Màu đỏ quả dâu rừng

Hồi đó, năm 1972 tôi mới học xong Đại học Giao thông - Vận tải, được cử vào Trường Sơn để đảm bảo cầu đường thông suốt cho xe ra mặt trận.

Hôm đó, trên đường trở lại Phòng kỹ thuật công trường 15 lòng tôi vui phơi phới, tự thưởng cho mình một cuộc vẫy vùng bơi lội trên dòng suối Hà Vi đẹp thâm u và huyền bí. Suối này gần một xóm nhà dân có đội Thanh niên xung phong 315 đóng quân. Nhìn lên đồi dâu rừng hấp dẫn quá, tôi dấu vội chiếc xe đạp phượng hoàng vào lùm cây rồi đi ngược lên đồi, thây kệ máy bay Mỹ ì ầm trên đầu. Chao ôi là dâu, dâu bạt ngàn tít tắp. Cây dâu rừng không cao, chỉ lên đến ngực là cùng, quả to lắm bằng đầu ngón tay trỏ, mới nhú ra khoe màu xanh ngọc bích, dần dà chuyển sang đỏ tươi, chín mọng thâm trầm màu đỏ thẫm.  Sách Đại Nam nhất thống chí ghi “Rượu dâu: sản ở huyện Minh Chính, dùng quả dâu núi ủ thành rượu, vị ngọt, có lệ tiến”.  Lệ tiến là dâng lên vua, Minh Chính là huyện Bố Trạch - Quảng Bình ngày nay, nơi có Quốc lộ 15 đi qua mà tôi vừa lập lên một chiến tích, nói như ngôn từ hôm nay là vừa hoàn thành xuất sắc một nhiệm vụ trên giao... Chỉ trong vòng mười lăm phút tôi đã tuốt dâu chín đỏ vào đầy chiếc mũ cối bọc vải xanh Tô Châu. Tôi nhìn quanh tìm một khoảnh đất có chỗ trũng để dọn tiệc, ngộ nhỡ bom rơi đạn lạc mà lăn xuống. Không gì tuyệt bằng khi đang khát mà được chén dâu rừng. Hihihi, ta là thảo dân, ta cũng là vua, không ai tiến thì ta tự tiến lấy, để tự thưởng cho thành tích của mình. Cái vị dâu chua chua ngọt ngọt như có ma lực gọi mời, một mình làm một đại tiệc, chẳng mấy chốc mà bu xơi hết số dâu đựng trong chiếc mũ cối…

Chiến tích mà tôi vừa nói đến chẳng qua là “chó ngáp phải ruồi”. Số là hồi đó Mỹ chuyển hướng oanh kích từ Quốc lộ 12 quay sang băm nát Quốc lộ 15 đoạn từ phà Xuân Sơn (nay là bến thuyền Phong Nha) vào trị trấn Cộn.  Không hiểu không lực Hoa Kỳ định dở chiêu gì đây. Tôi được giao nhiệm vụ đi thống kê có bao nhiêu hố bom làm hỏng đường cần phải san lấp, khối lượng san lấp là bao nhiêu, có bao nhiêu quả bom nổ chậm, tất cả những gì đã thống kê phải gắn vào lý trình đường bộ. “Cậu phải làm chính xác và khẩn trương trong vòng bốn ngày để tôi có số liệu  báo cáo lên ban chỉ huy công trường trong cuộc họp bàn công tác bố trí quân cán trên toàn tuyến 15 sắp tới”. Đấy là mệnh lệnh của đồng chí trưởng phòng kỹ thuật kiêm bí thư chi bộ. Năm mươi cây số chi chít hố bom và bom nổ chậm mà thống kê trong vòng bốn ngày thì chỉ có phép lạ mới làm được.

