Bài toán tìm vốn dài hạn đầu tư cho điện

Ông Franz Gerner - Điều phối viên nhóm Chuyên gia năng lượng, Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, đánh giá trong số các quốc gia đang phát triển, Việt Nam là một trong những nước có thị trường năng lượng phát triển thành công nhất trên thế giới.

Trong suốt vài thập kỷ qua, tiếp cận điện năng đã tăng từ mức 50% vào năm 1996 lên 99,6% vào năm 2018. Lĩnh vực năng lượng đã giảm được tổn thất trong khâu truyền tải và phân phối cũng như tổn thất thương mại với tỷ lệ thu hồi là 99,8% với sự tham gia đáng kể của khu vực tư nhân vào khâu phát điện.

Ông Franz Gerner - Điều phối viên nhóm Chuyên gia năng lượng, Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam

Theo chuyên gia của WB, Việt Nam đang tiếp tục trên con đường phát triển, mỗi năm lĩnh vực năng lượng cần nguồn vốn lên đến 8 tỷ USD để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng điện năng. Ngoài ra, sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nhiệt điện than để đáp ứng nhu cầu điện trong tương lai lại có tác động lớn đến môi trường, xã hội và kinh tế. Do đó, Ngân hàng Thế giới đang giúp Chính phủ Việt Nam tăng cường tiếp cận điện thông qua việc thúc đẩy sự tham gia của khu vực tư nhân và các nguồn tài chính cũng như thay đổi thói quen dùng nhiệt điện sang những nguồn năng lượng khác như khí thiên nhiên, các nguồn năng lượng tái tạo.

Tháng 6/2018, WB đã hỗ trợ EVN - DNNN đầu tiên ở Việt Nam - nhận được xác nhận của Fitch về hồ sơ tín dụng, đưa doanh nghiệp đến gần hơn với việc phát hành trái phiếu bằng USD và củng cố khả năng tiếp cận tài chính của DN. Với sự hỗ trợ của ngân hàng, Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia (EVNNPT) - đơn vị thuộc EVN - cũng đã nhận được xếp hạng tín dụng của Fitch vào tháng 4/2019. Cụ thể, EVNNPT được xếp hạng tín nhiệm phát hành nợ ngoại tệ dài hạn ở mức ‘BB’ với ‘Triển vọng Ổn định’ và xếp hạng tín nhiệm đối với nợ không đảm bảo có ưu tiên trả trước ở mức ‘BB’.

“Hiện tại các công ty con khác của EVN, bao gồm 5 công ty phân phối điện, cũng được Ngân hàng Thế giới hỗ trợ kế hoạch xếp hạng tín dụng tương tự. Khi Việt Nam tìm cách vận hành thị trường điện bán buôn cạnh tranh vào năm 2021, việc có được những xếp hạng tín dụng tích cực sẽ là chìa khóa cho các công ty phân phối điện này.”, ông Franz Gerner chia sẻ.

Liên quan đến thị trường bán buôn điện cạnh tranh cũng như thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, chuyên gia của WB nhìn nhận thị trường điện bán buôn sẽ hoạt động đầy đủ vào năm 2021, nơi những khách hàng lớn (chẳng hạn các khách hàng công nghiệp lớn cũng như 5 Tổng công ty Điện lực) có thể ký hợp đồng trực tiếp với các đơn vị phát điện của nhà nước và tư nhân để đáp ứng nhu cầu năng lượng của họ. Sau đó, Chính phủ có kế hoạch giới thiệu thị trường bán lẻ điện cạnh tranh từ năm 2023, nơi tất cả các nguồn phát điện và các công ty phân phối sẽ cạnh tranh để cung cấp cho các khách hàng công nghiệp, thương mại và hộ gia đình.

“Mặc dù việc mở rộng cạnh tranh cho tất cả các nhóm khách hàng có thể có lợi, nhưng thời điểm đưa ra thị trường bán lẻ cạnh tranh là rất quan trọng. Ngân hàng Thế giới khuyến nghị Chính phủ nên xem xét kinh nghiệm quốc tế về chi phí và lợi ích của việc vận hành thị trường bán lẻ cạnh tranh cũng như thời điểm vận hành nó. Kinh nghiệm từ các nước Mỹ Latinh cho thấy hầu hết các quốc gia đã ngừng thị trường bán lẻ cạnh tranh  khi nhu cầu điện tiếp tục tăng nhanh và các khoản đầu tư mới vào phát điện và và lưới điện không đến do sự bất định của việc vận hành thị trường bán lẻ cạnh tranh”, ông Franz Gerner nói.