Luật Tố tụng hành chính 2015: Quy định về thủ tục giám đốc thẩm

Căn cứ, điều kiện kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm

Luật TTHC 2010 quy định căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm là: Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng; Phần quyết định trong bản án, quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án; Có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật.

Luật TTHC 2015 quy định chặt chẽ hơn căn cứ kháng nghị, cụ thể là: Kết luận trong bản án, quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự; Có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng làm cho đương sự không thực hiện được quyền, nghĩa vụ tố tụng của mình, dẫn đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ không được bảo vệ theo đúng quy định của pháp luật;  Có sai lầm trong việc áp dụng pháp luật dẫn đến việc ra bản án, quyết định không đúng gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba.

Luật TTHC 2015 bổ sung quy định về điều kiện kháng nghị: có một trong các căn cứ trên và có đơn đề nghị kháng nghị. Trường hợp xâm phạm đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba thì không cần thiết phải có đơn đề nghị.

Về đơn đề nghị giám đốc thẩm và thủ tục giải quyết đơn, Luật TTHC 2010 chỉ quy định chủ thể có quyền đề nghị, thông báo cho người có thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm để xem xét kháng nghị; thời hạn đề nghị; hình thức của đề nghị, thông báo phải bằng văn bản; đồng thời, giao cho TAND tối cao, VKSND tối cao hướng dẫn thủ tục tiếp nhận, xử lý văn bản đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm.

Luật TTHC 2015 tiếp tục kế thừa các quy định của Luật TTHC 2010; đồng thời, luật hóa một số quy định về thủ tục giám đốc thẩm tại Thông tư liên tịch số 02/2013/TTLT-TANDTC-VKSNDTC ngày 15/10/2013 để bổ sung một số vấn đề mới sau đây:

 Bổ sung quy định về trách nhiệm của Chánh án Tòa án cấp tỉnh, Chánh án TAND cấp cao phải kiến nghị Chánh án Tòa án có thẩm quyền kháng nghị giám đốc thẩm để xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật khi phát hiện có căn cứ kháng nghị.

Bổ sung quy định về đơn đề nghị: nội dung chính của đơn, yêu cầu về tài liệu gửi kèm theo đơn, yêu cầu về việc gửi đơn.

 Bổ sung quy định về thủ tục nhận và xem xét đơn đề nghị, thông báo, kiến nghị, trong đó xác định rõ:  Trách nhiệm của Tòa án, Viện kiểm sát khi nhận đơn đề nghị của đương sự phải ghi vào sổ nhận đơn, cấp giấy xác nhận đã nhận đơn; khi nhận thông báo, kiến nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân không phải là đương sự phải vào sổ thụ lý để giải quyết;  Tòa án, Viện kiểm sát thông báo bằng văn bản trả lại đơn đề nghị cho đương sự trong trường hợp đã yêu cầu đương sự bổ sung nội dung đơn và tài liệu nhưng đương sự không thực hiện;  Người có thẩm quyền kháng nghị tổ chức nghiên cứu, giải quyết đơn. Trường hợp không kháng nghị thì thông báo bằng văn bản cho đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân có văn bản thông báo, kiến nghị;

Đối với những vụ việc thuộc thẩm quyền kháng nghị của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC thì Thẩm phán TANDTC, Kiểm sát viên VKSNDTC được phân công nghiên cứu đơn, thông báo, kiến nghị, hồ sơ vụ án và báo cáo Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC xem xét, quyết định kháng nghị. Trường hợp không kháng nghị thì Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC tự mình hoặc ủy quyền cho Thẩm phán TANDTC, Kiểm sát viên VKSNDTC thông báo bằng văn bản cho đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân có văn bản thông báo, kiến nghị.

Quy định này nhằm hạn chế tình trạng đơn đề nghị tràn lan, có tính cầu may, gây quá tải cho cơ quan có trách nhiệm giải quyết đơn; bảo đảm thủ tục giải quyết đơn minh bạch, chặt chẽ, thống nhất.

Về bổ sung, xác minh tài liệu, chứng cứ trong thủ tục giám đốc thẩm, Luật TTHC 2010 không có quy định riêng về việc bổ sung, xác minh tài liệu, chứng cứ trong thủ tục giám đốc thẩm. Việc xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ của Tòa án, Viện kiểm sát trong giai đoạn này thực hiện theo quy định chung.

 Luật TTHC 2015 luật hóa quy định về giao nhận và thu thập chứng cứ trong thủ tục giám đốc thẩm tại Điều 9 Thông tư liên tịch số 02/2013/TTLT-TANDTC-VKSNDTC ngày 15/10/2013, tuy nhiên, đã quy định cụ thể và chặt chẽ hơn:

Tòa án, Viện kiểm sát chỉ chấp nhận tài liệu, chứng cứ đương sự cung cấp trong thủ tục giám đốc thẩm khi có một trong những điều kiện sau: Tài liệu, chứng cứ đó chưa được Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm yêu cầu đương sự giao nộp; Tài liệu, chứng cứ đó đã được Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm yêu cầu đương sự giao nộp nhưng đương sự không giao nộp được vì có lý do chính đáng; Tài liệu, chứng cứ mà đương sự không thể biết được trong quá trình giải quyết vụ án.

