Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn: Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Vũ Ba| 08/09/2016 10:38
Theo dõi Báo điện tử Công lý trên

Như thường lệ đến tháng 8 (âm lịch) hàng năm, người dân Hải Phòng lại háo hức chờ đón Vòng chung kết Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn - hoạt động văn hóa, lễ nghi mang đậm bản sắc dân tộc.

Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn hay còn gọi là đấu ngưu, là một tập tục cổ có từ xa xưa, một lễ hội truyền thống của người dân vạn chài tại vùng biển Đồ Sơn (Hải Phòng). Diễn ra vào ngày 9/8 Âm lịch hàng năm, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được công nhận “di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Việt Nam” năm 2013. Đây là một lễ hội với lễ nghi trang trọng, rước kiệu thần, có lọng che, phường bát âm, lễ hội độc đáo của cư dân miền biển nơi đây.

Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn có sự giao thoa giữa những yếu tố văn hoá nông nghiệp đồng bằng với văn hoá cư dân ven biển; mang sắc thái riêng, gắn liền tục thờ cúng thuỷ thần với nghi lễ chọi và hiến sinh trâu; thể hiện bản sắc văn hóa, tinh thần cùng thể chất đặc biệt của người dân miền biển hàng ngày đối diện với biển khơi và bão tố để mưu sinh.

Cũng theo quan niệm của người dân vùng biển, nhất là đối với ngư dân đi biển ở vùng ven biển Đồ Sơn, hình ảnh của trăng có liên hệ mật thiết với thủy triều. Thế nên, hình ảnh đôi trâu chọi nhau dưới ánh trăng bạc trong truyền thuyết về hội chọi trâu ở Đồ Sơn đã phản ánh mối liên hệ nào đó giữa mặt trăng với biển cả. Đôi sừng trâu cũng chính là hình tượng của mặt trăng khuyết, gắn với thần Độc Cước mà dân miền biển vẫn tôn thờ. 

Trước đây, nhưng trâu chiến thắng trong hội được đưa lên thuyền, mang ra khơi xa rồi hắt xuống để tế thần. Về sau này, những trâu giải nhất hàng tổng được rước bát hương đền Nghè và rước cờ đại "Thượng đẳng thần" về làng, sau đó được dân làng giết thịt làm lễ hiến sinh tế lễ dâng thành hoàng, xin thành hoàng cho mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng, cho mùa đánh cá sau được may mắn, thuận lợi.

Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn: Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Mỗi dịp lễ hội có hàng ngàn du khách quan tâm, đến xem

Nếu như, cộng đồng địa phương các nơi khác lưu truyền về lễ hội của mình với câu câu “Trống làng nào làng ấy đánh, Thánh làng nào làng ấy thờ", thì Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn gắn với truyền thống "Trống mọi làng cùng đánh, thánh mọi làng cùng thờ" để tưởng nhớ công ơn của các vị thần, duy trì kỷ cương làng xã, để cầu nguyện cho "nhân khang, vật thịnh", để tinh thần đoàn kết, ý thực cộng đồng được duy trì, khẳng định.

Theo đó, Lễ hội chọi trâu có hai phần, phần lễ và phần hội đan xen. Từ ngày mùng một đầu tháng, các vị cao niên các làng có trâu chọi làm lễ tế thần Điểm Tước ở đình Tổng. Sau đó là lễ rước nước, gắn với tục tế Thủy thần. Lọ nước thần mỗi năm thay một lần được từng làng mang về đình riêng. Tại đình làng, các chủ trâu cho trâu ra làm lễ Thành Hoàng, sau khi lễ thần, trâu chọi được gọi là "Ông trâu".

Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn: Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Nghi lễ xin nước trong Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn

Đến sáng 9/8 âm lịch (khoảng 1 giờ sáng), chủ tế các làng làm lễ xin phép Thành Hoàng đưa trâu đi thi đấu. Khoảng 6 - 7 giờ sáng, tổ chức lễ rước “ông trâu” ra đấu trường. Dẫn đầu đám rước là cơ ngũ phương, trống, chiêng, long đình, long kiệu, bát bửu. Người khiêng long đình, long kiệu, chiêng, trống… chít khăn đỏ, mặc áo đỏ viền vàng, thắt lưng và quấn cạp đỏ. Người gọi loa, hay dịch lao đội khăn xếp, mặc áo lương đen, thắt lưng bố hậu đỏ, quần trắng. Theo sau là các bô lão, chức sắc và thứ tự các ông trâu (theo kết quả xếp hạng đấu loại), trên lưng được chùm một tấm vải đỏ, sừng quấn một dải lụa điều. Đi bên cạnh mỗi ông trâu có hai chàng trai tay cầm cờ đuôi nheo để múa. Lễ rước các "ông trâu" vào các xào xá rộn rã trong tiếng nhạc bát âm, cờ bay phất phới kèm theo tiếng cổ động của dân cư trong vùng. Khi ông trâu bước vào xào xá, tiếng trống, tiếng loa nổi lên dõng dạc, đổ hồi như tiếng sóng dội vào Hòn Độc, nơi trâu sẽ được hiến tế Thủy Thần.

Tiếp theo là nghi thức múa cờ khai hội được 24 tráng niên của làng chia thành hai hàng trình diễn vừa uyển chuyển, vừa mạnh mẽ, màu sắc biến hoá linh hoạt và huyền ảo trong những âm thanh của trống, thanh la; tái hiện lại lễ ra quân của Quận He Nguyễn Hữu Cầu trước giờ xuất trận; thể hiện ước nguyện cầu mong Thần Gió phù hộ cho thuyền bè cưỡi sóng vượt ra ngoài biển khơi. Múa cơ vừa dứt, từ hai phía hai "ông trâu" được dẫn vào xới, có người che lọng và múa cờ hai bên. Khi hai "ông trâu" cách nhau 20 m, người dắt nhanh chóng rút "sẹo" cho trâu rồi khẩn trương thoát ra ngoài sới chọi. Hai ông trâu hoàn toàn tự do lao vào chọi nhanh giành thắng bại.

Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn: Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Tế trâu vô địch tại đình làng

Kết thúc lễ hội, ông trâu thắng cuộc được làm lễ rước trở về. Sáng ngày 10/8, toàn bộ ông trâu tham gia lễ hội được đem giết thịt làm lễ vật tế thần ở đình, có kèm theo một đĩa đựng tiết và lông trâu (mao huyết). Khoảng 12 giờ trưa lễ tế bắt đầu. Sau đó, đĩa mao huyết được đổ xuống biển, phần còn lại được chia lộc thần cho dân với niềm tin một vụ khai thái mới bình an, nhiều tôm cá. Đến ngày 16/8, làng tiến hành nghi thức “tống thần” và rã đám, kết thúc lễ hội.

Trải qua bao đời đến nay, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn ngày càng nổi tiếng, được nhiều du khách trong và ngoài nước quan tâm. Trong văn hóa cộng đồng, người dân Hải Phòng ai ai cũng biết, lưu truyền câu ca cổ: “Dù ai buôn đâu bán đâu / Mùng chín tháng tám chọi Trâu thì về / Dù ai buôn bán trăm nghề / Mùng chín tháng tám nhớ về chọi Trâu”.

(0) Bình luận
Nổi bật
Đừng bỏ lỡ
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn: Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia