Hiệu quả rõ nét trong hoạt động xét xử từ những chủ trương của lãnh đạo TANDTC

Công khai, minh bạch hoạt động của Tòa án nói chung, bản án, quyết định của Tòa án nói riêng là một chủ trương lớn của Đảng được xác định trong Nghị quyết 49/NQ-TƯ của Bộ Chính trị về Chiến lược CCTP đến năm 2020, đó là Tòa án có trách nhiệm “… thực hiện việc công khai bản án…”. Hiến pháp 2013 cũng đã giao thêm cho Tòa án ngoài việc “là cơ quan xét xử của Nước CHXHCNVN” còn là việc “thực hiện quyền tư pháp”. Đây là vinh dự lớn lao song nhiệm vụ cũng hết sức nặng nề để bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN và lợi ích của cá nhân, tổ chức…

Để thế chế hóa chủ trương của Đảng và tinh thần của Hiến pháp 2013, việc công khai các bản án, quyết định của Tòa án đã được quy định trong Luật Tổ chức TAND và các Luật về tố tụng. Đồng thời, theo quy định của Luật PCTN, Luật tiếp cận thông tin thì các cá nhân, cơ quan tổ chức có quyền tiếp cận các thông tin của TANDTC (trừ những thông tin không được tiếp cận theo quy định của pháp luật) và Tòa án có trách nhiệm công khai, minh bạch hoạt động của mình để tạo điều kiện cho mọi người dân tiếp cận thông tin; đảm bảo quyền tiếp cận thông tin và đề xuất án lệ của cơ quan, tổ chức cá nhân.

Với tinh thần trách nhiệm, sự quyết liệt trong chỉ đạo điều hành, sau khi thống nhất với Viện trưởng VKSNDTC, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình đã thay mặt Hội đồng Thẩm phán TANDTC ký ban hành Nghị quyết 03/2017/NQ-HĐTP về việc công bố bản án, quyết định trên cổng thông tin điện tử của Tòa án. Quyết định này quy định rõ các nguyên tắc, thủ tục, trách nhiệm của Tòa án trong việc công bố bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Đồng thời đây cũng là một trong những giải pháp nhằm nâng cao năng lực, tinh thần trách nhiệm của các Thẩm phán, tăng cường tính thống nhất trong việc áp dụng pháp luật của Tòa án nói chung.

Để triển khai rộng rãi và thực hiện đúng, thống nhất Nghị quyết này, TANDTC đã tổ chức hội nghị trực tuyến toàn quốc tập kỹ năng này cho các Thẩm phán để chuẩn bị cho việc công khai bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật trên Cổng TTĐT của Tòa án. Hội nghị với 800 điểm cầu trên toàn quốc đã trang bị cho lãnh đạo, Thẩm phán, cán bộ Tòa án các cấp những kỹ năng cần thiết để công bố bản án. 

Đây được xem là là một chủ trương lớn và là một trong những giải pháp đột phá của hệ thống TAND trong năm 2017 của TANDTC, nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động của Tòa án, từ đó góp phần nâng cao chất lượng bản án, quyết định của Tòa án; tăng khả năng có thể dự đoán được kết quả giải quyết vụ việc của Tòa án. Công chúng sẽ có điều kiện tiếp cận, bình luận đối với các bản án, quyết định được đăng tải, công bố công khai nên đòi hỏi các Thẩm phán phải rèn luyện, nâng cao trình độ, kỹ năng soạn thảo bản án nhằm tránh những sai sót không đáng có để giữ gìn uy tín của Tòa án.

Thẩm phán TANDTC Đào Thị Xuân Lan

Những kỹ năng đã được tập huấn không chỉ giúp cho các Thẩm phán viết bản án tốt hơn mà có thể hạn chế việc khởi kiện vụ án tại Tòa án và khiếu nại các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; góp phần giảm tải công việc của Tòa án. Đây cũng được coi là phương thức để đảm bảo quyền tiếp cận thông tin; tăng cường sự giám sát của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động xét xử, giải quyết các vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa án; kịp thời phát hiện và phòng ngừa vi phạm, tham nhũng trong xét xử, giải quyết các vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa án và phát triển án lệ.

TANDTC cũng đã lựa chọn những lãnh đạo, Thẩm phán TANDTC có kinh nghiệm chuyên môn để tập huấn kỹ năng cho các cán bộ, Thẩm phán như đồng chí Bùi Ngọc Hòa, Nguyễn Sơn, Tống Anh Hào, Chu Xuân Minh, Phạm Công Bảy,.. Cùng với đó, những vướng mắc để có sự thống nhất chung khi công bố bản án, quyết định trên Cổng thông tin điện tử Tòa án đều được giải đáp.

Kết quả, từ khi khai trương đến nay đã có gần 45.000 bán án, quyết định được công bố trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án và hàng triệu lượt truy cập của người dân, chuyên gia để tiếp cận những thông tin này. Đặc biệt đã có hàng ngàn ý kiến phản hồi, góp ý và đa số các ý kiến đều đánh giá tích cực về các bản án, quyết định của TANDTC.

Tại phiên chất vấn Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV vừa qua, nhiều đại biểu cũng đã đánh giá cao việc ban hành Nghị quyết 03 của Hội đồng Thẩm  phán TANDTC và triển khai kế hoạch này của TANDTC. Bên cạnh đó một số đại biểu cũng băn khoăn về việc công khai bản án hiện nay của Tòa án có ảnh hưởng đến quyền của công dân, bí mật đời tư hay không theo quy định của BLDS hay không?