Thực ra, đồng chí trưởng phòng đang thực thi nghị quyết của chi bộ nhận định về một số cán bộ kỹ thuật trẻ không mấy nhiệt tình phấn đấu đứng vào hàng ngũ của đảng. Riêng bu chi bộ phê thêm, “anh này sặc mùi tiểu tư sản, nghe đâu học hành giỏi giang nhưng chỉ là lý thuyết suông, mới ra khỏi giảng đường đại học non tháng, kiến thức chiến tranh là “zê rô”, bởi vậy cần phải theo dõi và thử thách nhiều”. Thế nhưng chỉ có ba ngày là tôi làm xong công việc. "Phép lạ" của tôi là đi đến địa phương nào cũng trình giấy giới thiệu (do phòng hành chính cấp) cho người có trách nhiệm của địa phương đó. Thấy cậu bé thư sinh mà là kỹ sư cầu đường thì họ thương và nể, các cô choai choai càng nể tợn. Hóa ra khi bom nổ hoặc bom chưa nổ thì dân quân tự vệ nơi đó đã theo dõi, ghi sơ đồ, và cắm biển báo hiệu hẳn hoi. Tôi chỉ việc xin ghi lại và thẩm tra những nơi thấy cần thiết.

Ngã tư đường 20 và đường Hồ Chí Minh nhánh Tây hiện nay, thuộc Bố Trạch, Quảng Bình

Đúng là tham của rừng rưng rưng nước mắt, đại tiệc dâu vừa xong thì tôi thấy trong đầu ong ong, cả đồi dâu như chếnh choáng, cây cối ngả nghiêng, núi đồi lảo đảo. Tôi lấy cặp tài liệu gối lên đầu và nằm lăn ra đất, chẳng còn biết trời trăng gì nữa… Không! Tôi đang đi cạnh bờ suối Hà Vi thâm u và huyền bí, hai bàn chân không bén đất, mà lướt thướt trên đọt cây dâu rừng. Và kìa, nước suối Hà Vi dâng cao, tôi chạy ngược lên đồi nhưng nước cứ đuổi theo mãi, mà lạ, càng chạy nhanh càng không thấy mình dịch chuyển được bao xa. Hoảng quá tôi trèo lên một cây cao, nhưng các cành cây đầy rắn rết, chúng nó cũng chạy nước để được sống. Bu đành nhảy tùm xuống nước muốn ra sao thì ra, may sao vớ được một khúc gỗ đang trôi về phía cầu Hà Vi. Tôi rùng mình vì lạnh, miệng ú ớ và vùng dậy. Quái lạ, mặt mũi tóc tai ướt sũng những nước là nước.  Trước mặt tôi nhập nhòa bóng người con gái mặc đồng phục “Ba sẵn sàng” màu cỏ úa. Nàng ngồi đó, tóc dài chấm đất, tay cầm chiếc khăn bông cũng màu cỏ úa ướt đẫm nước. “A! Người này vắt nước lên mặt mũi mình đây”, tôi nghĩ thế, và chưa kịp nói lời cảm ơn thì cô gái đưa cho tôi một nắm lá tươi, nói như ra lệnh, anh nhai và và nuốt ngay nắm lá này vào… Tôi ngoan ngoãn làm theo, vài phút sau thấy những gì trong bụng cứ bò dần lên cổ họng, vừa chạy khỏi chỗ nằm được vài bước thì nôn thốc nôn tháo. Sợ quá, dâu rừng nhào ra đỏ như vệt máu loang, được cái thấy người như nhẹ hẳn ra. Và sau khi ngấu nghiến hết veo ba bánh lương khô cao cấp A72,  uống vài ngụm nước có hòa mấy viên tăng lực của cô gái trao cho, tôi mới hoàn hồn trở lại.  

