Bạo lực gia đình - nỗi lo của xã hội hiện đại

Nhận diện bạo lực gia đình

Bạo lực gia đình là hiện tượng diễn ra thường xuyên trong cuộc sống hàng ngày, thậm chí nhiều người còn mặc nhiên coi nhiều hành vi bạo lực gia đình là bình thường.

Điều 2, Luật Phòng chống bạo lực gia đình (BLGĐ) 2022 giải thích: “Bạo lực gia đình là hành vi cố ý của thành viên gia đình gây tổn hại hoặc có khả năng gây tổn hại về thể chất, tinh thần, tình dục, kinh tế đối với thành viên khác trong gia đình”. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến BLGĐ, từ cả cá nhân người có hành vi bạo lực, từ người bị bạo lực và từ gia đình - xã hội.

Hành vi BLGĐ bao gồm: Hành hạ, ngược đãi, đánh đập, đe dọa hoặc hành vi cố ý khác xâm hại đến sức khỏe, tính mạng;

Lăng mạ, chì chiết hoặc hành vi cố ý khác xúc phạm danh dự, nhân phẩm;

Cưỡng ép chứng kiến bạo lực đối với người, con vật nhằm gây áp lực thường xuyên về tâm lý;

Bỏ mặc, không quan tâm; không nuôi dưỡng, chăm sóc thành viên gia đình là trẻ em, phụ nữ mang thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người cao tuổi, người khuyết tật, người không có khả năng tự chăm sóc; không giáo dục thành viên gia đình là trẻ em;

Kỳ thị, phân biệt đối xử về hình thể, giới, giới tính, năng lực của thành viên gia đình;

Ngăn cản thành viên gia đình gặp gỡ người thân, có quan hệ xã hội hợp pháp, lành mạnh hoặc hành vi khác nhằm cô lập, gây áp lực thường xuyên về tâm lý;

Ngăn cản việc thực hiện quyền, nghĩa vụ trong quan hệ gia đình giữa ông, bà và cháu; giữa cha, mẹ và con; giữa vợ và chồng; giữa anh, chị, em với nhau;

Tiết lộ hoặc phát tán thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình của thành viên gia đình nhằm xúc phạm danh dự, nhân phẩm;

Cưỡng ép thực hiện hành vi quan hệ tình dục trái ý muốn của vợ hoặc chồng;

Cưỡng ép trình diễn hành vi khiêu dâm; cưỡng ép nghe âm thanh, xem hình ảnh, đọc nội dung khiêu dâm, kích thích bạo lực;

Cưỡng ép tảo hôn, kết hôn, ly hôn hoặc cản trở kết hôn, ly hôn hợp pháp;

Cưỡng ép mang thai, phá thai, lựa chọn giới tính thai nhi;

Chiếm đoạt, hủy hoại tài sản chung của gia đình hoặc tài sản riêng của thành viên khác trong gia đình;

Cưỡng ép thành viên gia đình học tập, lao động quá sức, đóng góp tài chính quá khả năng của họ; kiểm soát tài sản, thu nhập của thành viên gia đình nhằm tạo ra tình trạng lệ thuộc về mặt vật chất, tinh thần hoặc các mặt khác;

Cô lập, giam cầm thành viên gia đình;

Cưỡng ép thành viên gia đình ra khỏi chỗ ở hợp pháp trái pháp luật.

Các hành vi trên được thành viên trong gia đình thực hiện đối với thành viên khác trong gia đình.

Trường hợp các hành vi trên được thực hiện giữa những người đã ly hôn, người chung sống như vợ chồng, người là cha, mẹ, con riêng, anh chị em của người đã ly hôn, của người chung sống như vợ chồng, người đã từng có quan hệ cha mẹ nuôi và con nuôi với nhau cũng được coi là BLGĐ.

Cá nhân khi phát hiện hành vi BLGĐ có trách nhiệm báo tin, tố giác ngay cho cơ quan có thẩm quyền gồm: Ủy ban nhân dân cấp xã; cơ quan Công an, Đồn Biên phòng; cơ sở giáo dục nơi nạn nhân theo học; trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố, trưởng ban công tác mặt trận khu dân cư; người đứng đầu tổ chức chính trị-xã hội cấp xã hoặc gọi điện đến tổng đài quốc gia về phòng, chống bạo lực gia đình (số 111).

