Một số quy định về áp dụng biện pháp xử lý hình sự đối với người bị nhiễm HIV không còn phù hợp

Nhiều quy định không còn phù hợp với thực tiễn

Thừa ủy quyền của Chính phủ, Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long trình bày tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống HIV/AIDS. Ông cho hay tình hình nhiễm HIV tại Việt Nam đã giảm. Số ca nhiễm HIV phát hiện mới và tử vong giảm liên tục từ năm 2008 đến nay. Kể từ ca nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện từ năm 1990 tại TP. HCM, cho đến nay, trên toàn quốc đang báo cáo có 212.000 người đang nhiễm HIV và 103.000 người nhiễm HIV đã tử vong. Tình hình nhiễm HIV do lây truyền qua đường tình dục vẫn còn diễn biến phức tạp và khó kiểm soát, đặc biệt tình hình lây nhiễm HIV trong nhóm quan hệ tình dục đồng giới (MSM) đang có xu hướng tăng nhanh.

Trong Tờ trình của Chính phủ cũng nêu lên những tồn tại, bất cập của Luật Phòng, chống HIV/AIDS cần được khắc phục kịp thời. Trong đó có bất cập liên quan đến đối tượng liên quan đến thông báo kết quả xét nghiệm HIV, đối tượng được tiếp cận thông tin về người nhiễm HIV còn thiếu và bất cập, ảnh hưởng đến quá trình thực hiện.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng phát biểu tại phiên họp

Luật quy định chỉ những người trực tiếp chăm sóc cho người nhiễm HIV được thông báo kết quả xét nghiệm HIV và chưa có quy định cụ thể ai được quyền tiếp cận thông tin đối với người nhiễm HIV. Điều này làm phát sinh một số khó khăn, bất cập như nhiều người biết mình nhiễm HIV nhưng vẫn làm lây nhiễm HIV cho người khác do không tiếp cận được thông tin người nhiễm, không xác định được đối tượng có nguy cơ lây nhiễm cao… gây khó khăn cho quá trình thực hiện các quy định về bảo hiểm y tế, khám bệnh, chữa bệnh.

Cùng với đó là sự thiếu đồng bộ, thống nhất giữa hệ thống pháp luật về phòng, chống HIV/AIDS với hệ thống pháp luật như Luật Khám bệnh chữa bệnh, Luật Bảo hiểm Y tế, Luật Phòng chống các bệnh truyền nhiễm… Các quy định về chỉ định cơ sở xét nghiệm HIV được Bộ trưởng Bộ Y tế công nhận mới được phép quản lý các trường hợp HIV dương tính không còn phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính, phân cấp và gây tốn kém kinh phí cho cơ sở y tế địa phương, ông Long cho biết.

Đặc biệt, quy định tại Điều 42 về áp dụng pháp luật hình sự, tố tụng hình sự, xử lý vi phạm hành chính đối với người bị xử lý hình sự, hành chính đối với người bị AIDS giai đoạn cuối không còn phù hợp với thực tế diễn biến bệnh trong điều trị và tiến bộ kỹ thuật của y tế hiện nay.
Theo Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng chống ma túy và Luật Phòng chống HIV/AIDS đang có sự mâu thuẫn về quy định người nghiện ma túy tham gia vào điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện và các chất thay thế theo quy định của Luật Phòng chống HIV/AIDS vẫn có thể đưa vào các cơ sở cai nghiện bắt buộc, điều này ảnh hưởng rất nhiều đến hiệu quả điều trị cho người nghiện ma túy...

Phải có biện pháp giảm lây nhiễm HIV

Báo cáo thẩm tra Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống HIV/AIDS, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh khẳng định sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống nhiễm vi rút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS), gọi tắt là Luật Phòng, chống HIV/AIDS.