Cô gái “Ba sẵn sàng” bảo đã nhiều người say dâu rừng rồi, bụng đang đói mà ăn quá nhiều dâu vào là say. Em đang giặt dưới suối thấy có người giấu xe đạp vào bụi rồi đi lên đồi dâu mãi không thấy xuống là biết có chuyện rồi. Chị Hải ngoài Móng Cái mà biết chuyện anh say tít mù thế  này chắc lo lắm đây. Tôi ngờ ngợ, sao con người trên trời rơi xuống này lại biết chị Hải ngoài Móng Cái? Anh ngạc nhiên lắm sao? Em còn biết cả chuyện chị ấy đã từng hát cho các chiến sĩ cao xạ pháo ngoài ấy nghe bài Quảng Bình quê ta ơi nữa kia, vừa hát vừa khóc nức nở, người ta hỏi tại sao thế, chị ấy bảo, người yêu em đang chiến đấu trong tuyến lửa Quảng Bình… Thì có gì mà lạ, do anh quay đi trở lại nhiều lần, chiếc cặp ba dây anh làm gối tung ra, gió làm giấy tờ trong cặp bay tung tóe, em đã nhặt lại, sắp xếp ngăn nắp hộ anh, trong đó có lá thư chị Hải… Tôi bảo, tôi cảm ơn cô lắm lắm, nhưng riêng vụ đọc thư thì tôi phải kiện cô ra tòa. Cô gái hồn nhiên, anh kiện thì em đi hầu, và thế này, anh trả lời được một câu hỏi của em thì em chịu hầu kiện, còn nếu không thì thôi. Cô hỏi đi, tôi sẵn sàng trả lời. Vậy anh nói em nghe, tại sao quả dâu có màu đỏ. Ơ hay! Thiên nhiên tạo hóa sinh ra thế thì tôi biết làm sao được, vậy thì cô có giải thích được tại sao không?

Tác giả hồi mới ra trường, sắp lên Trường Sơn

Cô gái kể với nụ cười không tắt trên môi. Ngày xửa ngày xưa quả dâu chín vẫn xanh, nó chỉ đỏ khi một đôi trai gái vùng này yêu nhau mà không đến với nhau được. Chàng trai con nhà quyền quý, giàu có, chữ nghĩa đầy mình. Cô gái tuy xinh đẹp nhưng nhà nghèo. Bố mẹ chàng trai kiên quyết không chọn cô gái nhà nghèo kia về làm con dâu. Bị bố mẹ ngăn cấm, nhưng hai người vẫn lén lút hẹn hò gặp gỡ nhau bên suối Hà Vi dưới chân đồi dâu này. Một hôm cô gái ra ngồi đợi người yêu ở mô đá to đùng bên suối mà chúng ta nhìn thấy kia. Đợi mãi, đợi mãi, vẫn chưa thấy người yêu đến. Bỗng nhiên một con hổ xuất hiện trước mặt, cô gái vùng chạy vào rừng dâu, hổ đuổi sát nút, cô gái cởi khăn ra ném vào mặt hổ. Con vật  theo bản năng, ngoạm lấy tấm khăn và giằng xé rách vụn. Cô gái chạy thoát thân… Bấy giờ cũng là lúc chàng trai đến chỗ hẹn người yêu, không thấy nàng đâu, chàng bổ đi tìm. Một lúc sau chàng phát hiện ra dấu chân hổ và nhặt được tấm khăn mà người yêu vẫn bịt mặt để dấu mọi người mỗi lần đến chỗ hẹn. Chàng bật khóc khi thấy tấm khăn đầm đìa máu đỏ, nghĩ là nàng đã bị hổ ăn thịt rồi. Thực ra đấy là máu con mồi còn dính vào miệng hổ mà nó vừa săn được trước đó chưa lâu. Chàng trai đau xót khôn cùng, trở lại chỗ hẹn và rút kiếm ra đâm vào ngực ... Cô gái thoát chết, trở lại chỗ hẹn thì ôi thôi chàng đã tắt thở. Nàng buồn rầu rút kiếm ra khỏi ngực chàng trai và cắm sâu vào trái tim mình để mong được gặp chàng ở một thế giới khác.  Máu hai người đã lần lượt phun ra ướt đẫm những quả dâu, biến chúng đang xanh hóa thành đỏ. Thế rồi hết mùa này sang mùa khác, giống dâu có quả màu đỏ ấy lan tràn khắp cả vùng đồi mà anh và em nhìn thấy đó.  

