Cần sự góp sức của cộng đồng trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái

Công nghệ làm hàng giả, hàng nhái ngày càng phát triển. Không chỉ được sản xuất từ các cơ sở quy mô nhỏ, hàng giả giờ đây được sản xuất tại các nhà máy, dây chuyền sản xuất lớn, sử dụng những công nghệ in ấn hiện đại, sản xuất bao bì tinh xảo, thậm chí sao chép đến từng chi tiết nhỏ nhất, từ mã vạch, tem chống hàng giả, đến cả thông tin trên bao bì.

Thủ đoạn đặc biệt nguy hiểm hiện nay là các đối tượng không bán toàn bộ hàng giả mà trà trộn hàng thật với hàng giả. Cách làm này nhằm xây dựng lòng tin ban đầu nơi người tiêu dùng, đánh lừa cơ quan chức năng trong quá trình kiểm tra ngẫu nhiên, khiến việc phát hiện vi phạm trở nên khó khăn hơn. Thậm chí, chúng còn giả mạo cả thông tin, dữ liệu và mã truy xuất nguồn gốc, xuất xứ.

Một thực trạng đáng lo ngại hơn là nhiều người tiêu dùng biết rõ sản phẩm mình mua là hàng giả, hàng nhái nhưng vẫn cố tình mua vì giá rẻ và mẫu mã giống hàng thật. Nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng, hành vi này là tiếp tay cho việc tiêu thụ hàng giả, hàng nhái và cả người mua lẫn người bán đều vi phạm luật pháp về nhãn hiệu hàng hóa.

Trong lĩnh vực thương mại điện tử (TMĐT), hàng giả không chỉ len lỏi mà đã cắm rễ sâu vào hệ thống, khiến nhiều sàn TMĐT bất lực. Chỉ với vài cú nhấp chuột, người tiêu dùng có thể dễ dàng mua được đồng hồ "Rolex", "Patek Philippe" với giá 20 - 30 triệu đồng, chỉ bằng 1/10 giá thật, nhưng thực tế đó lại là hàng nhái không rõ nguồn gốc. Mặc dù cơ quan chức năng đã xử lý hơn 10.000 vụ việc liên quan đến hàng giả, nhưng đó chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Nguyên nhân chính là nhiều người tiêu dùng vẫn dễ dãi, bị hấp dẫn bởi giá rẻ, các chương trình khuyến mãi bất thường hay quà tặng kèm, dẫn đến việc chấp nhận mua hàng giả, hàng nhái.

Không chỉ ngành điện tử, các thương hiệu thời trang xa xỉ cũng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Các mặt hàng này đang bị làm giả và công khai rao bán trên các sàn TMĐT và mạng xã hội với giá chỉ bằng 10 - 30% so với giá thật. Các doanh nghiệp thương hiệu và nhà phân phối chính hãng đang thất thu từ 15 - 20%.

Tuy nhiên, hiện nay pháp luật Việt Nam chưa có quy định xử phạt người tiêu dùng vì hành vi mua hàng nhái. Việc xử phạt phải dựa trên lỗi của người vi phạm, nhưng rất khó để xác định người tiêu dùng có chủ ý mua hàng giả hay không.

Tại tọa đàm "Triệt tận gốc hàng giả, hàng kém chất lượng: Bảo vệ người dân và doanh nghiệp", bà Phạm Khánh Phong Lan, Đại biểu Quốc hội, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP Hồ Chí Minh, nhấn mạnh việc thanh tra chỉ là giải pháp phần ngọn, trong khi yếu tố quan trọng nhất vẫn là ý thức của người dân và trách nhiệm của doanh nghiệp. Nếu người tiêu dùng tiếp tục ham rẻ và nhà phân phối tiếp tay cho hành vi vi phạm, thì dù có kiểm tra bao nhiêu cũng sẽ không hiệu quả.

Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TP. Hồ Chí Minh cho biết, trong cuộc chiến chống hàng giả, cơ quan chức năng không thể giải quyết triệt để nếu thiếu sự đồng lòng từ doanh nghiệp và người tiêu dùng. Ông Đạt khuyến cáo, người tiêu dùng khi mua hàng online cần kiểm tra kỹ sản phẩm trước khi thanh toán và yêu cầu hóa đơn, phiếu thu để làm căn cứ pháp lý nếu có tranh chấp. Một doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc sẽ không bao giờ giấu địa chỉ hay số liên lạc.

Theo các chuyên gia kinh tế, cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái không thể chỉ đặt "trên vai" của cơ quan chức năng. Đó là trách nhiệm của toàn xã hội, từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp, người tiêu dùng cho đến các tổ chức xã hội.

Đã đến lúc người tiêu dùng cần thay đổi cả thói quen và hành vi mua sắm, góp sức cho cuộc chiến chống hàng gian, hàng giả mà chính quyền đang đẩy mạnh. Mỗi công dân khi mua hàng cần kiểm tra bao bì, nhãn mác. Các sản phẩm chính hãng thường có thông tin đầy đủ về nơi sản xuất, hạn sử dụng, mã vạch, mã QR để tra cứu nguồn gốc.

Người tiêu dùng cũng nên sử dụng các ứng dụng điện thoại hoặc các website chính thức của cơ quan chức năng để kiểm tra thông tin về sản phẩm trước khi mua. Chọn mua sản phẩm tại địa chỉ uy tín tại các cửa hàng, siêu thị, đại lý chính hãng, hoặc trang thương mại điện tử có uy tín, có chính sách đổi trả, bảo hành rõ ràng, lập tức khiếu nại khi nhận hàng không giống quảng cáo...

Khi phát hiện các dấu hiệu sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng, người dân cần lưu giữ lại mẫu sản phẩm cùng thông tin người bán và chủ động thông báo ngay cho các cơ quan chức năng có thẩm quyền để bảo vệ cộng đồng.