Hậu quả nặng nề

Như vậy, có thể nói, hành vi BLGĐ có rất biểu hiện khác nhau trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, khá nhiều người, trong đó có cả những người chịu trách nhiệm giải quyết vấn đề BLGĐ tại cộng đồng vẫn còn hạn chế về nhận thức và kỹ năng, đồng thời mang nặng định kiến và xu hướng đổ lỗi cho nạn nhân. Công tác hòa giải, thay vì tập trung xử lý hành vi của người gây bạo lực, lại thiên về việc hàn gắn gia đình mà ít chú ý đến nhu cầu và quyền lợi của người bị bạo lực, khiến các biện pháp can thiệp trở nên hình thức và thiếu hiệu quả.

BLGĐ gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của nạn nhân mà còn để lại tác động lâu dài đối với cả xã hội, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.

Về thể chất, BLGĐ có thể gây tổn thương nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến tử vong. Về tinh thần, nạn nhân thường phải chịu đựng sự sợ hãi, lo âu, trầm cảm và cảm giác tuyệt vọng. Nhiều người rơi vào trạng thái tâm lý không ổn định, thậm chí dẫn đến hành vi tự tử do không tìm được lối thoát.

Người gây BLGĐ không chỉ phá hủy mối quan hệ với các thành viên khác trong gia đình mà còn chịu gánh nặng tâm lý, như cảm giác hối lỗi, ăn năn, hoặc ám ảnh bởi hành vi của mình. Họ cũng có thể phải đối mặt với các hình phạt pháp lý, từ xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi.

Trẻ em là nạn nhân trực tiếp hoặc gián tiếp của BLGĐ thường bị ảnh hưởng lớn đến tâm lý và sức khỏe. Các em dễ bị hoảng loạn, bất an, mất niềm tin vào môi trường xung quanh. Sống trong môi trường bạo lực có thể khiến trẻ hình thành hành vi bạo lực khi trưởng thành, hoặc trở nên thụ động, xa lánh xã hội.

Tăng cường truyền thông về phòng chống bạo lực gia đình

Truyền thông đại chúng đóng vai trò then chốt trong công tác phòng, chống BLGĐ, thể hiện qua việc cung cấp thông tin kịp thời, phát hiện và theo dõi các vụ việc liên quan. Đồng thời, truyền thông còn là công cụ hiệu quả trong việc tuyên truyền, ngăn ngừa, đấu tranh với các hành vi bạo lực, góp phần tạo ra dư luận xã hội tích cực và định hướng nhận thức cộng đồng về phòng, chống bạo lực gia đình.

Trong thời gian qua, nhiều giải pháp thiết thực đã được triển khai nhằm tuyên truyền và ngăn chặn BLGĐ như: Ký cam kết tại từng hộ gia đình về việc không để xảy ra bạo lực và tích cực tham gia vào các hoạt động phòng, chống; Đưa nội dung giáo dục về phòng, chống BLGĐ vào các chương trình học tại các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống quốc dân; Tổ chức các buổi sinh hoạt tại các đoàn thể, khu dân cư, gắn nội dung tuyên truyền với các hoạt động cộng đồng; Xây dựng các mô hình hỗ trợ phòng, chống BLGĐ ở địa phương; Thực hiện thanh tra, kiểm tra và giám sát việc chấp hành pháp luật về phòng, chống BLGĐ, đảm bảo các quy định được thực thi nghiêm túc; Những biện pháp này không chỉ góp phần nâng cao nhận thức mà còn thúc đẩy sự tham gia của toàn xã hội vào việc xây dựng một môi trường gia đình lành mạnh và an toàn.

Giải quyết BLGĐ phải bắt nguồn từ gốc rễ của vấn đề, đó là thay đổi nhận thức hành vi từ khi còn trẻ. Do đó, cần quan tâm truyền thông, giáo dục bình đẳng giới và quy định của pháp luật về phòng chống BLGĐ ngay từ trong trường học để trẻ em hình thành quan điểm, thái độ ứng xử văn hóa, văn minh, tiến bộ khi bước vào đời sống hôn nhân sau này.

BLGĐ không chỉ là câu chuyện riêng của một gia đình mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Hãy cùng nhau xây dựng môi trường gia đình an toàn, yêu thương, để mỗi tổ ấm thực sự trở thành nơi nuôi dưỡng hạnh phúc và tương lai.