Văn hóa - giải trí

Nghệ nhân ưu tú A Phương: Người yêu tiếng đàn T’rưng như yêu dân tộc

Văn Hà 17/03/2023 - 15:12

Dù đã ngoài 65 tuổi nhưng nghệ nhân ưu tú A Phương (người dân tộc Xơ Đăng) vẫn luôn miệt mài truyền lửa đam mê đánh đàn T’rưng cho thế hệ trẻ trong làng, với mong muốn tiếng đàn của dân tộc mình mai sau không bị mai một.

Yêu tiếng đàn như yêu dân tộc

Chúng tôi đến với thôn 12, xã Đăk Ruồng, huyện Kon Rẫy (tỉnh Kon Tum) vào một buổi sáng muộn để tìm gặp nghệ nhân ưu tú A Phương, người yêu tiếng đàn T’rưng như yêu dân tộc mình.

Thấy có khách đến thăm, nghệ nhân A Phương vui vẻ mời chúng tôi vào nhà. Trong lúc chờ ấm nước trên bếp củi sôi để chế vội ấm trà, nghệ nhân A Phương đã đưa chúng tôi tham quan căn phòng khách ấm cúng, nơi bày biện đủ thứ loại đàn, vật dụng bằng tre nứa do ông tự làm như đàn T’rưng, Ting Ning, KơNi, cung, nỏ...

Nghệ nhân A Phương vừa đi vừa tỉ mỉ giới thiệu về cấu tạo từng loại cũng như cái duyên đưa ông đến với âm nhạc truyền thống của dân tộc. Trong đó, đặc biệt là đàn T’rưng, tiếng đàn đã gắn bó và trở thành niềm đam mê sâu sắc của ông từ khi ông còn rất nhỏ. Tiếng đàn đã thôi thúc ông phải theo học và có trách nhiệm giữ gìn, phát huy, truyền đạt cho thế hệ trẻ.

anh-1-2-.jpg
Nghệ nhân ưu tú A Phương yêu tiếng đàn T’rưng như yêu dân tộc mình.

Bên chén trà nóng, nghệ nhân A Phương kể lại, ông là người con Xê Đăng sinh ra và lớn lên tại xã Măng Bút, huyện Kon Plong (tỉnh Kon Tum). Đây là vùng đất lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống, có nhiều nghệ nhân giỏi, nắm giữ nhiều tri thức văn hóa dân gian, âm nhạc. Chính sự đa dạng đó đã cho ông có cơ hội tiếp xúc và học hỏi với âm nhạc từ nhỏ.

Nghệ nhân A Phương nhớ lại, từ nhỏ khi trong làng mở hội, ông đã theo cha mẹ, ông bà tham gia và được nghe những nghệ nhân trong làng biểu diễn các nhạc cụ dân tộc truyền thống như như đàn T’rưng, Ting Ning, KơNi, cồng chiêng… từ đó nhạc cụ truyền thống đã trở thành niềm đam mê trong ông.

Khi lễ hội diễn ra, bà con dân làng quây quần bên bếp lửa nhà rông để sinh hoạt, trong cuộc vui hòa tấu giao lưu của nhiều nhạc cụ, nghệ nhân A Phương được các nghệ nhân già chỉ dạy và cho thực hành theo.

Khi lên 10 tuổi, ông đã có thể tự cảm âm, cảm nhịp theo các giai điệu của nhiều nhạc cụ truyền thống khác nhau. Chẳng mấy chốc mà ông am hiểu và thạo gần hết các loại nhạc cụ bằng tre, nứa của dân tộc mình. Trong đó, đàn T’rưng là nhạc cụ được ông đặc biệt yêu thích và chơi thành thạo nhất.

Nghệ nhân A Phương cho biết, khi lớn lên lập gia đình riêng ông đã chuyển về sinh sống và lập nghiệp tại thôn 12 (xã Đăk Ruồng, huyện Kon Rẫy). Tại đây, dù bận rộn với công việc nhưng ông luôn dành thời gian với T’rưng mỗi ngày. Lúc rảnh rỗi ông vào rừng tìm tre nứa để làm đàn T’rưng và một số nhạc cụ truyền thống khác.

