Cảnh báo hệ lụy của mạng xã hội đối với thế hệ trẻ

Đề cập đến một thực trạng đáng báo động trong thanh thiếu niên thời gian qua, đại biểu Châu Quỳnh Dao (Đoàn ĐBQH tỉnh An Giang) bày tỏ lo lắng về những tác động tiêu cực của mạng xã hội đối với thanh, thiếu niên.

Theo đại biểu, trong thời đại chuyển đổi số, mạng xã hội mang đến nhiều tiện ích, nhưng cũng tạo ra “vòng xoáy vô hình” khiến nhiều em học sinh bị lệ thuộc, suy giảm sức khỏe thể chất và tinh thần.

Dẫn khảo sát của UNICEF năm 2022, đại biểu cho biết: 82% trẻ em từ 12–13 tuổi và 93% trẻ từ 14–15 tuổi sử dụng internet mỗi ngày, trung bình từ 5 đến 7 tiếng. Hệ quả là nhiều em rơi vào tình trạng mất ngủ, suy giảm hệ miễn dịch, rối loạn cột sống, lo âu, trầm cảm và thậm chí có hành vi tự hủy hoại bản thân.

“Nếu các em thiếu kiến thức và kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn, các em rất dễ bị "nghiện" và đánh mất khả năng làm chủ cuộc sống thật,” đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu cũng cho rằng hệ thống chính sách và pháp luật của Việt Nam bước đầu chú ý đến vấn đề này, song vẫn chưa đủ mạnh. Nghị định 147 có hiệu lực từ tháng 12/2024 mới chỉ yêu cầu trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội phải có sự đăng ký của cha mẹ hoặc người giám hộ, nhưng chưa quy định giới hạn độ tuổi hay thời gian truy cập.

Trong khi đó, nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Hà Lan đã có quy định cụ thể: trẻ dưới 15–16 tuổi bị giới hạn hoặc cấm sử dụng mạng xã hội quá 3 giờ/ngày. Việt Nam cũng chưa có khái niệm “nghiện mạng xã hội” trong tài liệu chuyên môn của ngành y tế, khiến việc chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm thần liên quan gặp khó khăn. Đại biểu cho rằng, đây là khoảng trống cần sớm được khắc phục.

Đề cập nguyên nhân của thực trạng trên, đại biểu chỉ ra nguyên nhân chính khiến trẻ dễ sa vào thế giới ảo. Trong đó, từ phía gia đình, nhiều cha mẹ coi thiết bị điện tử như “bảo mẫu kỹ thuật số”, giao con cho màn hình để rảnh tay làm việc, vô tình khiến trẻ bị cô lập.

Từ phía nhà trường, áp lực thi cử và thành tích khiến nhiều trường chưa chú trọng đến hoạt động ngoại khóa, giáo dục kỹ năng sống hay tuyên truyền an toàn mạng. Bên cạnh đó, từ chính các em học sinh - khi thiếu bản lĩnh, thiếu định hướng giá trị, dễ bị cuốn vào những “ảo tưởng nổi tiếng” trên mạng. Đại biểu nêu, cần giúp các em nhận ra ranh giới giữa thế giới ảo và đời thực, giữa giá trị ảo và giá trị thật.

Đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang kiến nghị Quốc hội và Chính phủ cần rà soát lại hệ thống chính sách pháp luật về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, quy định rõ độ tuổi tối thiểu và thời lượng sử dụng phù hợp. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân nghiên cứu các tác động tiêu cực của mạng xã hội đối với thanh, thiếu niên, từ đó làm cơ sở cho hoạch định chính sách.

Đại biểu cũng đề xuất các nhà trường tổ chức thực hiện tốt mô hình học hai buổi/ngày, tăng cường hoạt động ngoại khóa và truyền thông giáo dục kỹ năng số. Ngoài ra, các gia đình cũng cần chung tay với nhà trường và xã hội để gắn kết và tạo không gian lành mạnh cho trẻ.

Còn đại biểu Nguyễn Thanh Cầm (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp) đồng tình cho rằng, bạo lực học đường không còn là sự việc cá biệt, mà đã trở thành vấn đề xã hội nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến thể chất, tinh thần và nhân cách học sinh.

Theo Đại biểu, bạo lực học đường không chỉ dừng lại ở bạo lực thể chất mà còn cả bạo lực tinh thần và bắt nạt trên môi trường mạng. Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, trong giai đoạn từ tháng 9/2021 đến tháng 11/2023, cả nước xảy ra 699 vụ bạo lực học đường, liên quan tới hơn 2.000 học sinh; trung bình cứ 50 cơ sở giáo dục lại xảy ra một vụ việc - những con số này là lời cảnh báo cho cả hệ thống giáo dục, gia đình và xã hội về những vết thương tâm lý có thể kéo dài suốt đời đối với trẻ em.

Bên cạnh nguyên nhân là do mâu thuẫn cá nhân, Đại biểu Nguyễn Thanh Cầm cũng chỉ rõ, bạo lực học đường còn bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân liên quan trực tiếp tới gia đình, nhà trường và xã hội. Áp lực cuộc sống khiến cha mẹ ít có thời gian quan tâm, lắng nghe con cái; việc nuông chiều thái quá hoặc trừng phạt khắt khe đều có thể dẫn đến những lệch lạc trong hành vi.

Trẻ em sống trong môi trường như vậy có nguy cơ cao tái hiện hành vi bạo lực trong nhà trường. Từ phía nhà trường, tình trạng chạy theo thành tích, thiếu quan tâm giáo dục đạo đức, kỹ năng sống và kỹ năng giải quyết xung đột khiến học sinh không được trang bị đầy đủ để ứng phó với mâu thuẫn.

Các phòng tư vấn tâm lý còn hoạt động hình thức, thiếu chuyên gia và công cụ hỗ trợ, khiến giáo viên khó theo sát diễn biến tâm lý của học sinh. Tác động từ xã hội, đặc biệt là các nội dung bạo lực trong phim ảnh, trò chơi điện tử và mạng xã hội, cùng thái độ thờ ơ của cộng đồng, càng khiến vấn đề trở nên phức tạp.

Từ thực trạng đó, đại biểu đề nghị cần có một cách tiếp cận đồng bộ, gắn kết giữa ba trụ cột: Gia đình - Nhà trường - Xã hội. Cha mẹ cần dành nhiều thời gian hơn để thấu hiểu con cái, trở thành hình mẫu trong ứng xử và giải quyết mâu thuẫn một cách ôn hòa.

Ngành giáo dục cần triển khai mạnh mẽ hướng dẫn xây dựng trường học hạnh phúc, đẩy mạnh giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, kỹ năng tâm lý; đào tạo đội ngũ giáo viên, cán bộ y tế học đường có khả năng phát hiện và xử lý sớm các hành vi bạo lực.

“Giải pháp cần bắt đầu từ chính mỗi con người - từng phụ huynh, từng giáo viên và từng học sinh. Cần áp dụng phương pháp giáo dục kỷ luật tích cực, dựa trên tôn trọng và hợp tác, hướng dẫn hành vi đúng thông qua khuyến khích thay vì trừng phạt”, đại biểu nêu quan điểm.