Luật Đối thoại, Hòa giải tại Tòa án: Giảm tải áp lực, xây dựng Tòa án trong sạch, đội ngũ Thẩm phán thanh liêm

Mai Thoa| 19/11/2019 15:18
Theo dõi Báo điện tử Công lý trên

Chiều nay (19/11), Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình báo cáo trước Quốc hội về Dự thảo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, sau đó Quốc hội tiến hành thảo luận tại tổ dự án luật này.

Nhu cầu thực tế của xã hội

Trình bày Tờ trình, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết: Quá trình phát triển đất nước cũng như kinh nghiệm quốc tế cho thấy, hòa giải, đối thoại có vai trò đặc biệt quan trọng, là nhu cầu và đòi hỏi của xã hội để giải quyết các tranh chấp phát sinh trong đời sống xã hội. Với cách thức thân thiện, đồng thuận trên nguyên tắc chia sẻ, cảm thông, hòa giải, đối thoại góp phần hàn gắn những mâu thuẫn, rạn nứt, nâng cao ý thức pháp luật của người dân, ngăn ngừa các tranh chấp trong tương lai, góp phần bảo đảm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, hòa giải, đối thoại thành giúp giải quyết triệt để, hiệu quả các tranh chấp mà không phải mở phiên tòa xét xử và kết quả này phần lớn được các bên tự nguyện thi hành, vụ việc cũng không phải trải qua thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm theo quy định của các luật tố tụng. Như vậy vừa tiết kiệm chi phí, thời gian, công sức của các bên liên quan và Nhà nước, hạn chế tranh chấp, khiếu kiện kéo dài, gây bức xúc trong dư luận.

Với Tòa án, trong bối cảnh hàng năm các tranh chấp, khiếu kiện không ngừng tăng lên cả về số lượng và tính chất phức tạp như hiện nay, thì việc đổi mới, tăng cường và nâng cao hiệu quả hòa giải, đối thoại là giải pháp căn cơ, giúp giảm tải khối lượng công việc nặng nề.

Tại phiên họp ngày 15/12/2017, Ban Chỉ đạo CCTP Trung ương đã giao cho TANDTC triển khai nghiên cứu, xây dựng Đề án đổi mới, tăng cường đối thoại trong quá trình giải quyết các vụ án dân sự, hành chính; Đề xuất việc hoàn thiện cơ sở pháp lý và các điều kiện đảm bảo triền khai thực hiện phù hợp với chủ trương đường lối của Đảng và yêu cầu của thực tiễn.

Thực hiện Nghị quyết của UBTVQH, Chánh án TANDTC đã thành lập Ban soạn thảo; Ban hành Kế hoạch soạn thảo và trình dự án Luật, Quy chế hoạt động của Ban soạn thảo dự án Luật; Tổ chức nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng dự án Luật Hòa giải, đối thoại.

Trong quá trình nghiên cứu, xây dựng dự án Luật này, TANDTC đã tổ chức thí điểm về tăng cường, đổi mới hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại Tòa án ở 16 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương theo kết luận của BCĐ CCTP Trung ương; Tổng kết thực hiện hòa giải, đối thoại theo quy định của pháp luật hiện hành; Tổ chức các hội thảo, hội nghị, tọa đàm trong nước và quốc tế về những nội dung có liên quan; Tổ chức các phiên họp của Ban soạn thảo, Tổ biên tập dự án Luật; đánh giá tác động và xây dựng Báo cáo đánh giá tác động của dự án Luật; Tổ chức lấy ý kiến các bộ, ngành hữu quan, các thành viên Hội đồng Thẩm phán TANDTC, các Tòa án trên toàn quốc…

Luật Đối thoại, Hòa giải tại Tòa án: Giảm tải áp lực, xây dựng Tòa án trong sạch, đội ngũ Thẩm phán thanh liêm

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình

Cùng với đó, TANDTC đã tham khảo luật về hòa giải của 6 quốc gia gồm: Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Ấn Độ, Đức; tiếp cận và tham khảo luật về hòa giải của hơn 60 quốc gia khác, gồm: Indonexia, Thái Lan, Singapore, Malaysia, Canada, Áo, Bỉ, Cộng hòa Séc, Luxembourg, Hà Lan, Pháp...