Dự thảo sửa đổi 3 điều, bổ sung 14 điều và bãi bỏ 1 điều của Luật Phòng, chống HIV/AIDS. Việc sửa đổi, bổ sung dự án Luật là cần thiết nhằm thể chế quan điểm, chủ trương Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, trong đó có mục tiêu “cơ bản chấm dứt dịch bệnh AIDS” vào năm 2030 và giải pháp “tăng cường nguồn lực trong nước cho công tác phòng, chống HIV/AIDS…”.

Về phạm vi sửa đổi, bổ sung của dự án Luật: Thường trực Ủy ban cơ bản nhất trí với phạm vi sửa đổi, bổ sung của dự án Luật nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành, đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống HIV/AIDS trong tình hình mới, tập trung chủ yếu vào các quy định về: mở rộng quyền tiếp cận thông tin; cụ thể hóa và tăng cường quyền tiếp cận các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS; bảo đảm chi trả từ Quỹ Bảo hiểm y tế đối với một số dịch vụ dành cho người nhiễm HIV/AIDS tham gia bảo hiểm y tế.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị, một số quy định của dự án Luật có liên quan đến quyền bảo vệ bí mật cá nhân, nguyên tắc bảo đảm, hạn chế quyền con người, Chính phủ và Ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu rà soát, sửa đổi.

Về tăng cường tiếp cận thông tin người nhiễm HIV (sửa đổi, bổ sung Điều 30), dự thảo Luật bổ sung một số chủ thể được tiếp cận thông tin người nhiễm HIV. Đối với nội dung can thiệp giảm tác hại trong dự phòng lây nhiễm HIV (sửa đổi, bổ sung Điều 21), Dự án Luật đã sửa đổi theo hướng cụ thể hóa các biện pháp can thiệp giảm tác hại trong dự phòng lây nhiễm HIV là cần thiết và phù hợp trong bối cảnh hiện nay.

Phát biểu thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng tán thành quy định người nhiễm HIV phải có nghĩa vụ thông tin cho bạn tình việc mình nhiễm HIV, nhưng đề nghị cần quy định rõ phương thức, thời hạn, cách thức thông báo để có căn cứ xác định một người đã thực hiện nghĩa vụ này chứ không nên quy định chung chung. Vì điều này cũng liên quan tới việc xác định yếu tố cấu thành tội lây truyền HIV cho người khác quy định trong bộ luật Hình sự 2015. Liên quan đến đối tượng tiếp cận thông tin người nhiễm HIV, ông Tùng đề nghị bổ sung quy định cụ thể về trình tự thủ tục tiếp cận thông tin cũng như mục đích sử dụng và trách nhiệm khi để lộ lọt thông tin.

Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng lưu ý việc đảm bảo nguyên tắc bảo mật thông tin của người nhiễm HIV, bởi đây là chủ trương nhất quán xưa nay. Ban soạn thảo, cơ quan thẩm tra cần tiếp tục phối hợp để chỉnh lý, điều chỉnh một số quy định trong dự án luật, việc đánh giá tác động tại một số quy định chưa cụ thể, đầy đủ, chưa đảm bảo tính đồng bộ giữa luật này với Luật Xử lý vi phạm hành chính, Bộ Luật hình sự và Luật Phòng chống ma túy. Bên cạnh đó, một số quy định về bình đẳng giới vẫn chưa đảm bảo tính khả thi do thiếu các số liệu cụ thể để chứng minh.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu nghiêm túc các ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra, các ý kiến góp ý tại phiên họp, tiếp tục rà soát, đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống pháp luật hiện hành như: Luật Khám chữa bệnh, Luật Bảo hiểm y tế, Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, Luật Phòng chống ma túy, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Bộ Luật tố tụng hình sự, Bộ Luật hình sự và các chính sách liên quan khác. Rà soát tính khả thi của các luật trong thực tiễn, đảm bảo bình đẳng giới, đảm bảo bí mật thông tin cá nhân - đây là vấn đề rất quan trọng nhằm đảm bảo quyền con người.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội cũng nhận định, hồ sơ dự án Luật đã thực hiện đúng quy trình, đánh giá đầy đủ tác động đến các chính sách, xã hội, giới, đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, đủ điều kiện để trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp tới.