Abraham Lincoln: Vị Tổng thống Mỹ “Tử vì đạo” (Phần 1)

"Đoàng". Tiếng súng vang lên khô khốc. Vị Tổng thống thứ 16 của Mỹ đổ gục xuống trong khi cùng Phu nhân chuẩn bị xem cảnh tiếp theo của vở "Cậu em họ người Mỹ của chúng tôi" (Our American Cousin) tại nhà hát Ford tối 14/4/1865. Viên đạn xuyên từ bán cầu não trái sang bán cầu não phải cướp đi mọi tia hy vọng giành giật mạng sống cho một trong những nhân vật vĩ đại nhất của lịch sử nước Mỹ.

Kỳ 1: Lận đận đường tới đỉnh vinh quang

Lincoln sinh ngày 12/02/1809, trong một gia đình nông dân ở Hardin, nay thuộc hạt Larue, bang Kentucky. Thời niên thiếu của Lincoln là một cuộc lênh đênh cùng gia đình từ Kentucky tới Indiana và cuối cùng dừng chân ở lllinois. Sớm mồ côi mẹ (năm 1818, mẹ Lincoln, bà Nancy Hanks, mất vì bệnh hiểmnghèo), 8 tuổi Lincoln đã phải giúp đỡ cha chặt cây khai hoang, vỡ đất, bổ củi. Những khó khăn của gia đình và miền biên giới hoang vu, giáo dục kém phát triển không ngăn được ham muốn học hỏi của Lincoln. Để mượn một cuốn sách, Lincoln sẵn sàng cuốc bộ hàng cây số và có khi là hàng chục cây số đường rừng.

Năm 1828, Lincoln được một thương gia ở New Salem thuê chở nông phẩm tới New Orleans. Chuyến đi đã giúp Lincoln tiếp cận sâu hơn với thế giới bên ngoài. Đặc biệt, cảnh đấu giá nô lệ mà Lincoln có dịp chứng kiến ở New Orleans đã để lại những ấn tượng hằn sâu trong tâm trí chàng thanh niên này, thôi thúc anh phải làm gì đó nâng cao tinh thần chiến đấu của người dân vì lý tưởng tự do, vì nền dân chủ và vì công cuộc giải phóng nô lệ. Điều này được thể hiện trong câu nói nổi tiếng của ông: "Vì không muốn làm nô lệ, nên tôi sẽ không làm chủ nô lệ".

Năm 1831, chính quyền liên bang ra lệnh buộc các nhóm thổ dân da đỏ Sauk và Fox di chuyển từ Illinois sang Iowa. Mùa xuân năm 1832, tù trưởng da đỏ Black Hawk dẫn theo hàng trăm quân, vượt sông Mississippi, tìm cách chiếm miền đất gần Rock Island. Trước tình hình nguy cấp, Nhà Trắng phải tuyển mộ dân binh, thành lập các đội tự vệ. Tháng 3/1832, Lincoln tình nguyện tham gia đội quân này, được cử làm trung đội trưởng. Tháng 10/1832, Lincoln giải ngũ, tham gia tranh cử vào nghị viện bang Illinois với tư cách thành viên đảng Whig, nhưng thất bại. Sau đó, Lincoln cùng bạn mở một cửa hàng tạp hóa. Một lần nữa, "mẹ của thành công" lại mỉm cười với ông và phải 10 năm sau Lincoln mới trả hết nợ cho phi vụ làm ăn thua lỗ này.

Lincoln sinh ngày 12/2/1809, trong một gia đình nông dân ở Hardin

Không chùn bước, Lincoln quyết định tận dụng thời gian rỗi đọc sách luật, tới các tòa án địa phương nghe các luật sư biện hộ trong những vụ tranh tụng để tích lũy kiến thức về luật pháp nhằm bảo vệ quyền lợi của mình cũng như của người dân. Lincoln bắt đầu có chút danh tiếng. Năm 1834, ông lại ra tranh cử vào nghị viện bang Illinois và đã giành chiến thắng. Từ đó đến năm 1858, ngoài một lần trúng cử hạ nghị sĩ năm 1846, Lincoln thường xuyên nếm mùi thất bại trên con đường hoạn lộ (năm 1843, năm 1848 không thể giành được ghế hạ nghị sĩ, năm 1856 sớm dừng bước trên đường đua vào ghế ứng cử viên phó Tổng thống của đảng Cộng hòa, năm 1858 lại ngậm ngùi nhìn đối thủ bước vào Thượng viện).

Tuy nhiên, năm 1858, Lincoln đã làm chấn động cả nước Mỹ bằng tuyên bố: "Một đất nước bị chia rẽ không thể đứng vững được. Tôi tin rằng chính phủ này không thể tồn tại mãi mãi trong chế độ nửa nô lệ, nửa tự do. Tôi không mong đợi liên bang giải thể, càng không trông chờ viễn cảnh đất nước sụp đổ. Tôi tin chế độ nô lệ cuối cùng cũng bị diệt vong. Nô lệ từ nam chí bắc sẽ được hưởng tự do". Bài phát biểu đó sau này đã trở thành tuyên ngôn xóa bỏ chế độ nô lệ và một phần mục tiêu mà Lincoln quyết tâm làm sau khi chính thức trở thành vị Tổng thống thứ 16 của Mỹ với 1.865.593 phiếu ủng hộ, cao hơn gần 30% so với người về nhì là ứng cử viên Douglas.

Trong 4 năm và 42 ngày làm ông chủ Nhà Trắng ở nhiệm kỳ 2, có thể nói Lincoln phải đối mặt với tình hình khó khăn hơn bất cứ vị tổng thống nào của Mỹ. Đó là việc 7 bang miền nam đã tuyên bố thoát ly sự quản trị của chính quyền liên bang và 8 bang khác chuẩn bị "noi gương". Vào thời điểm quan trọng nhất, Lincoln đã quyết định chiêu mộ 75.000 quân tình nguyện đi dẹp loạn ở miền nam. Sau khi chiến tranh giữa hai miền nambắc nổ ra được một thời gian, Lincoln phát hiện và giao quyền chỉ huy cho vị tướng quân tài ba Ulysses S. Grant. Không phụ sự tin tưởng của Lincoln, Grant đã đánh 4 trận thắng cả 4. Ngày 8/4/1865, tổng chỉ huy quân miền nam, Tướng Robert E. Lee buộc phải đầu hàng. Nước Mỹ thoát khỏi nguy cơ phân chia cát cứ.

Những công lao của Lincoln đối với nước Mỹ là không thể phủ nhận được. Nhưng cũng chính trong quá trình dẫn dắt nước Mỹ trở lại quỹ đạo thống nhất, Lincoln vô tình đã chuốc oán với rất nhiều người. Chưa đầy một tuần sau khúc ca khải hoàn, Lincoln đã phải vĩnh viễn chia tay với sự nghiệp dang dở bởi sự ra tay lạnh lùng của một kẻ thủ ác không muốn chấp nhận sự thất bại của phe miền nam trong cuộc nội chiến.