TAND, TAQS các cấp: Góp phần không nhỏ trong công cuộc chiến đấu và thống nhất đất nước

TAQS Quân khu 7 xét xử vụ án Lê Văn Sang

Cách mạng tháng Tám thành công, ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà - Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Sau ngày giành được chính quyền về tay nhân dân, để trừng trị kịp thời những phần tử phản cách mạng, giữ vững nền độc lập của dân tộc, bảo vệ quyền tự do, dân chủ cho nhân dân, ngày 13/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Sắc lệnh số 33C-SL thành lập các TAQS. Ngày 23/8/1946, Chính phủ ra Sắc lệnh số 163 thành lập Tòa án binh lâm thời, ở khu vực có chiến sự thành lập các Toà án binh tại mặt trận.

Chỉ trong một thời gian ngắn kể từ khi thành lập, chúng ta đã bãi bỏ Tòa án của chế độ thực dân phong kiến, thiết lập những TAND, trong đó có TAQS đã đóng vai trò quan trọng trong việc trấn áp mạnh mẽ bọn phản cách mạng. TAQS và Toà án binh lâm thời đã tuyên xử tử hình tên quản Dưỡng phạm tội bắn vào đoàn nhân dân đi biểu tình ở tỉnh Hà Đông; trừng trị bọn phản động Quốc dân Đảng, Đại việt duy tân gây ra nhiều vụ tống tiền, ám sát, gây bạo loạn (ở Vĩnh Yên, Yên Bái, Phú Thọ, Lào Cai...); phá đê sông Cà Lồ (Phúc Yên); vụ chôn sống người ở phố Ôn Như Hầu (Hà Nội); vụ âm mưu phá cầu Chim Sơn (Quảng Nam) lật đổ chuyến xe lửa chở bộ đội Nam tiến; vụ Nguyễn Tiến Lãng - một viên quan cao cấp trong triều đình Huế, con nuôi của tên thực dân cáo gà Rơ-nê Rô-banh, Thống sứ Bắc Kỳ…

Khi cả dân tộc bước vào cuộc kháng chiến toàn quốc, các TAQS và TAND đã góp phần tích cực chống những âm mưu đen tối của thực dân Pháp “Dùng người Việt đánh người Việt, lấy chiến tranh nuôi chiến tranh”, tăng cường chiến tranh gián điệp, nội gián, biệt kích, đưa những tên phản động nhất trong hàng giáo đạo thiên chúa, trong các đảng phái phản động (Quốc dân Đảng, Đại Việt), giai cấp địa chủ vào nắm bộ máy ngụy quân, ngụy quyền hòng tiêu diệt lực lượng kháng chiến, phục hồi lại chính quyền thực dân, phong kiến. Các Tòa án đã hoạt động lưu động khắp nơi ở hậu phương, ở tiền tuyến, nhiều khi ở sát vị trí của địch và cả trong những vùng du kích và căn cứ du kích nằm sâu trong lòng địch ở Nam Bộ, ở Bình Trị Thiên, ở liên khu 5 và vùng đồng bằng Bắc Bộ. Nhiều phiên Tòa đã được tổ chức ngay tại xã, thôn, xóm có hàng ngàn người tham dự; đã đưa ra xét xử và nghiêm trị bọn việt gian phản động, bọn gián điệp, bọn phản động bị lợi dụng tôn giáo để hoạt động phá hoại như vụ gián điệp ở Nghệ An, Ninh Bình, Nam Định, Tây Nguyên... Đặc biệt, các TAND vùng tạm chiếm đã góp phần bảo vệ chính quyền kháng chiến trong các khu căn cứ du kích, góp phần chống càn quét, chống bắt lính bắt phu, bảo vệ nhân dân, bảo vệ cơ sở ở vùng sau lưng địch. Nhiều cán bộ tư pháp hoạt động trong vùng địch đã chịu đựng gian khổ, sát cánh với nhân dân đấu tranh diệt tề trừ gian, được nhân dân thương yêu, che chở và tin tưởng.

