UBTVQH: Công khai, minh bạch để tăng cường quản lý ngoại thương

Sáng 14/9, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục chương trình hiên họp thứ 3, Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét cho ý kiến về dự án Luật quản lý ngoại thương.

Bảo đảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về ngoại thương

Trình bày Tờ trình về dự án Luật quản lý ngoại thương, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cho biết hoạt động ngoại thương trong thời gian qua diễn ra sôi động và có đóng góp nhất định cho quá trình phát triển kinh tế của đất nước, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Công tác quản lý nhà nước về ngoại thương đã vừa chặt chẽ, vừa thông suốt, minh bạch và hiệu quả hơn, song chính sách của Nhà nước trong lĩnh vực này còn một số điểm chưa hoàn chỉnh, cần tiếp tục hoàn thiện.

Thứ trưởng Bộ Công Thương nêu rõ: Luật Thương mại 2005 và các văn bản pháp luật có liên quan chưa thể hiện rõ yêu cầu hội nhập, công tác quản lý nhà nước về ngoại thương chưa tương xứng với yêu cầu đặt ra.

Luật Thương mại là văn bản pháp lý cao nhất quy định về quản lý xuất nhập khẩu hàng hóa, tuy nhiên luật mới chỉ đưa ra khái niệm xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa và các quy định chung nhất, văn bản quy định chi tiết được thể hiện ở cấp dưới luật (Nghị định; các Thông tư) và các luật, pháp lệnh chuyên ngành. Việc có quá nhiều các văn bản pháp luật cùng quy định quản lý nhà nước về hoạt động ngoại thương dẫn đến tản mát, thiếu sự đồng bộ, thống nhất về cùng một biện pháp; một số văn bản có quy định về cùng một vấn đề nhưng khác nhau về nguyên tắc, tiêu chí, thẩm quyền, biện pháp xử lý. Nhiều biện pháp quản lý ngoại thương được quy định ở hình thức văn bản dưới luật thiếu minh bạch, hạn chế, cản trở quyền tự do kinh doanh của tổ chức, cá nhân theo tinh thần Hiến định cũng như dẫn đến tính ổn định, tính dự báo của các biện pháp này không cao, tạo ra rào cản về thủ tục hành chính, ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp.

Do đó, việc xây dựng một đạo luật về quản lý ngoại thương có tính định hướng rõ ràng, phù hợp với quan điểm của Đảng, Nhà nước, ổn định, minh bạch, thống nhất, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế là cần thiết. Đồng thời, đảm bảo hoạt động quản lý nhà nước về ngoại thương thuận lợi, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế;  đồng thời đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, khuyến khích, tạo điều kiện cho sự phát triển hoạt động ngoại thương của thương nhân và tính cạnh tranh của nền kinh tế; hoàn thiện, nâng cao hiệu lực pháp lý về các biện pháp phòng vệ thương mại, hỗ trợ ngoại thương để nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam, doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập...

Công khai, minh bạch để tăng cường quản lý ngoại thương

Về tên gọi, phạm vi điều chỉnh và mối quan hệ của luật với Luật Thương mại 2005, Thứ trưởng Bộ Công thương cho biết, Luật có tên “Quản lý ngoại thương” với ý nghĩa quan trọng là đạo luật quy định các công cụ quản lý nhà nước về hoạt động ngoại thương, điều chỉnh các quan hệ xã hội giữa nhà nước và thương nhân, phân công, phối hợp giữa các cơ quan nhà nước về ngoại thương, không điều chỉnh đối với các hoạt động ngoại thương giữa thương nhân với thương nhân cũng như không điều chỉnh các khái niệm, hoạt động ngoại thương đang được quy định tại Luật Thương mại.

Đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Kinh tế - Cơ quan thẩm tra dự thảo Luật đề nghị quy định cụ thể Danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu trong luật, nhằm bảo đảm cơ sở pháp lý cao, minh bạch, ổn định, dễ áp dụng. Đồng thời, việc hạn chế quyền tự do kinh doanh của tổ chức, cá nhân được thể hiện ngay trong luật cũng phù hợp với yêu cầu của Hiến pháp. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đề nghị quy định Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền quyết định tạm ngừng xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa vì việc tạm ngừng xuất khẩu, nhập khẩu có liên quan đến nhiều bộ, ngành khác nhau; đề nghị quy định rõ các trường hợp áp dụng biện pháp tạm ngừng xuất khẩu, tạm ngừng nhập khẩu và có sự phân biệt với các trường hợp áp dụng biện pháp cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn thị Kim Ngân đề nghị cần rà soát lại tính hợp hiến của dự luật vì luật này có liên quan đến các điều cấm; việc qui định về hạn chế hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu không qui định ngay trong luật này mà giao cho Chính phủ qui định thì có phù hợp với Hiến pháp không? Đồng thời, cần cân nhắc đề xuất thành lập cơ quan xúc tiến thương mại ở nước ngoài.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu phát biểu tại phiên họp

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng bày tỏ băn khoăn về phạm vi điều chỉnh, mối quan hệ với các luật của dự thảo. Về phạm vi, theo Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, nên đưa một số loại dịch vụ gắn liền hoạt động ngoại thương vào luật này.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng Phan Thanh Bình nhìn nhận, dự luật đang đưa ra các qui định quản lý ngoại thương nhiều hơn là phát triển ngoại thương, trong đó qui định về cấp phép cho thấy quyền lực của Bộ Công Thương rất lớn.

Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải cho rằng, Danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu, nhập khẩu chưa được qui định rõ trong luật. Dẫn ví dụ từ việc Bộ Y tế cho phép nhập khẩu salbutamol để sử dụng điều trị bệnh, nhưng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lại qui định đây là chất cấm trong chăn nuôi, đại biểu Hải cho biết do không có sự thống nhất, hạn mức nhập khẩu không cụ thể, dẫn đến lượng lớn chất này lọt ra ngoài, chưa rõ xử lý như thế nào. Theo đại biểu Hải, nên ban hành chi tiết, đầy đủ danh mục cấm ngay trong dự thảo Luật. Ngoài ra, đại biểu góp ý, sau 10 năm thực hiện các biện pháp phòng vệ thương mại, Việt Nam mới tiến hành điều tra phòng vệ thương mại được 6 vụ - con số nàyquá ít, cần cân nhắc kỹ việc thành lập cơ quan điều tra phòng vệ thương mại.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho biết, qua thảo luận Ủy ban thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết ban hành luật hướng đến công khai, minh bạch, pháp điển hóa, hệ thống hóa pháp luật nhằm tăng cường quản lý ngoại thương.

Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát thêm về phạm vi và đối tượng điều chỉnh, những quan hệ pháp lý ngoài quan hệ nhà nước với tổ chức cá nhân, rà soát toàn bộ quy định để các nội dung phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng, Hiến pháp, đồng bộ với các luật hiện hành và các điều ước quốc tế, đặc biệt chú ý bảo đảm quyền tự do kinh doanh. Đề nghị làm rõ thêm nguyên tắc quản lý nhà nước về ngoại thương, quyền tự do kinh doanh xuất nhập khẩu, các điều khoản cấm, hạn chế hạn ngạch xuất nhập khẩu, các giấy phép...; quy định cụ thể hơn các chương điều liên quan đến chính sách như ưu đãi, trong giải quyết tranh chấp hòa giải, quy định liên quan đến khu thuế quan, khu phi thuế quan, chú ý các biện pháp phòng vệ thương mại, rà soát trách nhiệm quản lý, thẩm quyền của các cơ quan trong hệ thống nhà nước theo tinh thần tin giải bộ máy.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cũng cho biết Ủy ban thường vụ Quốc hội để ngỏ việc quy định doanh mục hàng hóa cấm xuất nhập khẩu được quy định ngay trong luật hay giao Chính phủ hướng dẫn để trình ra Quốc hội xem xét.