Tòa án chủ động, quyết tâm cùng cả nước gỡ “Thẻ vàng” IUU: Bài 2: Xét xử nghiêm minh các vụ án liên quan đến vi phạm IUU

Từ vụ án đầu tiên...

Ngày 29/01/2024, TAND tỉnh Kiên Giang (cũ) đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm và tuyên phạt tổng cộng 24 năm tù đối với 4 bị cáo về tội “Tổ chức, cho người khác xuất cảnh trái phép”. Đây là vụ án đầu tiên ở nước ta được đưa ra xét xử liên quan đến khai thác IUU được dư luận cả nước quan tâm.

Bốn bị cáo trong vụ án này gồm: Trần Văn Luyến (43 tuổi), Phạm Chí Dũng (59 tuổi), Trần Minh Tâm (40 tuổi) và Trần Văn Nhựt (37 tuổi), cùng ngụ tỉnh Kiên Giang (cũ).

Theo cáo trạng, cuối tháng 8/2022, sau khi chuộc hai chiếc tàu bị lực lượng chức năng Malaysia bắt giữ về hành vi khai thác hải sản trái phép trước đó, Luyến (là chủ tàu) đã bàn bạc với Tâm liên hệ với một cán bộ đăng kiểm thay đổi số hiệu mới cho cặp tàu nói trên nhằm tránh bị phát hiện khi đưa về Việt Nam.

Sau đó, Tâm giới thiệu Dũng làm thuyền trưởng tàu cho Luyến. Luyến phân công Dũng tìm ngư phủ. Đến tháng 9/2022, Nhựt cùng Dũng và một số đối tượng khác rủ hơn 20 người làm ngư phủ cùng đi trên cặp tàu của Luyến (đã thay đổi số hiệu) sang Malaysia khai thác hải sản trái phép, đồng thời tắt thiết bị giám sát hành trình và xóa số cuối của hai tàu để tránh bị phát hiện.

Đến tháng 10/2022, Dũng điều khiển cặp tàu chạy về tỉnh Cà Mau để bán cá thì bị lực lượng Vùng Cảnh sát biển 4 kiểm tra xử phạt hành chính số tiền 27,9 triệu đồng do thiếu giấy khai thác hải sản, thiếu phao cứu hộ và thiếu bằng thuyền trưởng.

Nộp phạt xong, Dũng tiếp tục điều khiển phương tiện về cảng Sông Đốc, Cà Mau bán hải sản được khoảng 1,7 tỷ đồng. Không lâu sau, Dũng tiếp tục điều khiển hai tàu nói trên chạy qua vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép thì bị lực lượng Hải quân Indonesia phát hiện bắt giữ. Đến tháng 4/2023, Dũng được thả về Việt Nam.

Đến tháng 10 và 12/2023, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Kiên Giang (cũ) đã khởi tố, bắt tạm giam Luyến, Dũng, Tâm về hành vi “Tổ chức, cho người khác xuất cảnh trái phép”. Đến tháng 1/2024, Nhựt bị khởi tố, cấm đi khỏi nơi cư trú về hành vi trên .

Sau khi nghị án, HĐXX đã tuyên phạt bị cáo Luyến 8 năm tù, Dũng và Tâm mỗi người 7 năm tù, Nhựt 1 năm tù cùng về tội “Tổ chức, cho người khác xuất cảnh trái phép”.

...đến xét xử đồng loạt với các mức án nghiêm khắc

Ngày 19/2/2025, TAND tỉnh Cà Mau tổ chức phiên tòa xét xử lưu động vụ án hình sự đối với bị cáo Trương Văn Sang cùng đồng phạm, bị VKSND tỉnh Cà Mau truy tố về tội “Gây rối loạn hoạt động của phương tiện điện tử” theo Điều 287 Bộ luật Hình sự.

Quá trình điều tra, truy tố và tại phiên tòa, các bị cáo Sang, Sơn, Hùm, Hải, Khánh, Giang, Dương, Tân, Vị, Trung, Cảnh và Tựu thành khẩn khai báo và thừa nhận hành vi phạm tội.

Hội đồng xét xử nhận định các bị cáo có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự, hành vi phạm tội của các bị cáo là nguy hiểm cho xã hội, gây rối loạn, gián đoạn thiết bị giám sát hành trình của tàu cá trên vùng biển, xâm phạm trực tiếp đến trật tự quản lý của nhà nước về lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng máy tính, mạng viễn thông. Các bị cáo vì lợi ích cá nhân, bất chấp vi phạm pháp luật, gây ảnh hưởng xấu đến trật tự, an ninh trên biển.