Quang cảnh một phiên tòa xét xử của TAQS

Sau ngày chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5/1954), hòa bình lập lại, các TAND đã góp phần tích cực trong việc trấn áp bọn gián điệp như vụ Nguyễn Quang Hải, vụ Trần Minh Châu; bọn thổ phỉ, đặc vụ biệt kích; bọn phản động lợi dụng tôn giáo nhất là đạo Thiên chúa để hoạt động phá hoại, như vụ Quỳnh Yên, bọn cầm đầu các tổ chức phản cách mạng thực hiện âm mưu của Mỹ -Diệm phá hoại công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc. Nhiều hành động phá hoại của bọn phản động như dụ dỗ, cưỡng ép tổ chức người trốn đi với địch, chống phá các chính sách, gây tâm lý chiến tranh, phá hoại thành quả của cải cách ruộng đất, gây những vụ nổi loạn, bạo động, phá hoại trong xí nghiệp, gây phong trào đón vua, xeng vua ở miền núi... đã bị các Tòa án trừng trị nghiêm khắc. Các TAND tích cực thực hiện chỉ thị của Trung ương Đảng về việc tăng cường đấu tranh chống bọn phản cách mạng, tiến tới quét sạch địch ở miền Bắc để thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà. Các phiên tòa đã có tác dụng giáo dục nhân dân và có ảnh hưởng chính trị rất tốt đối với nhiệm vụ bảo vệ chế độ, xứng đáng là công cụ sắc bén của chính quyền dân chủ nhân dân chuyên chính.

Trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước, các Tòa án đã đóng vai trò rất quan trọng, góp phần to lớn trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Đế quốc Mỹ điên cuồng tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc với mức độ ngày càng ác liệt hòng phá hoại công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc, ngăn chặn sự chi viện của hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn. Mặc dù trong hoàn cảnh có nhiều khó khăn, song Toà án các cấp đã gắn chặt công tác Toà án với các nhiệm vụ chính trị của thời chiến, đã hướng mọi hoạt động của Toà án vào mục đích phục vụ các cuộc vận động chính trị, các công tác lớn của Đảng và Nhà nước. Toà án các cấp đã tăng cường đấu tranh trấn áp bọn phản cách mạng, đặc biệt là đối với các hoạt động gián điệp, biệt kích, chiến tranh tâm lý. Bên cạnh việc đấu tranh, trấn án bọn phản cách mạng, TAND đã đóng vai trò quan trọng trong việc trừng trị những hành vi xâm phạm tài sản XHCN, vi phạm các nguyên tắc, chính sách, chế độ, thể lệ quản lý kinh tế tài chính, quản lý thị trường cũng như trong việc trừng trị những hành vi xâm phạm trật tự, trị an và an toàn xã hội, vi phạm các chính sách lớn của thời chiến. Thực hiện phương châm xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, căn cứ vào nhiệm vụ chính trị của Tòa án trong từng giai đoạn, Tòa án các cấp đã định hướng hoạt động tập trung đấu tranh chống các tội phạm trọng điểm, góp phần đấu tranh và phòng ngừa tội phạm có hiệu quả, kịp thời trừng trị bọn ác ôn và những phần tử đầu hàng, phản bội gây tội ác đối với nhân dân.

TAQS Quân khu 9 xét xử Trương Trọng Tình làm tình báo cho địch 

Bằng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, quân và dân ta đã anh dũng chiến đấu để giành thắng lợi to lớn giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975), giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, đã làm nên đại thắng mùa xuân năm 1975 thu non sông về một mối. Trong thắng lợi đó, các TAND, TAQS đã đóng góp sức lực, trí tuệ không nhỏ, nhiều Thẩm phán, cán bộ Toà án bị thương tật, hy sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ xét xử.

Sau ngày giải phóng miền Nam, đất nước thống nhất về lãnh thổ, nhưng chưa thống nhất về mặt Nhà nước. Thời kỳ này, các Toà án tăng cường xét xử các đối tượng phạm tội lũng đoạn, đầu cơ tích trữ, phá rối thị trường; xét xử những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng về trật tự xã hội xảy ra tại các tỉnh khu vực miền Nam, miền Trung, khu vực Tây nguyên như tội giết người, cướp của, tống tiền, bắt cóc, đốt nhà, tổ chức lưu manh trộm cắp, hiếp dâm… Các Toà án đã tăng cường xét xử lưu động tại nơi phạm tội; xét xử nghiêm minh, kịp thời các vụ án xâm phạm đến trật tự trị an hoặc xâm phạm đến tài sản XHCN gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng xảy ra ở các địa phương sau ngày giải phóng. Việc xét xử đã có tác dụng giáo dục và phòng ngừa rất tốt, phục vụ kịp thời các cuộc vận động lớn của Đảng và Nhà nước trong bảo vệ an ninh Tổ quốc, bảo vệ tài sản XHCN, bảo vệ trật tự công cộng, an toàn xã hội và xây dựng cuộc sống mới, con người mới.