Hoàn thiện quy định pháp lý cho mô hình chính quyền hai cấp trong lĩnh vực tư pháp

Ba nhóm nội dung điều chỉnh trọng tâm

Theo dự thảo, Thông tư điều chỉnh ba nhóm nội dung chính, gồm: (i) phân cấp thẩm quyền từ Bộ Tư pháp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho chính quyền địa phương cấp tỉnh và Chủ tịch UBND cấp tỉnh, đồng thời phân cấp cho các đơn vị thuộc Bộ; (ii) hướng dẫn trình tự, thủ tục và nội dung thực hiện nhiệm vụ, thẩm quyền khi phân quyền, phân cấp; (iii) ban hành biểu mẫu áp dụng cho các thủ tục hành chính liên quan trong quá trình triển khai tổ chức chính quyền hai cấp.

Dự thảo Thông tư gồm 20 điều, chia thành các chương, điều khoản cụ thể, phản ánh đầy đủ các lĩnh vực trọng tâm của công tác quản lý nhà nước thuộc Bộ Tư pháp như hộ tịch, bồi thường nhà nước, nuôi con nuôi, luật sư, kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật và phổ biến giáo dục pháp luật.

Từ Điều 2 đến Điều 8 của dự thảo tập trung quy định về phân cấp, phân định thẩm quyền trong hai lĩnh vực hộ tịch và bồi thường nhà nước. Đáng chú ý, tại Điều 2, dự thảo đưa ra quy định việc chuyển thẩm quyền đăng ký hộ tịch từ UBND cấp huyện xuống UBND cấp xã, đồng thời hướng dẫn cụ thể trình tự, thủ tục thực hiện nhằm đảm bảo thống nhất và thuận tiện cho người dân.

Các nội dung khác liên quan đến hộ tịch cũng được quy định như tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả đăng ký (Điều 3), cách ghi sổ và giấy tờ hộ tịch (Điều 4), quy trình xóa dữ liệu hộ tịch điện tử (Điều 5).

Đối với lĩnh vực bồi thường nhà nước, dự thảo nhấn mạnh vai trò của UBND cấp tỉnh trong việc hỗ trợ, hướng dẫn người dân thực hiện các thủ tục yêu cầu bồi thường. Cụ thể, Điều 6 quy định trách nhiệm hướng dẫn thủ tục; Điều 7 đề cập đến cơ chế phối hợp thực hiện giữa các cơ quan; và Điều 8 nêu rõ việc tổ chức hỗ trợ, hướng dẫn trực tiếp cho người bị thiệt hại trong quá trình thực hiện thủ tục.

Tăng cường phân cấp cho các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp

Từ Điều 9 đến Điều 16, dự thảo phân định rõ trách nhiệm và thẩm quyền của các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp trong một số lĩnh vực chuyên môn. Trong lĩnh vực nuôi con nuôi, Bộ Tư pháp phân cấp cho Cục Hành chính tư pháp thực hiện một loạt nhiệm vụ từ cấp, gia hạn, sửa đổi, thu hồi Giấy phép hoạt động của tổ chức con nuôi nước ngoài tại Việt Nam, đến việc theo dõi, bảo vệ trẻ em Việt Nam được làm con nuôi người nước ngoài (Điều 9, 10, 11).

Lĩnh vực luật sư cũng được quy định tại Điều 12, theo đó Cục Bổ trợ tư pháp được giao thẩm quyền cấp, cấp lại, thay đổi nội dung, thu hồi Giấy phép thành lập chi nhánh, công ty luật nước ngoài và giấy phép hành nghề của luật sư nước ngoài tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, tại Điều 13, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật và Quản lý xử lý vi phạm hành chính được phân cấp để ban hành kết luận kiểm tra đối với các văn bản trái pháp luật do Bộ trưởng Bộ Tư pháp kiểm tra hoặc tự kiểm tra.

Ở lĩnh vực phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý, các quy định tại Điều 14 đến 16 nêu rõ trách nhiệm của Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, đặc biệt trong việc công nhận, miễn nhiệm báo cáo viên pháp luật, cũng như trình tự, thủ tục liên quan.

Để bảo đảm tính thống nhất và thuận tiện trong thực hiện, Điều 17 của Thông tư quy định cụ thể việc ban hành các biểu mẫu sử dụng trong giải quyết thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp.

Các quy định về hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp được đề cập tại Điều 18 và 19. Theo đó, Thông tư dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Việc xây dựng và ban hành Thông tư này là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa chủ trương tổ chức chính quyền địa phương hai cấp theo đúng tinh thần của Nghị định quy định về phân định thẩm quyền giữa các cấp chính quyền. Qua đó, Bộ Tư pháp không chỉ bảo đảm tính thống nhất trong tổ chức thực hiện mà còn nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật tại địa phương, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của người dân và tổ chức.