Bị cáo Sang với vai trò chủ mưu đã lôi kéo bị cáo Sơn giúp sức trong việc nhận, cất giấu thiết bị hành trình của các tàu cá khác và cùng với các bị cáo khác là thuyền trưởng của các tàu cá thực hiện hành vi phạm tội.

Kết thúc phiên xét xử, Hội đồng xét xử tuyên bố các bị cáo Trương Văn Sang, Huỳnh Văn Sơn, Lương Văn Hùm, Mai Văn Hải, Trần Văn Khánh, Lê Trường Giang, Trần Minh Dương, Mai Thành Tân, Trần Văn Vị, Nguyễn Toàn Trung, Lương Văn Cảnh và Võ Văn Tựu phạm tội “Gây rối loạn hoạt động của phương tiện điện tử” theo quy định tại Điều 287 của Bộ luật Hình sự.

Toà tuyên phạt bị cáo Sang 10 năm tù và phạt tiền 40 triệu đồng; bị cáo Huỳnh Văn Sơn 6 năm tù; bị cáo Lương Văn Hùm 8 năm 6 tháng tù; bị cáo Mai Văn Hải 8 năm tù; bị cáo Trần Văn Khánh 7 năm 6 tháng tù; bị cáo Lê Trường Giang 7 năm tù; bị cáo Trần Minh Dương 5 năm tù; bị cáo Mai Thành Tân 4 năm 6 tháng tù; bị cáo Trần Văn Vị 4 năm tù; bị cáo Nguyễn Toàn Trung 4 năm 3 tháng tù; bị cáo Lương Văn Cảnh 3 năm 6 tháng tù; bị cáo Võ Văn Tựu 3 năm tù.

Sáng 20/10/2025, TAND tỉnh An Giang mở phiên tòa sơ thẩm xét xử và tuyên phạt bị cáo Thái Quốc Trí (SN 1978, ngụ Đặc khu Kiên Hải) và Nguyễn Đô Nal (SN 1984, ngụ xã Đông Thái), cùng mức án 3 năm tù về tội "Cản trở hoặc gây rối loạn phương tiện điện tử", theo quy định tại điểm đ, khoản 3, Điều 287 Bộ luật Hình sự.

Theo cáo trạng, bị cáo Thái Quốc Trí và Nguyễn Đô Nal trong quá trình điều khiển tàu cá trên đi đánh bắt, khai thác hải sản ở vùng biển Việt Nam và vùng biển Malaysia từ ngày 15/2/2024 đến ngày 21/5/2024, Trí đã tự ý ngắt thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá KG-95858TS tổng cộng 19 lần, lần ngắt kết nối ít nhất là 9 giờ 21 phút 21 giây, lần ngắt kết nối dài nhất là 231 giờ 8 phút 57 giây.

Nal là thuyền trưởng của tàu cá KG-94156TS. Trong quá trình điều khiển tàu cá KG-94156TS đi đánh bắt, khai thác hải sản ở vùng biển Việt Nam và vùng biển Malaysia từ ngày 15/2/2024 đến ngày 21/5/2024, Nal đã nghe theo sự chỉ đạo của Trí ngắt thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá KG-94156TS tổng cộng 17 lần, trong đó có 1 lần bị xử phạt vi phạm hành chính (ngày 12/3/2024). Lần ngắt ít nhất là 9 giờ 21 phút 43 giây, lần ngắt kết nối dài nhất là 225 giờ 13 phút 35 giây.

Mục đích bị cáo Trí và bị cáo Nal ngắt kết nối thiết bị giám sát hành trình trên 2 tàu cá KG-95858TS và KG-94156TS là để che giấu hành vi phạm tội đánh bắt hải sản trái phép.

Việc ngắt kết nối này đã gây cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của 2 phương tiện điện tử là thiết bị giám sát hành trình tàu cá nhãn hiệu Zunibal, được gắn trên tàu cá KG-95858TS và KG-94156TS.

Đến ngày 30/12/2024, Thái Quốc Trí và Nguyễn Đô Nal lần lượt bị khởi tố để điều tra về hành vi cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử. Tại phiên tòa, bị cáo Thái Quốc Trí và Nguyễn Đô Nal đã thừa nhận hành vi phạm tội.

