Garage "Biệt động Sài Gòn" và những chiến công kỳ tích

Cơ sở bí mật giữa lòng địch

Ở độ tuổi ngoài 90, nhưng Đại tá Trần Đức Thơ vẫn minh mẫn, mạnh khỏe với tác phong còn nhanh nhẹn của một sỹ quan Quân đội nhân dân Việt Nam. Chia sẻ với phóng viên Báo Công lý nhân dịp Kỷ niệm 48 năm giải phóng miền Nam, Đại tá Thơ tâm sự rất nhiều kỷ niệm về Garage Tự Lực (trước đây tọa lạc tại đường Lê Văn Duyệt, Sài Gòn, nay ở số 499/20 Cách Mạng Tháng Tám, phường 13, quận 10, Tp. Hồ Chí Minh). Đây là cơ sở cách mạng của lực lượng Biệt động Sài Gòn trong suốt thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Căn nhà số 499/20 do cụ Dương Văn Đức (thường gọi Hai Diện, SN 1928, mất năm 2004), một cán bộ lão thành cách mạng xây dựng từ năm 1947. Cuối thập niên 1950, cụ Đức chính thức mở Garage Tự Lực sửa xe ô tô, có giấy phép môn bài của chế độ cũ.

Năm 1963, cụ Đức thông qua Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Lai (tự Mai Hồng Quế, cán bộ Biệt động Sài Gòn), bắt liên lạc với cách mạng. Từ đây, Garage Tự Lực được cách mạng giao nhiệm vụ bảo trì, sửa chữa, thay đổi thiết kế xe ô tô, để vận chuyển tài liệu, vũ khí, thuốc men… Tất cả nhằm phục vụ công tác chiến đấu của biệt động Sài Gòn và lực lượng cách mạng trong nội đô Sài Gòn.

Trong quá trình chiến đấu, đặc biệt là chuẩn bị cho chiến dịch Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, Anh hùng Trần Văn Lai trong “vỏ bọc” tư sản, nhà thầu khoán Dinh Độc Lập, thường đưa hai ô tô hiệu Citroen biển số NCE-345 và Hino Pickup biển số EC-6045 đến garage cho cụ Đức kiểm tra, bảo dưỡng, thiết kế thành thùng xe “hai đáy” để vận chuyển khí tài, đón rước nhiều lãnh đạo Quân khu ra vào nội đô Sài Gòn. Những ngày chiến đấu dịp Mậu Thân 1968, Đội 5 biệt động Sài Gòn đã trực tiếp sử dụng hai ô tô này chở quân và vũ khí để đánh thẳng vào Dinh Độc Lập.

Nói về căn nhà và chiến công thầm lặng của cha mình, ông Dương Bửu Chánh (con trai cụ Đức, nguyên Thẩm phán TANDTC) nhớ lại: “Cha tôi dùng cơ sở này để cán bộ cách mạng ra vào Sài Gòn, liên lạc với các điểm trong nội đô và các tỉnh ven đô bằng cách chạy thử xe đã sửa xong. Ngoài ra, ông còn thiết kế gian phòng bí mật trên mái garage cho cán bộ ẩn nấp, làm cửa sau để cán bộ trốn thoát ra nghĩa trang, nằm phía sau garage”.

Garage Tự Lực đã trở thành nơi liên lạc hợp pháp, bảo vệ cán bộ khi hội họp, tạm trú ngay giữa đô thành Sài Gòn của Việt Nam Cộng hòa, khiến địch choáng váng.

Đại tá Trần Đức Thơ chia sẻ: Không chỉ trở thành cơ sở bí mật của biệt động Sài Gòn, Garage Tự Lực còn được gia đình ông Đức với tinh thần tương thân tương ái, biến thành nơi che chở, bảo vệ cho hàng trăm người dân khu vực Hòa Hưng khỏi bom rơi, đạn lạc; giúp đỡ, nuôi cơm họ đến ngày miền Nam được hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất.