Chánh án cũng đã khẳng định, công khai bản án là một trong những giải pháp đột phá, TANDTC đã quyết định trong năm 2017 là công khai bản án trên mạng. Việc công khai bản án trên mạng có nhiều tác dụng, đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của công dân theo quy định của Hiến pháp. Đây là một chủ trương tuân thủ nguyên tắc hoạt động của Tòa án là công khai minh bạch và việc công khai bản án cũng nằm trong thực hiện nguyên tắc này. Thông qua việc công khai bản án để đề cao trách nhiệm của Thẩm phán để mỗi khi họ đặt bút viết bản án thì biết rằng sau đó người dân sẽ tiếp cận và phán xét về bản án của mình cho nên cẩn trọng hơn trong việc áp dụng pháp luật, cẩn trọng hơn trong câu chữ, lời lẽ trong bản án”.  Đây cũng là một cơ chế để cho người dân và các cơ quan dân cử giám sát hoạt động của Tòa án và cũng là một kênh thông tin để qua đó có thể đánh giá chất lượng, năng lực, phẩm chất và kinh nghiệm của Thẩm phán, Chánh án nói.

Để đảm bảo bí mật đời tư của cá nhân trong vụ án, TANDTC đã ban hành Nghị quyết quy định có một số bản án được công khai và có một số bản án không được công khai. Những bản án không được công khai như bản án liên quan đến an ninh quốc gia, liên quan đến trẻ vị thành niên là không được công khai. Khi công khai thì phải mã hóa tên của những người liên quan trong vụ án, bị can, bị cáo, bên nguyên, bên bị, tên, địa chỉ, từ quận huyện trở xuống là được mã hóa, còn tỉnh, thành phố phải giữ nguyên. Nội dung vụ án không được mã hóa, tên Thẩm phán chủ trì phiên tòa không được mã hóa để cho người dân giám sát. Bí mật đời tư của người dân cũng được đảm bảo và đây là kinh nghiệm không phải của Việt Nam mà thế giới đã áp dụng. Với cách làm như vậy, việc bí mật đời tư đều được bảo đảm.

Như vậy có thể thấy rằng, chủ trương lớn của Bí thư Ban cán sự đảng, Chánh án TANDTC đã được triển khai trong toàn ngành và đã có những kết quả khả quan, tạo hiệu ứng tốt trong nhân dân và được các chuyên gia đánh giá cao. Các hoạt động của Tòa án nói chung và công khai bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án nói riêng là chủ trương của Đảng được xác định tại Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã được triển khai hiệu quả.

Việc công bố bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án làm cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động của Tòa án, nâng cao chất lượng bản án, quyết định của Tòa án, tăng cường niềm tin của người dân vào hoạt động của Tòa án. Điều đó có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc áp dụng thống nhất pháp luật, phát triển án lệ; tạo cơ hội cho các luật sư, nhà nghiên cứu pháp lý, cá nhân, tổ chức nhận thức rõ hơn về quan điểm áp dụng phát luật, về hoạt đọng của Tòa án; là phương thức hữu hiệu để đảm bảo quyền tiếp cận thông tin, tăng cường sự giám sát của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động xét xử của Tòa án...

Bên cạnh đó, việc công khai bản án sẽ giúp công chúng hiểu được việc làm cũng như giám sát công tác xét xử của Tòa án. Qua đó, người dân hiểu được đường lối xử lý một vụ việc cụ thể, từ đó có thể tự giải quyết những vụ việc tương tự nhằm tăng cường đoàn kết trong nhân dân, giảm tải công tác của Tòa án.

Bản án, quyết định của Tòa án phản ánh kết quả áp dụng pháp luật và là cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng pháp luật. Qua công tác xét xử sẽ phát hiện được những vấn đề mà pháp luật quy định chưa đầy đủ, những quy định của pháp luật không còn phù hợp để sửa đổi, bổ sung. Nên việc công bố bản án, quyết định của Tòa án sẽ góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Việc công bố bản án cũng có tác động không nhỏ tới đội ngũ Thẩm phán theo chiều hướng tích cực. Vì sự công khai này khiến họ phải nâng cao trách nhiệm trong công tác chuyên môn, do đó nâng cao chất lượng trong việc ra quyết định tư pháp và đây cũng là tư liệu quan trọng để các Thẩm phán tham khảo khi giải quyết các vụ án tương tự. Đồng thời tạo sự minh bạch và công khai kết quả xét xử của Tòa án để bạn bè quốc tế có thể hiểu được. Điều đó cũng có ý nghĩa quan trọng cho việc xây dựng môi trường pháp lý để tiến hành các giao dịch thương mại quốc tế, thể hiện một nền văn hóa luật pháp mà ở đó các nhà đầu tư nước ngoài thấy được tính minh bạch trong việc giải quyết các vụ việc khi phát sinh.

Kết quả đạt được như vậy là do sự chỉ đạo quyết liệt, khẩn trương kịp thời và trách nhiệm cao với Nhà nước, nhân dân và với ngành của  đồng chí Bí thư Ban cán sự đảng, Chánh án TANDTC, Hội đông Thẩm phán và toàn bộ cán bộ công nhân viên của ngành đã cố gắng, quyết tâm thực hiện Nghị quyết 49 của-NQ/TW của Bộ Chính trị mà mục tiêu CCTP đặt ra là: “Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân daan, phụng sự Tổ quốc; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành hiệu quả và hiệu lực cao”. Việc nâng cao chất lượng công tác xét xử của các Tòa án là mục tiêu hết sức quan trọng trong Chiến  lược CCTP ở nước ta, trong đó việc công khai bản án, quyết định của Tòa án đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng xét xử các loại vụ án của Tòa án.