Câu chuyện làm tôi bàng hoàng mặc dù không tin là có thật, và chưa biết phản ứng ra sao thì cô gái chỉ lên trời bảo, bây giờ nơi đây không còn hổ nữa mà trên trời kia, lũ con ma và thần sấm Hoa Kỳ đang gieo rắc cái chết. Anh xem, ba chiếc Thần sấm đang kiến lập vòng tròn sát thủ, chúng ta ngồi ở tâm cái vòng tròn ấy đấy. Tôi bảo, mục tiêu của bọn này chắc chắn là cầu Hà Vi. Cô gái đế thêm, cầu Hà Vi và những con người giữ cho chiếc cầu ấy thông xe ngày đêm… Bỗng cô gái nói to, kìa một chiếc đang lấy độ cao, tôi đảo mắt nhìn theo ngón tay cô gái chỉ, đột nhiên cô thét lên, nằm xu… uống … xuống, rồi xô mạnh tôi vào chỗ đất trũng và nằm đè lên. Chao ôi, ta là nam nhi thân dài vai rộng, ai lại để một cô gái chân yếu tay mềm che chở thế này. Tôi nỗ lực vùng vẫy, cô gái dùng hết sức ấn đầu tôi xuống, nói trong hơi thở, anh Toàn, anh rất cần cho cuộc chiến này, anh không được chết, hiểu chưa nào… Bỗng cả đồi dâu rùng rùng như động đất, tiếng gầm rú xé nát bầu trời, hai tiếng nổ liên tiếp xé tai. Mấy giây sau, đất đá rơi xuống chỗ hai đứa nằm nghe lộp độp, tôi nhoài người xem cô gái có bị đất đá gây thương tích gì không. Cô hét vào tai tôi, mới một chiếc cắt bom, còn hai chiếc nữa. Em không làm sao đâu. Sáu lần đất rung chuyển, sáu lần bom nổ, đúng như cô gái dự đoán… Rồi ba chiếc Con ma cũng bay về phía biển. Cô gái thảng thốt, thôi chết rồi, xóm nhà dân đang cháy, đơn vị 315 của em không biết có làm sao không. Em phải về đây, tôi nắm tay cô giữ lại như một phản ứng vô thức, nàng nói hẹn gặp lại anh, rồi vụt chạy như một cơn lốc về phía lửa khói nghi ngút bên kia suối. Tôi quay lại chỗ bị say dâu rừng lấy cặp tài liệu và nhặt được chiếc khăn bông xanh màu cỏ úa của cô gái dùng để đắp nước lên mặt. Ở một góc khăn có chữ Na thêu chỉ đỏ. Na, hẳn là tên cô gái “Ba sẵn sang”, nàng vụt hiện rồi vụt biến trước tôi như một tia chớp. Na… Na… thế nào anh cũng phải gặp lại được em.

Cuộc sống thời chiến rày đây mai đó. Sau chuyến đi công tác nhớ đời ấy, tôi được tổ chức Ty giao thông điều lên công trường 12. Chỗ ở mới của tôi là bản Lằng Khằng thuộc tỉnh Khăm Muộn nước Lào. Nhiều năm sau, gặp ai ở công trường 15 cũ tôi đều hỏi thăm về đơn vị 315 với người con gái có tên là Na. Mỗi người nói một cách. Người này bảo đơn vị 315 có cô giáo dạy bổ túc văn hóa tên là Nga đã hy sinh trong trận Mỹ thả bom bi. Người khác kể, đơn vị 315 có một cô giáo dạy văn hóa, không rõ tên gì, trước giải phóng lấy một anh cán bộ kỹ thuật trung cấp quê Thanh Hóa, cô ấy phải rời đơn vị về quê chồng vì đang nuôi con nhỏ.  Với tôi, một khi quả dâu rừng còn màu đỏ, nước suối Hà Vi còn mải miết về xuôi, thì Na vẫn sống hoài trong kí ức một thời đạn bom vậy.