Dự thảo Luật Ban hành VBQPPL: Ưu tiên áp dụng văn bản ban hành sau nếu có sự chồng chéo

Hai phương án lựa chọn

Một vấn đề được các Ủy viên UBTVQH quan tâm là, quy định trách nhiệm tham gia thẩm tra các dự án luật, pháp lệnh của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu phát biểu tại phiên họp

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, về vấn đề này, Chính phủ trình 2 phương án. Phương án thứ nhất là: bổ sung trách nhiệm tham gia thẩm tra của tất cả các cơ quan của Quốc hội theo hướng quy định khái quát.

Theo đó, đối với các dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết, UBTVQH sẽ chỉ phân công cơ quan chủ trì thẩm tra; còn Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban khác chủ động tổ chức nghiên cứu để chuẩn bị ý kiến tham gia thẩm tra về những nội dung của dự án liên quan đến lĩnh vực do mình phụ trách.

Phương án 2 là: bổ sung quy định trách nhiệm của 3 cơ quan gồm Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Quốc phòng và An ninh, Ủy ban Đối ngoại trong việc tham gia thẩm tra các vấn đề: lồng ghép chính sách dân tộc; bảo đảm quốc phòng, an ninh; tính tương thích với các điều ước quốc tế.

Thảo luận tại phiên họp, các ý kiến của UBTVQH cơ bản nhất trí với báo cáo của Ủy ban Pháp luật. Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến đề nghị dự thảo Luật cần quy định rõ Hội đồng Dân tộc thẩm tra việc đảm bảo chính sách dân tộc trong các dự án Luật, pháp lệnh trước khi trình Quốc hội, UBTVQH. Đối với ban hành văn bản liên quan đến chính sách dân tộc thì Chính phủ phải xin ý kiến Hội đồng Dân tộc để bảo đảm thực hiện đúng quy định Điều 69 Luật Tổ chức Quốc hội cũng như nhằm cụ thể hóa Điều 75 Hiến pháp.

Ưu tiên áp dụng văn bản sau

Về nguyên tắc áp dụng pháp luật trong trường hợp các văn bản có quy định khác nhau về cùng một vấn đề, quá trình thẩm tra cũng có  2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, quy định như khoản 3 Điều 156 của Luật Ban hành VBQPPL là phù hợp để bảo đảm tránh xung đột, mâu thuẫn trong áp dụng pháp luật. Trường hợp văn bản ban hành trước có quy định ưu tiên áp dụng pháp luật thì vẫn phải thực hiện theo nguyên tắc áp dụng văn bản ban hành sau.

Để khắc phục tình trạng mâu thuẫn giữa các luật, tránh tình trạng các văn bản khác nhau cùng quy định một vấn đề, các ý kiến cho rằng cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương, bảo đảm các cơ quan thực hiện nghiêm túc quy định tại Điều 12 của Luật. Vì vậy, các ý kiến đề nghị giữ nguyên quy định tại khoản 3 Điều 156 Luật hiện hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp  Lê Thị Nga phát biểu tại phiên họp

Loại ý kiến thứ hai đề nghị sửa đổi khoản 3 Điều 156 theo hướng: trong trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật do cùng một cơ quan ban hành có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của văn bản ban hành sau; trường hợp văn bản ban hành trước có quy định ưu tiên áp dụng pháp luật đối với vấn đề đó thì áp dụng quy định của văn bản ban hành trước.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, một trong những nguyên nhân dẫn đến việc chồng chéo trong việc áp dụng pháp luật thời gian qua là do chúng ta áp dụng song song cả hai nguyên tắc (ưu tiên pháp luật chuyên ngành và ưu tiên áp dụng văn bản ban hành sau), nên cần phải cân nhắc để đảm bảo sự ổn định của hệ thống pháp luật.

Vì nếu chúng ta vẫn lựa chọn áp dụng đồng thời cả 2 nguyên tắc này thì chắc chắn thời gian tới vẫn tiếp tục chồng chéo. Một trong hai nguyên tắc nên ưu tiên áp dụng văn bản pháp luật ban hành sau. Các quy định tại  khoản 2 Điều 12 và khoản 3 Điều 156 liên hệ chặt chẽ với nhau. “Khi xây dựng văn bản luật, nếu có sự mâu thuẫn thì phải xác định nội dung cần sửa đổi và kéo dài hiệu lực của văn bản mới cho đến khi văn bản cần sửa đổi, bổ sung được sửa đổi”- bà Nga đề xuất.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim ngân khẳng định, việc sửa đổi luật là cần thiết, nhằm tăng cường chất lượng trong phối hợp giữa cơ quan trình và cơ quan thẩm tra. Tuy nhiên, chúng ta chỉ sửa đổi những vấn đề thực sự cần thiết, bất cập, không nên làm xáo trộn và phức tạp thêm quy trình ban hành VBQPPL.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, về trách nhiệm chủ trì việc tiếp thu, chỉnh lý dự án luật đề nghị giữ nguyên như quy định hiện hành.

Đối với đề xuất bổ sung quy định cơ quan trình dự án Luật có báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội để gửi Quốc hội, UBTVQH và cơ quan chủ trì thẩm tra, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị giữ như quy định hiện hành. Trường hợp cơ quan trình có ý kiến khác với giải trình tiếp thu chỉnh lý của UBTVQH thì cơ quan trình có quyền báo cáo với Quốc hội, UBTVQH.

Về trách nhiệm tham gia thẩm tra của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, cần tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Luật theo hướng: UBTVQH phân công cơ quan chủ trì thẩm tra, các Ủy ban khác tham gia thẩm tra về những nội dung của dự án liên quan đến lĩnh vực do mình phụ trách; với Hội đồng Dân tộc và Ủy ban các vấn đề xã hội cần có quy định riêng về trách nhiệm thẩm tra của hai cơ quan này.

Về nguyên tắc áp dụng pháp luật, trong trường hợp các văn bản có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng văn bản sau. Trong trường hợp luật ban hành trước có những chính sách cần ưu tiên áp dụng thì các luật sau vẫn thấy các điều đó hợp lý thì quy định ngay trong luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng đề nghị các cơ quan hữu quan nghiên cứu tiếp thu ý kiến của UBTVQH để hoàn thiện báo cáo, dự thảo Luật để gửi xin ý kiến các Đoàn ĐBQH và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 tới.

Cũng trong chiều nay, UBTVQH thảo luận về dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng.