Nguyên nhân ban đầu được xác định do nạn nhân là Lê Thị Tuyết Mai (1947), bế tắc trong cuộc sống (bản thân bị bệnh tật và ức chế trước việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981 trái phép trên vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Hình ảnh bà Mai tự thiêu trước Dinh Thống Nhất vào sáng 23/5 (Ảnh cắt từ clip)
Theo ông Lê Trương Hải Hiếu, Phó Chủ tịch UBND Quận 1, lúc 50 giờ 30 sáng 23/5, bà Mai đón taxi của hãng Mai Linh đi từ nhà ở 253/1 Bùi Đình Túy, phường 24, quận Bình Thạnh đến trước cổng Hội trường Thống Nhất. Sau khi trả tiền, bà Mai đã gửi lái xe taxi mang trở lại cho gia đình một chiếc điện thoại và kính đeo mắt của bà về cho gia đình tại nơi đã đón taxi.
Vào lúc 5giờ 58 phút, bà Mai đã tự tẩm xăng mang theo và châm lửa đốt. Khi ngọn lửa bùng lên, lực lượng bảo vệ Hội trường Thống Nhất phát hiện và lao đến dập tắt ngọn lửa vào lúc 6giờ 01 phút. Tuy nhiên, bà Mai đã bị cháy toàn thân, nằm bất động. Lực lượng chức năng đã đưa bà đến Bệnh viện cấp cứu Sài Gòn (quận 1), tại đây các bác sĩ xác định nạn nhân đã tử vong.
Theo tường trình của ông Trần Lê Trương (sinh năm 1969, là con trai của bà Mai), sáng 23/5, bà Mai có nói với gia đình là đi sinh hoạt gia đình phật tử (bà Mai là phật tử Chùa Pháp Hoa, phường 5, quận Phú Nhuận), khi đi bà mang theo một can nhựa màu trắng. Ngay sau khi nhận được đồ vật của bà Mai do lái xe taxi đưa về, gia đình đã nghi ngờ và đề nghị taxi chở gia đình quay trở lại Hội trường Thống Nhất. Đến nơi, vụ việc đã xong xuôi và công an đang khám nghiệm hiện trường. Khi nhận dạng các đồ trang sức của nạn nhân mang theo người, ông Trương xác nhận nạn nhân chính là mẹ mình.
Ông Trương cho biết, bà Mai bị bệnh huyết áp cao trong thời gian dài, từng bị tai biến mạch máu não, ảnh hưởng đến sức khỏe. Hoàn cảnh kinh tế gia đình đang gặp nhiều khó khăn. Những ngày gần đây, qua theo dõi các phương tiện thông tin đại chúng, bà Mai biết Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép trên vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, bà Mai có nhiều biểu hiện buồn chán, phẫn uất và luôn muốn bày tỏ thái độ của mình trước sự kiện này.
Biểu biểu ngữ viết tay phản đối Trung Quốc của bà Mai
Tại buổi họp báo, cơ quan công an đã cung cấp 06 tờ giấy màu xanh khổ A3 được thu giữ tại hiện trường, các tờ giấy này mang nội dung: "Nguyện ơn mười phương chư Phật chư đại Bồ tát Chư Long thần bộ pháp cho con phật tử ra đi thanh thoát. Không trở ngại có ai ngăn cản. N guyện hồn thiêng đất nước cho con làm một việc yêu nước không gặp trở ngại, không có gì ngăn cản và đừng tìm cách cứu sống. Nguyện vọng đất nước hòa bình an lạc . Tránh được xâm lăng của Trung Quốc , yêu cầu Trung Quốc trả lại biển hải bình yên cho đất nước chúng tôi, ủng hộ tinh thần cảnh sát biển và ngư dân.Yêu cầu mọi người dân chúng ta đoàn kết để dẹp tan mưu đồ xâm lược của Trung Quốc. Đoàn kết là sức mạnh của mọi người dân Việt Nam chúng ta từ xưa đến ngày nay. Nguyện cầu hồng ân chư phật chư đại Bồ tát, Chư Long thần hộ pháp cho con thực hiện tinh thần yêu nước và bảo vệ quê hương không để cho Trung Quốc thực hiện ý đồ xâm lược. Ủng hộ tinh thần của Cảnh sát biển và ngư dân. Nguyện cầu đất nước thanh bình an lạc. Nguyện cầu mọi người dân đoàn kết để chống ngoại xâm Trung Quốc. Xin nhà nước và bạn bè quốc tế ủng hộ cho nhân dân Việt Nam bảo vệ quyền lãnh thổ hải phận Việt Nam. Xin Nhà nước kiên định bảo vệ nhân dân và đất nước Việt Nam tránh khỏi bọn xâm lược quấy phá . Suốt 10 ngày qua tôi sống thầm lặng và sôi sục lòng yêu nước. Hôm nay tôi quyết chí đốt thân mình làm ánh đuốc soi đường do những ai xâm lược và ngoan cố chiếm đóng lãnh hải chúng tôi. Hôm nay tôi nguyện làm ngọn đuốc để thêm sức mạnh cho cảnh sát biển cùng ngư dân. Yêu cầu Trung Quốc phải rút ra khỏi biển Việt Nam! trả lại cho Việt Nam bình an ..." .
Liên Phương - Anh Tuấn