Đền Cửa Ông - Nơi bảo tồn, phát huy những nét văn hóa, bản sắc lâu đời

Lễ hội Đền Cửa Ông được mở hàng năm vào ngày mùng 3 và 4/2 và mùng 3 và 4/8 (Âm lịch), mang biểu tượng của tinh thần chiến đấu chống giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước và tái hiện lịch sử, công lao to lớn của các bậc “khai quốc công thần”, những người có công với dân, với nước; tôn vinh nhân vật lịch sử, người anh hùng dân tộc thời nhà Trần.

Điểm du lịch tâm linh hấp dẫn

Đền Cửa Ông nằm trên một ngọn đồi cao khoảng 100m, thuộc khu 9A, phường Cửa Ông, TP Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Đền cách trung tâm TP Hạ Long 40 km về phía Đông Bắc. Khu di tích này có quy mô rộng lớn, với tổng diện tích quy hoạch là 12,125 ha, cùng lối kiến trúc cổ xưa.

Nơi đây là một trong những điểm du lịch tâm linh hấp dẫn, thể hiện truyền thống uống nước nhớ nguồn của người dân Quảng Ninh.

Ngôi đền này xây dựng nên để tưởng nhớ vị thần Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng – một vị tướng đa mưu túc trí của nhà Trần, đồng thời là người con thứ 3 của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn.

Đền Cửa Ông không chỉ có ý nghĩa về giá trị lịch sử, mà còn mang giá trị về nghệ thuật, văn hóa dân tộc.

Đền được xây dựng trên các ngọn đồi với khung cảnh hài hòa, xanh mướt những bóng cây cổ thụ, vừa mang không khí tĩnh mịch, hùng tráng, vừa hoa mỹ nhưng vẫn rất trang nghiêm.

Khu di tích đền Cửa Ông được chia thành 3 khu vực tham quan chính là đền Hạ, đền Trung và đền Thượng.

Đền Hạ có kết cấu chữ Nhị gồm ba gian bái đường, ba gian hậu cung, cổng đền đề chữ “Bồng lai tiên cảnh”.

Đền Thượng xây hình chữ Công với ba gian bái đường. Bên trái đền Thượng (nhìn từ dưới lên) là đền Quan Châu, nhà sắp lễ và hóa sớ. Bên phải là một ngôi chùa, thờ Thích Ca Mâu Ni cùng các chức sắc nhà Phật và thiên đình.

Đặc biệt ở ngôi chùa này có thờ Tuệ Trung Thượng sĩ. Phía sau đền Thượng là lăng Trần Quốc Tảng.

Dù trải qua những thăng trầm lịch sử nhưng Khu di tích đền Cửa Ông còn bảo lưu được nhiều pho tượng cổ, các bức tường hồi, tam quan của các thời kỳ trước với nghệ thuật đắp nổi các đề tài tứ linh, tứ quý, hoa lá cách điệu mềm mại, tỷ mỷ.

Với những giá trị tiêu biểu, đặc biệt Lễ hội Đền Cửa Ông đã được ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Quyết định số 4036/QĐ – BVHTTDL ngày 21/11/2016.

Lễ hội truyền thống đặc sắc

Lễ hội đền Cửa Ông ngày nay cũng giống như rất nhiều lễ hội truyền thống của mọi miền đất nước có xuất xứ từ hội làng.

Lễ hội thể hiện nét văn hóa truyền thống của người Việt đó là luôn tự hào và hướng về cội nguồn – vùng đất, gắn với những nhân vật lịch sử đã “hóa thần”, đạo lý “uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

Ngày nay, Lễ hội đã trở thành biểu tượng văn hóa tinh thần của nhân dân phường Cửa Ông nói riêng và TP Cẩm Phả nói chung.

Những nét văn hóa đẹp, truyền thống đó đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân và được thể hiện qua việc xây dựng, bảo tồn, phát huy giá trị khu di tích đền Cửa Ông và hoạt động tổ chức lễ hội hàng năm.

Lễ hội diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa phong phú: Phần Lễ và phần Hội. Phần Lễ bắt đầu với lễ dâng hương tại đền thượng. Sau đó đoàn rước sẽ đưa Đức Ông vi hành.

Đoàn rước tượng bao gồm những người đại biểu, hương tử, Phật tử để rước tượng Đức Ông xuất phát từ sân chính tại đền Hạ sau đó ra miếu thờ đặt ở xã Trác Chân, tên tục thường gọi là Vườn Nhãn.

Tượng Đức Ông tiếp tục được rước đi dọc đường Nghinh Thần, sau đó quay về sân đền - nơi đang tổ chức lễ hội, tượng trưng việc kết thúc cuộc du tuần của Đức Ông.

Phần Hội được tổ chức ở khu vực đền Thượng và đền Hạ trong khuôn viên đền Cửa Ông, với các trò chơi dân gian như: tổ tôm điếm, kéo co, nấu cơm, têm trầu, soạn lễ, chọi gà, bịt mắt đập niêu…

Các trò chơi này được rất nhiều người dân địa phương và khách du lịch tham gia, gửi gắm ước nguyện có một năm mới với thật nhiều sức khỏe.

Sau khi các nghi lễ được hoàn thành sẽ là chương trình nghệ thuật được biểu diễn bởi những diễn viên, nghệ sĩ, trong đó có rất nhiều người con của quê hương đất mỏ đã thành danh.

Trong những ngày diễn ra lễ hội còn có các hoạt động văn hóa như múa rồng, thi bày mâm cỗ hoa quả, dâng lễ vật lên Đức Ông cùng với những trò chơi dân gian như cờ bỏi, bịt mắt đập niêu, kéo co, đẩy gậy…

Lễ hội đền Cửa Ông như một bảo tàng sống động với nhiều nghi lễ, trò chơi dân gian truyền thống,… mỗi lần lễ hội là dịp để mọi người có thể tham gia sáng tạo và hưởng thụ văn hóa, cũng là dịp có thể ôn lại, thế hệ trước truyền cho thế hệ sau bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.