 Trong quá trình giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, Tòa án, Viện kiểm sát có quyền yêu cầu người có đơn bổ sung tài liệu, chứng cứ hoặc tự mình kiểm tra, xác minh tài liệu, chứng cứ cần thiết.

Quy định này thống nhất với quy định về thời hạn giao nộp tài liệu, chứng cứ tại K4Đ83, xác định rõ thời điểm đóng chứng cứ, bảo đảm bình đẳng cho các bên thực hiện tranh tụng. Bảo đảm cho Tòa án, Viện kiểm sát có căn cứ chắc chắn để giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm.

 Về người có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, Luật TTHC 2010 quy định những người có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm gồm Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC, Chánh án Toà án cấp tỉnh, Viện trưởng Viện kiểm sát cấp tỉnh.

 Luật TTHC 2015 sửa đổi như sau: Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND cấp cao; những bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án khác khi xét thấy cần thiết, trừ quyết định của Hội đồng Thẩm phán TANDTC.

 Chánh án TAND cấp cao, Viện trưởng VKSND cấp cao có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án cấp tỉnh, Tòa án cấp huyện thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.

Quy định này bảo đảm phù hợp với quy định về tổ chức hệ thống TAND, VKSND; nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án Toà án, Viện trưởng Viện kiểm sát theo Luật Tổ chức TAND và Luật Tổ chức VKSND năm 2014.

Thời hạn kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm

Luật TTHC 2010 quy định thời hạn kháng nghị là 2 năm, kể từ ngày bản án, quyết định của Toà án có hiệu lực pháp luật. Trường hợp đương sự đã có đơn đề nghị trong thời hạn Luật định nhưng đã hết thời hạn kháng nghị mà người có quyền kháng nghị mới phát hiện có căn cứ kháng nghị thì thời hạn kháng nghị không bị giới hạn.

Luật TTHC 2015 quy định thống nhất thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm là 03 năm, kể từ ngày bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật.

Quy định này bảo đảm tính ổn định của bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, các quan hệ, giao dịch đã được thiết lập trên cơ sở bản án, quyết định; Tăng cường trách nhiệm của người có thẩm quyền kháng nghị trong tổ chức giám đốc việc xét xử, kiểm sát bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật và giải quyết đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm.

Về thẩm quyền giám đốc thẩm, thủ tục phiên tòa giám đốc thẩm, Luật TTHC 2010 quy định thẩm quyền giám đốc thẩm thuộc về: Ủy ban Thẩm phán Toà án cấp tỉnh, Toà hành chính TANDTC, Hội đồng Thẩm phán TANDTC.

 Luật TTHC 2015 sửa đổi như sau:

Về thẩm quyền giám đốc thẩm: Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án cấp tỉnh, Tòa án cấp huyện trong phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ bị kháng nghị;

Hội đồng Thẩm phán TANDTC giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND cấp cao bị kháng nghị.

Đồng thời, quy định cụ thể những trường hợp Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao xét xử giám đốc thẩm bằng Hội đồng xét xử gồm 3 Thẩm phán và toàn thể Ủy ban Thẩm phán; những trường hợp Hội đồng Thẩm phán xét xử giám đốc thẩm bằng Hội đồng xét xử gồm 5 Thẩm phán và toàn thể Hội đồng Thẩm phán.

 Quy định cụ thể về thủ tục phiên tòa giám đốc thẩm phù hợp với việc tổ chức xét xử giám đốc thẩm của Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao và Hội đồng Thẩm phán TANDTC.

Về thẩm quyền của Hội đồng xét xử giám đốc thẩm, Luật TTHC 2010 quy định Hội đồng giám đốc thẩm không có quyền sửa bản án, quyết định.

Luật TTHC 2015 bổ sung quy định mới như sau:

 Hội đồng xét xử giám đốc thẩm có quyền sửa một phần hoặc toàn bộ bản án, quyết định khi có đủ các điều kiện sau: Tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án đã đầy đủ, rõ ràng; có đủ căn cứ để làm rõ các tình tiết trong vụ án; Việc sửa bản án, quyết định bị kháng nghị không ảnh hưởng đến quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác.

Hội đồng xét xử giám đốc thẩm phải giải quyết hậu quả của việc thi hành án trong trường hợp bản án, quyết định của Tòa án đã thi hành được một phần hoặc toàn bộ.

Quy định này kịp thời khắc phục những sai sót trong xét xử, tránh tình trạng vụ án được xét xử lại nhưng kết quả giải quyết vẫn không chính xác; Bảo đảm cho việc giải quyết vụ án không bị kéo dài, gây tốn kém thời gian và chi phí cho các đương sự và Tòa án; Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự đã phải chịu hậu quả bất lợi của việc thi hành bản án, quyết định bị xét xử sai.