Sau khi đất nước sạch bóng quân thù, non sông liền một dải, Anh hùng Trần Văn Lai được cụ Đức giúp tìm lại hai ô tô từng tham gia chiến dịch là xe hiệu Citroen biển số NCE-345 và Hino Pickup biển số EC-6045. Hai chiếc xe trở thành hiện vật lịch sử quốc gia, đang được trưng bày tại Bảo tàng Biệt động Sài Gòn và Bảo tàng Binh chủng Đặc Công - Hà Nội.

Đại tá Trần Đức Thơ đánh giá: Có thể nói, những thành tích của ông Đức và Garage Tự Lực là một phần trong lịch sử của lực lượng Biệt động Sài Gòn và phong trào yêu nước, phong trào cách mạng tại miền Nam trong thời kỳ kháng chiến, rất cần được tôn tạo, giữ gìn và công nhận di tích lịch sử - văn hóa để giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ hôm nay và mai sau. Vì lẽ đó, cơ sở cách mạng này đã được phục dựng nguyên trạng với tên “Garage Citroen Dương Văn Đức D’Indochine; 499/20 Lê Văn Duyệt - Sài Gòn; since 1947”.

Cuối tháng 7/2022, Câu lạc bộ đã có văn bản gửi lãnh đạo thành phố đề nghị hỗ trợ bảo tồn, phát huy di tích. Nơi đây sẽ trở thành một điểm quan trọng trong “Cụm di tích lịch sử - văn hóa BĐSG”.

Ngày 24/10/2022, Sở Văn hóa và Thể thao Tp. Hồ Chí Minh có văn bản đề nghị xếp hạng di tích nhà số 499/20 Cách Mạng Tháng Tám, đồng thời giao Trung tâm Bảo tồn di tích chủ trì, lập hồ sơ khoa học theo quy định. Ngày 17/11/2022, Trung tâm Bảo tồn di tích tổ chức khảo sát, đề xuất xếp hạng di tích. 100% thành viên có mặt đều thống nhất đề xuất đưa garage vào danh mục “kiểm kê di tích”.

Ngày 06/12/2022, Sở Văn hóa và Thể thao tiến hành khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích. Từ các nhân chứng lịch sử, tài liệu lưu trữ, sách xuất bản, Trung tâm Bảo tồn di tích thuộc Sở Văn hoá và Thể thao đã tổng hợp khá đầy đủ về Garage Tự Lực và xác định: Trong các đơn vị đảm bảo chiến đấu của Biệt động Sài Gòn, di tích nhà số 499/20 Cách mạng tháng Tám đã có nhiều đóng góp to lớn, phục vụ chiến đấu nội thành thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Góp phần quan trọng trong Chiến dịch Mậu Thân

Theo PGS-TS Phan Xuân Biên, Phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, nguyên Thư ký Tư lệnh Quân khu Sài Gòn - Gia Định, Garage Tự Lực là cơ sở cách mạng nằm trong hệ thống các “căn cứ bảo đảm” của Biệt động Sài Gòn, đã góp phần quan trọng vào sự kiện lịch sử vĩ đại - cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968.

PGS Biên nhận định việc tôn tạo, bảo tồn, phát huy di tích là điều hết sức đáng trân trọng. Đó vừa là sự tôn trọng sự thật lịch sử, tôn vinh truyền thống dân tộc, vừa ghi nhận, tôn vinh công lao, thành tích to lớn của người chủ di tích - ông Dương Văn Đức, một phần trong lịch sử của lực lượng Biệt động Anh hùng.

PGS-TS Hà Minh Hồng, Phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Tp. Hồ Chí Minh đánh giá cao sự cống hiến của cụ Dương Văn Đức. Cụ đã đem toàn bộ garage và nghề mưu sinh phục vụ cho hoạt động của Biệt động Sài Gòn trước, trong và sau Tổng tấn công Tết Mậu Thân 1968. Cụ đã tổ chức, duy trì hoạt động Garage Tự Lực trở thành một nòng cốt cơ sở cách mạng trong phong trào đấu tranh công khai của các tầng lớp nhân dân, cụ thể là đồng bào Phật giáo cách mạng đô thị Sài Gòn - Gia Định thời kháng chiến, cũng như phong trào xây dựng, bảo vệ thành phố trong thời bình…