Theo quy định của pháp luật hiện hành, có thể phân loại thành hai nhóm: Hòa giải, đối thoại trong tố tụng và hòa giải, đối thoại ngoài tố tụng. Thực tiễn cho thấy, các phương thức hòa giải, đối thoại hiện có đã phát huy tác dụng tốt trong giải quyết các tranh chấp phát sinh trong xã hội.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng đặt ra 3 vấn đề cần giải quyết, đó là: Pháp luật hiện hành chưa có quy định về cơ chế hòa giải, đối thoại với những vụ việc không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án mà cá nhân, cơ quan, tổ chức đã có đơn khởi kiện, đơn yêu cầu Tòa án giải quyết trước khi Tòa án thụ lý theo quy định của pháp luật tố tụng:

Bên cạnh những ưu điểm được thừa nhận, các phương thức hòa giải, đối thoại hiện hành cũng còn có những hạn chế. Đặc biệt, hiện nay số lượng các vụ việc Tòa án các cấp phải thụ lý tăng lên rất nhanh với quy mô lớn và tính chất phức tạp. Trong những năm gần đây, các vụ việc dân sự, hành chính được Tòa án thụ lý tăng trung bình hàng năm là 9% năm so với cùng kỳ, trong khi đó biên chế không thay đổi. Có những địa bàn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đà Nẵng… mỗi Thẩm phán phải giải quyết số lượng vụ việc gấp 4 lần số lượng định biên, dẫn đến tồn đọng, chậm trễ.

Khẳng định được giá trị hòa giải mang lại

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, sau 6 tháng triển khai tại Hải Phòng, TANDTC đã triển khai thí điểm tại 16 tỉnh thành. Sau 10 tháng thí điểm đã thu được những thành công nhất định với tỷ lệ hòa giải, đối thoại thành đạt 78%. Tại các địa phương này, đã thành lập Ban Chỉ đạo thí điểm, tổ chức các Trung tâm hòa giải, đối thoại tại Tòa án.

Kết quả thí điểm đã khẳng định những giá trị mà phương thức giải quyết tranh chấp này mang lại. Đó là: Phát huy tối đa tự do ý chí và khả năng tự định đoạt của các chủ thể tham gia với sự hỗ trợ chuyên nghiệp của các Hòa giải viên, giúp cho các bên trao đổi, đàm phán với nhau, gợi ý về các giải pháp phù hợp để giải quyết bất đồng.

Đồng thời đáp ứng được mong muốn của các bên tranh chấp, đó là: thời gian giải quyết nhanh chóng; đặc biệt là bất đồng được giải quyết một cách kín đáo và bảo mật thông tin, tiêu chí mà phương thức giải quyết bằng tố tụng tại Tòa án không thể có được. Thông qua hòa giải, đối thoại, các bên tìm được sự thiện chí, thống nhất để hài hòa lợi ích đôi bên, không bị rơi vào tâm lý thắng thua như khi giải quyết tranh chấp thông qua tố tụng tại Tòa án.

Qua thí điểm cũng cho thấy, hòa giải, đối thoại được tiến hành tại Tòa án tạo sự tin tưởng cho các chủ thể, đồng thời là thiết chế quan trọng để hỗ trợ cho các thỏa thuận được thực thi; Kết quả giải quyết của phương thức này được pháp luật thừa nhận, và qua quá trình thương lượng, có sự thỏa thuận, nhất trí của các bên nên khả thi và được các bên tôn trọng, tuân theo.

