Trầm cảm vị thành niên, vấn đề cha mẹ không thể lơ là

Tự sát là 1/10 trong nguyên nhân tử vong ở mọi lứa tuổi

Trong thời gian học online, em T.H. (15 tuổi) không theo kịp bài giảng, kết quả các bài thi giảm sút; cùng với việc thiếu tự tin về hình thể, cho rằng mình béo và xấu, hay bị các bạn trêu chọc nên H. ngày càng thu mình lại.

Đặc biệt,từ khi học online, sự tương tác với thầy cô, các bạn ngày càng ít hơn khiến em càng chán nản buồn phiền. Em H. bắt đầu kết bạn trên mạng; thậm chí trong giờ học, H. cũng không tập trung học tập, mà hay mải mê chat với bạn trên mạng xã hội.

Gần đây, H. càng chán nản, hay khóc lóc và tự bi quan, cảm thấy chán sống, có ý tưởng muốn chết. Em đã tìm đến cách giải tỏa căng thẳng bằng cách dùng mảnh thủy tinh cứa vào cổ tay, chảy máu. Nguy hiểm là khi tự làm đau bản thân, em lại thấy dễ chịu.

Thấy em có biểu hiện bất thường, gia đình đã đưa em đến bệnh viện và điều trị bằng thuốc chống trầm cảm nhưng không có dấu hiệu thuyên giảm. Sau đó các biểu hiện của H. ngày càng nặng hơn, gia đình đã đưa bệnh nhân đến thăm khám và nhập viện điều trị nội trú tại Viện Sức khoẻ tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) với chẩn đoán rối loạn hành vi trầm cảm có yếu tố tiền sử.

BSCKII Nguyễn Hoàng Yến - Phòng trẻ em và thanh thiếu niên, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, đây là một trong số rất nhiều trường hợp trẻ em, vị thành niên bệnh viện tư vấn, điều trị vì có hành vi tự sát, chấm dứt cuộc sống. Vì thế, theo BS Yến, việc nhận diện trẻ có nguy cơ để ngăn chặn hành vi này là rất quan trọng.

Theo số liệu thống kê ở Mỹ, tự sát là nguyên nhân thứ 3 gây tử vong ở lứa tuổi 10-19 tuổi. Ở Việt Nam, tự sát là 1/10 nguyên nhân tử vong ở mọi lứa tuổi. Theo nghiên cứu năm 2012 tại Hà Nội, tỷ lệ có ý tưởng tự sát và toan tự sát lứa tuổi 15-24 là 2,3%. Trong đó, nhóm tuổi 15-19 tuổi ghi nhận tỷ lệ có yếu tố tiền sử và toan tự sát cao hơn nhóm 20-24 tuổi.

"Lứa tuổi thanh thiếu niên là giai đoạn phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi từ trẻ em sang giai đoạn trưởng thành được đánh dấu bằng mốc dậy thì. Cùng với đó là sự phát triển về tư duy, nhận thức, sự quan sát, sáng tạo, tự ý thức khẳng định bản thân, trưởng thành về nhân cách, đối mặt các yếu tố stress, học tập, tích lũy các phương thức đối phó stress nhiều nhất", BS Yến chia sẻ.

Tuy nhiên, qua thực tế điều trị và tham vấn của mình, BS Hoàng Yến cho hay, một thực tế vô cùng quan ngại đó là khi trẻ chớm bộc lộ ý nghĩ về tự sát, về chán sống thì nhiều bậc cha mẹ lại gạt đi và cho rằng không nên nghĩ đến những điều tiêu cực.

Đây là tín hiệu kêu cứu mà các bậc cha mẹ phải đặc biệt lưu tâm. Khi trẻ bày tỏ cảm xúc đó là lúc con rất cần sự đồng cảm, sự chia sẻ, sự lắng nghe… Các bậc cha mẹ, người thân khi bắt được tín hiệu này nên hỏi han, khơi gợi để con nói ra những bất an, sự đau khổ, tuyệt vọng của mình.

Cần sự đồng hành của cả gia đình

ThS.BS Lê Công Thiện - Trưởng phòng Trẻ em và Thanh thiếu niên, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai lưu ý thêm, đối với trẻ, sự quan tâm từ cả gia đình là điều rất cần thiết thay vì phần lớn trách nhiệm thuộc về người mẹ.

"Cách quan tâm của ông bà, cha mẹ với đứa trẻ rất khác nhau. Chỉ một mình người mẹ hỏi han không chắc có thể bao quát, đáp ứng đúng điều trẻ cần", ThS Thiện giải thích và cho rằng cha mẹ, gia đình cần coi hành động quan tâm con cái là một công việc, từ đó phân chia đồng đều hơn.

Xét rộng hơn, PGS.TS Nguyễn Văn Tuấn - Viện trưởng Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho rằng, việc hỗ trợ những trường hợp bị rối loạn tâm thần dẫn tới tự sát là trách nhiệm chung của toàn xã hội.

Ông nhấn mạnh, việc quản lý thông tin trên Internet cũng cần được lưu ý. Trước đây, tại Hàn Quốc, Nhật Bản,... thậm chí có làn sóng bắt chước hành vi tự sát.

Theo PGS Tuấn, việc tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho thanh thiếu niên không bắt buộc phải là các bác sĩ, chuyên gia. Phụ huynh, giáo viên cũng cần có kiến thức phát hiện để hỗ trợ cho trẻ về tâm lý, nhận biết các yếu tố nguy cơ từ đó ngăn chặn hành vi tự sát.

Đặc biệt, trong những gia đình có những biến động bất thường như: Bố mẹ ly hôn, ly thân, hay có người thân mất… trẻ dễ đối diện với nguy cơ trầm cảm.

"Nhận diện các dấu hiệu bất thường ở trẻ là chìa khóa giúp trẻ vượt qua những vấn đề về tâm lý", PGS Tuấn kết luận.

Những biểu hiện ở trẻ thanh thiếu niên, vị thành niên cần lưu ý, hãy đưa trẻ đi khám, tư vấn tâm lý:

- Tâm trạng thất thường (gắt gỏng, dễ nổi cáu bộc phát…)

- Giảm hoặc mất hứng thú kéo dài với các hoạt động giải trí được yêu thích trước đây (bỏ các hoạt động thể thao, âm nhạc, vẽ,...).

- Không muốn đi ra ngoài, không tham gia các hoạt động trên lớp hoặc không còn muốn đi chơi với bạn bè; tránh né việc đi học; suy giảm kết quả học tập, than phiền không tập trung, hay quên.

- Trẻ cũng có thể trong tình trạng thay đổi giấc ngủ như mất ngủ hoặc ngủ nhiều; hay có thể thường xuyên phàn nàn không giải thích được như: cảm giác mệt mỏi, đau đầu, đau dạ dày...