Đại tá Trần Đức Thơ nhớ lại: Tại buổi “Tọa đàm khoa học di tích lịch sử nhà số 499/20 Cách Mạng Tháng Tám” do Sở Văn hóa Thể thao phối hợp với UBND quận 10 và Câu lạc bộ tổ chức ngày 20/12/2022, rất nhiều ý kiến quý báu của các nhà sử học, nhà quản lý đánh giá cao vai trò Garage Tự Lực trong lịch sử cách mạng. “Tôi nêu rõ garage Tự Lực vừa là nơi bảo trì, sửa chữa ô tô, vừa là nơi hội họp, chuyển giao thư từ, tài liệu, mật lệnh... của Biệt động Sài Gòn; là cơ sở của đơn vị bảo đảm chiến đấu Biệt động “J9 - T700” đã được truy tặng Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Bà Lê Tú Cẩm, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Tp. Hồ Chí Minh nêu rõ: Garage Tự Lực - nơi từng xuất phát những chiếc xe đã góp phần làm nên kỳ tích của đội quân “xuất quỷ nhập thần” làm rúng động Sài Gòn. Garage sẽ không bị lãng quên và ngôi nhà phục dựng sẽ được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa, làm phong phú thêm bộ sưu tập hiện vật của Bảo tàng Biệt động. Thường trực UBND thành phố rất quan tâm chỉ đạo các quận, huyện xây dựng tuyến điểm du lịch trên địa bàn, nhằm thúc đẩy phát triển du lịch trên toàn thành phố. Nếu các di tích này gắn kết với nhiều di tích khác trên địa bàn quận 10, các di tích sẽ có điều kiện phát huy giá trị lịch sử, văn hóa thuận lợi hơn.

Đại tá Nguyễn Huy Toàn, Viện Nghiên cứu lịch sử Quân sự Việt Nam nhận định các ý kiến đều nhất trí di tích có giá trị lịch sử; chỉ còn thống nhất tên gọi. Tại buổi tọa đàm, trong số các tên gọi được đưa ra (Garage Dương Văn Đức; Garage Tự Lực; Cơ sở cách mạng của Biệt động Sài Gòn; Garage Biệt động Sài Gòn…), Garage Biệt động Sài Gòn được ủng hộ nhiều nhất.

Đại tá Trần Đức Thơ cho biết: Do có một số khó khăn nên Câu lạc bộ đã có văn bản kiến nghị gửi đồng chí Bí thư Thành uỷ Tp. Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên. Lãnh đạo thành phố rất quan tâm, dành tình cảm đặc biệt, chỉ đạo sát sao. Ngày 11/4/2023, PGS-TS Trần Hoàng Ngân, Thành ủy viên, Đại biểu Quốc hội, Thư ký Bí thư Thành ủy đã có buổi gặp gỡ, ghi nhận ý kiến Ban chủ nhiệm Câu lạc bộ về garage Biệt động Sài Gòn.

Trước đó, Văn phòng Thành uỷ đã có hai văn bản truyền ý kiến chỉ đạo của Phó Bí thư Thành uỷ Nguyễn Hồ Hải, giao Ban cán sự đảng UBND Thành phố phối hợp Ban Thường vụ Quận ủy quận 10 rà soát các kiến nghị của Câu lạc bộ, khẩn trương chỉ đạo giải quyết, báo cáo kết quả cho Bí thư và Thường trực Thành ủy.

Ông Bùi Thế Hải, Phó Chủ tịch UBND quận 10 bày tỏ hy vọng Garage Biệt động Sài Gòn sẽ sớm được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa, được đưa vào bảo tồn, phát huy giá trị, hình thành các cụm di tích của quận 10 và thành phố. Đặc biệt garage sẽ là điểm nhấn quan trọng trong Cụm di tích lịch sử - Văn hóa của Biệt động Sài Gòn, góp phần chào mừng 50 năm giải phóng miền Nam thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), trở thành một trong những cầu nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai ở thành phố mang tên Bác.