Tọa đàm tham vấn dự thảo Nghị quyết hướng dẫn tranh chấp khi ly hôn

Dự buổi tọa đàm có các chuyên gia của TANDTC; đại diện Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, các chuyên gia quốc tế về tư pháp với người chưa thành niên của Unicef.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Chí Công, Vụ trưởng Vụ pháp chế và quản lý khoa học TANDTC cho biết: Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 ra đời thay thế Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 trên tinh thần kế thừa và phát huy truyền thống văn hóa, đạo đức tốt đẹp của dân tộc Việt Nam về hôn nhân & gia đình, đồng thời bổ sung nhiều quy định mới để phù hợp với thực tiễn đời sống và xu hướng chung của thế giới. Qua hơn 07 năm thực hiện, đến nay bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn giải quyết tranh chấp hôn nhân và gia đình của Tòa án đã nảy sinh một số vướng mắc, bất cập cần phải có hướng dẫn thi hành.

Vì vậy, Tòa án nhân dân tối cao xây dựng Nghị quyết này trên tinh thần kế thừa các hướng dẫn tại Nghị quyết số 02/2000/NQ-HĐT hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000, đồng thời bổ sung những hướng dẫn mới nhằm khắc phục các vướng mắc, bất cập trong thực tiễn Tòa án giải quyết tranh chấp hôn nhân và gia đình.

Để có thêm cơ sở khoa học phục vụ việc nghiên cứu, xây dựng dự thảo Nghị quyết, Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học Tòa án nhân dân tối cao tổ chức Tọa đàm tham vấn đối với dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn giải quyết tranh chấp hôn nhân và gia đình. Mong rằng, Tọa đàm hôm nay sẽ nhận được nhiều ý kiến quý báu của các chuyên gia, nhà khoa học và các quý vị đại biểu.

Ông Nguyễn Chí Công cũng cho biết, buổi tọa đàm nằm trong chương trình "Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam (EU JULE) được tài trợ bởi Liên minh Châu Âu, với sự đóng góp tài chính từ UNICEF và UNDP. Chương trình do hai cơ quan này của Liên hợp quốc thực hiện, với sự phối hợp của Bộ Tư pháp và Tòa án nhân dân tối cao.

Theo đó, dự thảo nghị quyết hướng dẫn một số quy định của Luật Hôn nhân và gia đình 2014 liên quan đến các nội dung: Các căn cứ cho ly hôn; Quyền yêu cầu giải quyết ly hôn; Trường hợp vợ hoặc chồng của người bị Tòa án tuyên bố mất tích xin ly hôn; Nuôi con và cấp dưỡng nuôi con; Định đoạt tài sản chung, riêng của vợ/chồng khi ly hôn; Thẩm quyền giải quyết của Tòa án khi nguyên đơn, bị đơn và tài sản tranh chấp ơ nơi khác nhau;…

Xem xét điều kiện tốt nhất cho trẻ sau ly hôn

Về thỏa thuận nuôi con, là một trong những nội dung quan trọng mà dự thảo Nghị quyết hướng dẫn.

Theo đó, dự thảo Nghị quyết bổ sung hướng dẫn nội dung: Trong trường hợp con đồng ý ở với cha hoặc mẹ mà người này không có điều kiện chăm sóc con hoặc không lấy được ý kiến của con vì có lý do chính đáng thì Tòa án căn cứ vào quyền lợi mọi mặt của con để giao con cho người kia có điều kiện nuôi con tốt hơn trực tiếp nuôi dưỡng.

Khi xem xét quyền lợi mọi mặt của con thì Tòa án dựa vào đánh giá tổng hợp dựa theo các tiêu chí sau: Ý kiến của con; Quyền của trẻ được sống chung với người trực tiếp nuôi hoặc được duy trì mối quan hệ với người cha, mẹ không trực tiếp nuôi; khả năng của cha, mẹ trong việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con bao gồm cả khả năng bảo vệ trẻ khỏi bị xâm hại, mong muốn của con…

Phát biểu đóng góp ý kiến, bà Trần Thị Thu Hiền, nguyên Chánh Tòa gia đình và người chưa thành niên, TAND cấp cao Hà Nội cho rằng: sự ra đời của nghị quyết hướng dẫn là rất cần thiết để giải quyết những vướng mắc trong thực tiễn. Về nội dung cụ thể, quyền yêu cầu ly hôn, cần bổ sung thêm đối tượng là con trưởng thành.

Bà Hiền cũng cho biết, giải quyết nuôi con trong các vụ án ly hôn rất khó khăn, phức tạp. Từ thực tế những vụ ly hôn cho thấy, hầu hết hai bên đêu có điều kiện kinh tế và họ đều muốn nuôi con. Vì vậy, nghị quyết hướng dẫn làm sao để khi xem xét về điều kiện kinh tế phải xem xét đến tư cách người cha, mẹ và việc chăm sóc nuôi dưỡng con thực tế với điều kiện công việc từng người.