Đặc biệt, khi hòa giải, đối thoại thành công sẽ không cần phải thông qua con đường tố tụng tại Tòa án, giảm tải công việc và áp lực đối với công tác xét xử của Tòa án; hạn chế khiếu kiện kéo dài qua nhiều cấp; tiết kiệm được chi phí, công sức, thời gian của Nhà nước và cơ quan, tổ chức, cá nhân. Việc giải quyết tranh chấp bằng phương thức hòa giải, đối thoại sẽ ngăn ngừa được những tiêu cực, tình trạng “chạy án” có thể phát sinh; góp phần xây dựng Tòa án trong sạch, vững mạnh; xây dựng đội ngũ Thẩm phán thanh liêm.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình khẳng định, giải quyết tranh chấp bằng hòa giải, đối thoại là một phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp với xu thế của thời đại, thúc đẩy giao lưu dân sự, kinh tế phát triển; nâng cao hình ảnh, uy tín quốc gia trên trường quốc tế. Đối với các khiếu kiện hành chính, theo quy định của Luật Tố tụng hành chính thì người bị kiện là cơ quan, tổ chức hoặc người đứng đầu cơ quan, tổ chức chỉ được ủy quyền cho cấp phó tham gia đối thoại.

Trong bối cảnh các khiếu kiện hành chính ngày càng nhiều, phức tạp, xảy ra trên các lĩnh vực khác nhau, việc tổ chức đối thoại gặp nhiều khó khăn do người bị kiện và người được ủy quyền vắng mặt. Việc tổ chức đối thoại linh hoạt theo mô hình này sẽ khắc phục được bất cập, nâng cao hiệu quả trong giải quyết các khiếu kiện hành chính.

Đặc biệt, việc giải quyết tranh chấp bằng hòa giải, đối thoại là một phương thức ít tốn kém. Chi phí trung bình cho 01 vụ việc hòa giải thành, đối thoại thành chỉ chiếm 22% chi phí cho xét xử sơ thẩm 01 vụ việc dân sự, hành chính (1.200.000 đồng/5.500.000 đồng). Nếu vụ việc phải qua xét xử phúc thẩm, giám đốc thẩm thì chi phí xét xử còn có thể tăng lên gấp hai, ba lần so với chi phí xét xử sơ thẩm.

Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, TANDTC xây dựng dự thảo Luật này được thể chế hóa các chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng về cải cách tư pháp, cải cách hành chính. Theo đó, phải bảo đảm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận công lý, tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên, khuyến khích việc giải quyết các tranh chấp thông qua hòa giải, đối thoại; không làm tăng bộ máy, tổ chức, biên chế của Tòa án; thu hút, huy động nguồn nhân lực chất lượng cao trong xã hội tham gia giải quyết tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính…

Dự thảo Luật gồm 4 chương 29 Điều quy định phạm vi, nguyên tắc, chính sách của Nhà nước về hòa giải, đối thoại tại Tòa án; quyền, nghĩa vụ của Hòa giải viên, Đối thoại viên, các bên tham gia hòa giải, đối thoại; trách nhiệm của Tòa án đối với công tác hòa giải, đối thoại; trình tự, thủ tục hòa giải, đối thoại; công nhận kết quả hòa giải thành, đối thoại thành tại Tòa án.

Hòa giải, đối thoại theo quy định của Luật này được thực hiện trước khi Tòa án thụ lý đơn khởi kiện vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, đơn yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn, đơn khởi kiện vụ án hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính. Luật này không điều chỉnh và không loại trừ các hoạt động hòa giải, đối thoại đã được luật khác quy định.

Luật có nhiệm vụ giải quyết hiệu quả các tranh chấp, khiếu kiện trên cơ sở tôn trọng quyền tự định đoạt của cơ quan, tổ chức, cá nhân; bảo đảm giá trị pháp lý, hiệu lực thi hành kết quả hòa giải, đối thoại; góp phần hàn gắn những bất đồng, rạn nứt, ngăn ngừa các tranh chấp, khiếu kiện trong tương lai, tạo sự đồng thuận, xây dựng khối đoàn kết trong nhân dân; tiết kiệm chi phí của Nhà nước, tổ chức, cá nhân.

(0) Bình luận
Nổi bật
Đừng bỏ lỡ
Luật Đối thoại, Hòa giải tại Tòa án: Giảm tải áp lực, xây dựng Tòa án trong sạch, đội ngũ Thẩm phán thanh liêm