Cũng tại tỉnh An Giang, sáng 30/10/2025, tại Cảng cá Tắc Cậu, xã Bình An, TAND tỉnh An Giang đã tổ chức xét xử lưu động hai vụ án hình sự sơ thẩm đối với bị cáo Lê Duy Tính và bị cáo Trần Văn Tài cùng bị truy tố về tội “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép” theo quy định tại Điều 348 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Theo cáo trạng, trong thời gian từ ngày 27/4/2025 đến 15/5/2025, Lê Duy Tính (SN 1981, ngụ phường Rạch Giá, tỉnh An Giang), là thuyền trưởng tàu cá CM-99064-TS, đã điều khiển tàu cùng 8 thuyền viên vượt ranh giới vùng biển Việt Nam sang vùng biển Malaysia để khai thác hải sản trái phép nhằm mục đích thu lợi.

Khi tàu di chuyển về hướng vùng biển Việt Nam, Tổ kiểm tra, kiểm soát tàu Kiểm ngư 216 đã phát hiện và bắt giữ. Dữ liệu từ thiết bị định vị GPS trên tàu cho thấy tàu đã hoạt động tại 9 tọa độ thuộc vùng biển Malaysia, trùng khớp với lời khai của bị cáo. Tại phiên tòa, bị cáo Tính thừa nhận toàn bộ hành vi phạm tội, khai báo thành khẩn và tỏ ra ăn năn hối cải.

Hội đồng xét xử nhận định hành vi của bị cáo không chỉ vi phạm pháp luật hình sự về tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU của Ủy ban châu Âu đối với ngành thủy sản Việt Nam. Tòa tuyên phạt bị cáo Lê Duy Tính 5 năm tù giam.

Đối với bị cáo Trần Văn Tài (SN 1978, ngụ phường Vĩnh Thông, tỉnh An Giang), bị TAND tỉnh An Giang đưa ra xét xử về tội “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép”.

Theo hồ sơ vụ án, trong khoảng thời gian từ tháng 9/2022 đến tháng 11/2022, bị cáo Tài đã tham gia cùng các đối tượng Lê Phước Hậu, Trần Văn Luyến, Phạm Chí Dũng, Trần Minh Tâm và Trần Văn Nhựt tổ chức đưa 26 ngư phủ lên 2 tàu cá KG-93949-TS và KG-93971-TS để xuất cảnh trái phép sang vùng biển Malaysia và Indonesia khai thác thủy sản.

Trần Văn Tài đóng vai trò đồng phạm giúp sức, trực tiếp tuyển chọn ngư phủ, hướng dẫn di chuyển và hỗ trợ điều khiển tàu. Khi hai tàu hoạt động trong vùng biển Malaysia, các thuyền viên đã tắt thiết bị giám sát hành trình và xóa số đăng ký tàu nhằm che giấu hành vi khai thác trái phép. Đến ngày 16/11/2022, Hải quân Indonesia phát hiện và bắt giữ toàn bộ phương tiện cùng thuyền viên.

Tại phiên tòa, bị cáo Tài thành khẩn khai báo, thể hiện thái độ hối hận. Hội đồng xét xử nhận định, hành vi của bị cáo đã xâm phạm nghiêm trọng trật tự quản lý xuất nhập cảnh của Nhà nước, đồng thời gây ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín quốc gia trong công tác gỡ “thẻ vàng” IUU.

Xét vai trò thứ yếu, cùng các tình tiết giảm nhẹ, Tòa tuyên phạt bị cáo Trần Văn Tài 1 năm tù. Trước đó, các bị cáo khác trong cùng vụ án gồm Trần Văn Luyến, Phạm Chí Dũng, Trần Minh Tâm và Trần Văn Nhựt đã bị Tòa án nhân dân tỉnh Kiên Giang (cũ) tuyên phạt từ 01 năm đến 08 năm tù, còn Lê Phước Hậu và Trần Văn Tài được tách vụ án để xử lý sau.

Vì một ngành thủy sản phát triển bền vững

Thẩm phán Thái Rết, Tỉnh ủy viên, Bí thư Đảng ủy, Chánh án TAND tỉnh Cà Mau cho biết, TAND tỉnh đang thụ lý giải quyết 5 vụ án IUU, đã được phân công Thẩm phán và lên lịch xét xử trước ngày 15/11/2025, trong đó có 2 vụ án về tội "Vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới" và "Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép" được xét xử lưu động tại xã Sông Đốc vào ngày 12/11/2025.