Cũng theo bà Hiền, hiện nay nhiều vụ án đương sự không yêu cầu Tòa giải quyết việc giao nuôi con. Các Toàn án hiện nay có hai luồng ý kiến khác nhau: ý kiến thứ nhất cho rằng, Tòa án chỉ giải quyết trong phạm vi yêu cầu của đương sự; ý kiến thứ 2 cho rằng nếu không giải quyết có thế xảy ra trường hợp trẻ em bị bỏ rơi sau ly hôn. Đây cũng là vấn đề được đặt ra cần phải xem xét trong nghị quyết hướng dẫn.

TS. Nguyễn Hải An, Phó Vụ trưởng Vụ giám đốc kiểm tra II cũng cho rằng, về giải quyết ly hôn và phân chia việc nuôi dưỡng con, với những trường hợp phải hỏi ý kiến trẻ ở với cha hay với mẹ nên lựa chọn môi trường tiếp cận trẻ, không phải là Tòa án thì sẽ tốt hơn. Vì thực tế có những trường hợp, bản thân đứa trẻ trong vụ án ly hôn đã có đơn lên cấp tòa cao hơn nói rằng “vì mẹ nói không ở với mẹ thì mẹ sẽ nhảy lầu tự tử” nên con buộc phải lựa chọn ở với mẹ, dù đó không phải ý muốn của trẻ.

Tại điểm cầu Austraylia, chuyên gia Unicef phát biểu cho rằng, nên đặt câu hỏi cho các em khi không có mặt cha mẹ, nhưng câu hỏi chung về mối quan hệ thay vì hỏi trẻ lựa chọn ở với bố hay mẹ, sẽ tạo sự căng thẳng với trẻ. Giải thích để trẻ hiểu rằng, mặc dù ý kiến của các em rất quan trọng, nhưng Thẩm phán là người đưa ra quyết định cuối cùng và các em không phải chịu trách nhiệm về sự lựa chọn của mình. Chuyên gia cũng cho rằng, tài chính chỉ là một trong những yếu tố để Tòa quyết định việc giao nuôi trẻ cho bố hoặc mẹ.

Chia tài sản chung vợ chồng liên quan đến người thứ ba

Về chia tài sản chung vợ chồng liên quan đến người thứ ba. Thực tiễn giải quyết các vụ án hôn nhân và gia đình có rất nhiều trường hợp vợ chồng có nghĩa vụ tài sản đối với người thứ ba, đồng thời, khi giải quyết phân chia tài sản chung, vợ chồng yêu cầu Tòa án giải quyết về vấn đề này. Tuy nhiên, khi Tòa án triệu tập, người thứ ba không yêu cầu Tòa án giải quyết. Vậy trong trường hợp này, Tòa án có giải quyết về nghĩa vụ tài sản của vợ chồng đối với người thứ ba hay không?

Để đảm bảo quyền lợi của vợ, chồng trong vụ án ly hôn, dự thảo Nghị quyết hướng dẫn: khi chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn, trường hợp đương sự (nguyên đơn hoặc bị đơn) yêu cầu giải quyết quyền, nghĩa vụ về tài sản đối với người thứ ba nhưng Tòa án triệu tập người thứ ba đến mà người thứ ba không yêu cầu giải quyết, nguyên đơn và bị đơn vẫn giữ nguyên yêu cầu thì Tòa án vẫn giải quyết quyền, nghĩa vụ về tài sản của vợ chồng với người thứ ba.

Về nội dung này, bà Hiền cho rằng, nếu không có mặt người thứ 3 sẽ vướng về tố tụng. Nên chỉ quy định dành quyền khởi kiện cho người thứ 3 nếu họ có yêu cầu.

Về việc giải quyết vụ án ly hôn có bị đơn là người Việt Nam ở nước ngoài không rõ địa chỉ, dự thảo Nghị quyết hướng dẫn như sau về trách nhiệm của thân nhân thực hiện các yêu cầu của Tòa án như cung cấp địa chỉ, tin tức…

Thực tiễn vướng mắc nhiều về vấn đề này, nên hướng dẫn là cần thiết. Thực tế hay gặp trường hợp. Khi giải quyết vụ án, cần thiết triệu tập thân nhân họ đến tòa nhưng đến với tư cách gì phải tính toán.

Bên cạnh đó, với những vụ như vậy có thể xử trực tuyến những trường hợp như vậy và gửi bản án về cho người thân của họ ở Việt Nam, bà Hiền đề xuất.