Triết lý Minh Thệ

Theo hồi ức của các cụ cao tuổi, trước năm 1945, lễ hội Minh Thệ làng Hòa Liễu được tổ chức vào hạ tuần tháng Chạp (chính hội là ngày 24 tháng Chạp) hàng năm, tại miếu và đình. Sau năm 1945, miếu và đình bị phá hủy, lễ hội Minh Thệ bị gián đoạn khá lâu. Mãi đến năm 2002, lễ hội truyền thống làng Hòa Liễu đã chính thức được phục dựng và tổ chức hàng năm vào trung tuần tháng Giêng, tại cụm di tích đền - chùa Hòa Liễu.

Tương truyền, chùa Hoà Liễu là một ngôi chùa cổ được xây dựng từ thế kỷ XIII, có tên là Thiên Phúc Tự. Giữa thế kỷ XVI, vợ của Thái Thượng hoàng Mạc Đăng Dung là Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toản đã đến ấp Lan Niểu (thôn Hoà Liễu ngày nay) tự bỏ tiền và vận động hoàng thân quốc thích, quan lại triều Mạc góp tiền của để tu tạo lại ngôi chùa cổ và mấy chục chùa khác ở các nơi. Bà xuất tiền mua ruộng cúng Tam bảo. Nhiều vị trong hoàng tộc hưởng ứng, sau số ruộng cúng chùa lên tới 47 mẫu 3 sào. Từ số ruộng đó, làng cho nhà chùa 4 mẫu để cày cấy, còn lại làm ruộng công để đảm bảo người nào trong làng cũng có ruộng. Nhân đó, Thái hoàng Thái hậu đã đặt ra những lời thề đối với người được sử dụng đất, và bản văn Minh Thệ "không lấy của công làm của tư" đã dần dần định hình.

Chủ tế Hội Minh Thề cắt tiết gà hòa rượu uống, thề “không lấy của công làm của tư”.

Minh Thệ được tổ chức hết sức bài bản với một đài thề trước cửa đền. Xung quanh có hoa quả, bát hương, một con dao bầu (bọc vải điều), một bình rượu lớn (phủ vải điều) và một con gà trống (nhốt trong bu gà phủ vải điều). Trước đài thề có vẽ một vòng tròn bằng vôi trắng đường kính khoảng 2m, gọi là vòng thiêng. Chủ tế cầm dao vẽ một vòng tròn rồi lại cắm xuống điểm giữa vòng thiêng. Sau đó chủ tế bắt đầu đọc Văn thề, rồi cắt tiết gà với sự giúp đỡ của hai người mặc áo lính đỏ, nhỏ tiết vào bình rượu trên đài thề. Rượu được chuyển cho chủ tế và các vị bồi tế uống để ghi nhận lời thề đã tấu lên trước đó. Rượu được chuyển ra ngoài cho các vị cao niên trong làng. Lời thề nêu rõ "… lấy của công làm việc công thì được các thần linh ủng hộ. Nhược bằng có lòng tham, lấy của công đem về làm của tư, thì nguyện cầu các vị thần linh hãy đả tử!..." . Sau lễ hội Minh Thệ trang nghiêm, dân làng Hoà Liễu như được tiếp thêm sức mạnh, rũ bỏ mọi ưu phiền của một năm qua để tiếp tục bước vào năm mới, với niềm tin tưởng những điều tốt đẹp đang chờ ở phía trước.

Có người nhận xét đây là lễ hội “chí công vô tư”, mang tinh thần chống tham nhũng của các cụ xưa đáng được bảo tồn và phát huy để các quan đến dự. Triết lý Minh Thệ thật hào sảng!

Bảo Dân