Theo ông, đàn T’rưng có cấu tạo đặc biệt và đơn giản với những ống nứa nhỏ, to, ngắn, dài kết với nhau để tạo thành thang âm đặc trưng của mỗi dân tộc. Với đặc trưng về thang âm, đàn T’rưng của mỗi dân tộc cũng sẽ khác nhau về số lượng ống nứa. Ở vùng đất núi rừng Kon Tum thì các nghệ nhân thường chế tác các cây đàn từ 10 – 12 ống, tương ứng với số lượng nốt. Ống ngắn phát ra âm thanh bổng, ống dài là những nốt trầm hơn.

Cả làng lúc ấy chỉ có mình ông là biết chơi và thạo T’rưng. Cứ vào mỗi sáng cũng như tối đến, tiếng đàn T’rưng của ông lại rộn lên những giai điệu vui tươi. Tài năng âm nhạc và nhất là khả năng chơi điêu luyện đàn T’rưng của nghệ nhân A Phương nhanh chóng lan truyền khắp vùng. Nhanh chóng ông đã được địa phương mời làm phát thanh viên của xã tiếng DTTS. Đồng thời tham gia dàn dựng và tập luyện cho các phong trào văn hóa văn nghệ tại địa phương. 

“Mình yêu thích đàn T’rưng như yêu chính dân tộc Xơ Đăng mình. Âm thanh của tiếng đàn mộc mạc, tự nhiên. Mỗi lần tiếng đàn cất lên khiến con người ta có cảm giác như đang hòa mình vào núi, sông, cảm thấy mát mẻ và trong lành, tươi vui”, Nghệ nhân A Phương bộc bạch.

Truyền lửa đam mê cho thế hệ trẻ

Tiếng đàn T’rưng của nghệ nhân A Phương là thứ không thể thiếu trong mỗi dịp lễ hội, ngày vui của dân làng. Tiếng đàn của ông thu hút niềm đam mê của các thanh niên trong làng. Nhiều người tìm đến xin học và được ông nhận làm học trò.

Theo nghệ nhân A Phương, từ trước đến nay đã có nhiều lớp học trò được ông truyền dạy cho cách chơi T’rưng và một số nhạc cụ truyền thống khác như Ting Ning, KơNi... Các học trò theo học ai nấy cũng thích thú và có chung niềm đam mê nhạc cụ dân tộc khiến ông rất vui.

“Dù cuộc sống bộn bề, việc tập luyện không duy trì được thường xuyên nhưng mỗi khi trong làng có lễ hội tôi đều tập hợp đông đủ đội hình để luyện tập và đi biểu diễn. Thậm chí vào những lúc rảnh rỗi, nhớ nghề thì tôi lại lại tập trung lớp trẻ trong làng đến nhà rông hoặc về nhà mình để tập luyện, tạo môi trường cho các em giao lưu. Qua các bài tập, các em nhỏ trân trọng, giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống”, ông Phương nói.

Hiện nay, dù đã lớn tuổi và không còn nhanh nhẹn nhưng nghệ nhân A Phương vẫn thường vào rừng để lấy nứa về nhà để làm đàn. Điều đặc biệt, vợ và con cháu trong gia đình ông ai cũng đam mê nghệ thuật và thường xuyên tập luyện để tham gia các phong trào, lễ hội văn hóa tại địa phương.

anh-2-2-.jpg
Dù đã ngoài 65 tuổi nhưng nghệ nhân ưu tú A Phương (người dân tộc Xơ Đăng) vẫn luôn miệt mài truyền lửa đam mê cho thế hệ trẻ.

Trao đổi với phóng viên, chị Y Nga – Thôn trưởng thôn 12, xã Đăk Ruồng, huyện Kon Rẫy cho biết, ngoài việc giỏi chơi và chế tác các nhạc cụ truyền thống, nghệ nhân A Phương còn truyền dạy nhạc cụ cho thế hệ trẻ, vận động dân làng gìn giữ những nét văn hóa của dân tộc.  

Từ những cống hiến của mình, nghệ nhân A Phương vinh dự được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, trình diễn văn hóa dân gian. Giờ đây, dù không thể thường chuyên chơi và chế tác được các nhạc cụ thường xuyên như khi còn trẻ nhưng ông vẫn đau đáu một nỗi niềm làm sao để giữ được âm vang của T’rưng, các giai điệu của T’rưng được thế hệ trẻ diễn tấu hay và đúng, không bị mai một bởi những nhạc cụ hiện đại.

Đọc tiếp
(0) Bình luận
Nổi bật
Đừng bỏ lỡ
Nghệ nhân ưu tú A Phương: Người yêu tiếng đàn T’rưng như yêu dân tộc