"Trong công tác xét xử các vụ án liên quan đến IUU, thời hạn giải quyết quá ngắn ảnh hưởng đến việc nghiên cứu hồ sơ; bị can, bị cáo là ngư phủ thường xuyên ra khơi đánh bắt thủy sản nên khó khăn trong việc tống đạt văn bản tố tụng, một số trường hợp bị can bị truy nã khi đang đi trên biển; bị can, bị cáo có trình độ học vấn thấp nên nhận thức pháp luật còn hạn chế dẫn đến việc vi phạm pháp luật mà không hay biết từ đó dẫn đến bị can, bị cáo chối tội, không hợp tác khi được cơ quan chức năng triệu tập;

Tuy nhiên, những khó khăn nói trên không ảnh hưởng nhiều đến việc xét xử, các Thẩm phán, Thư ký TAND tỉnh Cà Mau luôn cố gắng hoàn thành tốt các phiên tòa liên quan đến IUU một cách nhanh chóng và đúng pháp luật... từ đó góp phần thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật Việt Nam cũng như hướng tới một ngành thủy sản phát triển bền vững của Việt Nam", Chánh án TAND tỉnh Cà Mau Thái Rết khẳng định.

Thẩm phán Phan Văn Thuấn, Phó Chánh án TAND tỉnh An Giang cho biết, thời gian qua, TAND hai cấp tỉnh An Giang (tỉnh Kiên Giang cũ) đã tích cực triển khai công tác xét xử các vụ án liên quan đến khai thác IUU để góp phần cùng các cấp, các ngành đẩy mạnh công tác chống khai thác thuỷ sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, bảo đảm phát triển bền vững ngành thủy sản.

Theo đó, TAND hai cấp tỉnh đã tích cực tham gia, phối hợp với các cơ quan hữu quan xem xét quyết định khởi tố, truy tố và đưa ra xét xử hình sự vụ án đầu tiên của cả nước đối với hành vi tổ chức đưa tàu và ngư phủ ra vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép về tội “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép” theo quy định tại Điều 348 Bộ luật Hình sự vào ngày 29/01/2024.

TAND tỉnh đã kịp thời phân công Thẩm phán giải quyết và chỉ đạo Thẩm phán tập trung nghiên cứu hồ sơ lên lịch xét xử ngay sau khi thụ lý vụ án.

Từ ngày 01/10/2024 đến 31/10/2025, TAND hai cấp tỉnh đã thụ lý 32 vụ với 54 bị can; đã giải quyết 21 vụ với 37 bị can, bị cáo trong đó trả hồ sơ đề nghị VKS điều tra bổ sung 2 vụ với 3 bị can.
Trong số án đã xét xử, có nhiều vụ mới thụ lý từ ngày 17/10/2025 trở lại đây và có 2 vụ 2 bị cáo được đưa ra xét xử lưu động tại khu Cảng cá Tắc Cậu, xã Bình An. Qua đó tăng tính răn đe và giáo dục pháp luật trong cộng đồng. Còn 11 vụ 17 bị cáo mới thụ lý từ 20/10/2025 trở lại đây, TAND tỉnh cũng đã lên lịch xét xử trước 15/11/2025.

Thẩm phán Thái Quang Hải, Thành ủy viên, Bí thư Đảng ủy, Chánh án TAND TP Cần Thơ cho biết, Nghị quyết 04/2024/HĐTPT ngày 12/6/2024 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC được ban hành nhằm kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, bảo đảm áp dụng đúng và thống nhất các quy định của Bộ luật Hình sự cũng như đồng hành cùng Chính phủ nước ta trong việc tháo gỡ "thẻ vàng" của EC, không để ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của ngành thủy sản và sinh kế của ngư dân ven biển, làm giảm uy tín, vị thế, hình ảnh của quốc gia.

Nghị quyết đã quy định rõ về các hành vi liên quan đến xuất cảnh, nhập cảnh để khai thác thủy sản trái phép; bảo vệ nguồn lợi thủy sản; cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông để khai thác thủy sản trái phép; xâm phạm trong lĩnh vực thương mại thủy sản.

TAND hai cấp thành phố Cần Thơ đã quán triệt sâu sắc Nghị quyết số 04/2024/HĐTP-TANDTC của Hội đồng Thẩm phán TANDTC, coi đây là cơ sở quan trọng để thống nhất nhận thức và nâng cao chất lượng xét xử đối với các vụ án liên quan đến hành vi khai thác hải sản bất hợp pháp.

Các Thẩm phán, Thư ký được tổ chức học tập, trao đổi chuyên đề, nhằm bảo đảm việc áp dụng pháp luật chặt chẽ, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, đồng thời tăng cường tính răn đe và giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật trong cộng đồng ngư dân.