Đừng để thanh tra là gánh nặng cho doanh nghiệp

Các đại biểu dành nhiều ý kiến cho nội dung liên quan đến hoạt động thanh tra doanh nghiệp, thanh tra- kiểm toán.

Luật Thanh tra năm 2010 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng trong việc hoàn thiện tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đã bộc lộ những hạn chế, khó khăn, vướng mắc, làm giảm hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra, chưa đáp ứng tốt các yêu cầu, nhiệm vụ của tình hình mới hiện nay.

Theo đó, việc sửa đổi Luật Thanh tra hiện hành là cần thiết nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng liên quan đến công tác thanh tra; cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013; khắc phục những bất cập, hạn chế, vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) gồm 8 chương và 116 điều (trong đó bổ sung thêm 61 điều, sửa đổi 41 điều và lược bỏ 24 điều so với Luật Thanh tra 2010), quy định về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong công tác thanh tra, kiểm tra.

Đừng để tạo gánh nặng cho doanh nghiệp

Dự thảo Luật được sửa đổi theo hướng quy định các bước tiến hành thanh tra chặt chẽ, cụ thể, dễ thực hiện, dễ kiểm tra, giám sát và phân biệt với các hoạt động kiểm tra thường xuyên của cơ quan quản lý nhà nước.

Đáng chú ý, dự thảo Luật quy định việc xây dựng, ban hành Định hướng hoạt động thanh tra và kế hoạch thanh tra hằng năm nhằm bảo đảm hoạt động thanh tra có trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động giữa các cơ quan thanh tra và giữa cơ quan thanh tra với các cơ quan kiểm tra, giám sát, Kiểm toán nhà nước.

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu nhận định, thanh, kiểm tra là hoạt động bình thường của cơ quan quản lý nhà nước để đảm bảo sự tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, cũng như bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và trật tự xã hội.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy thanh, kiểm tra cũng có thể tạo ra những gánh nặng không cần thiết đối với nhiều doanh nghiệp, khi nội dung thanh, kiểm tra bị trùng lặp, có hiện tượng cán bộ lợi dụng công tác thanh, kiểm tra để nhũng nhiễu doanh nghiệp, một số doanh nghiệp bị thanh, kiểm tra quá mức... Hệ quả, các doanh nghiệp thường phải dành nhiều thời gian, bỏ dở công việc kinh doanh chỉ để xoay sở với những yêu cầu của cán bộ thanh, kiểm tra.

Bên cạnh đó, vấn đề thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp luôn là chủ đề nóng trong các đối thoại với cơ quan chính quyền.

Đại biểu Phan Đức Hiếu - Thái Bình dẫn lại Nghị quyết 35/NQ-CP ngày 16/5/2016 về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2020, Chính phủ đã yêu cầu các cơ quan nhà nước khi tiến hành việc thanh, kiểm tra phải “theo hướng lồng ghép, phối hợp và kế thừa kết quả hoạt động giữa các cơ quan. Công khai trước kế hoạch thanh tra, kiểm tra và kiểm toán doanh nghiệp để tránh trùng lặp, chồng chéo; không thanh tra, kiểm tra khi không có căn cứ theo quy định của pháp luật, đặc biệt là trong lĩnh vực về quản lý thuế”.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có chỉ thị số 11/CT-TTg về tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp ứng phó dịch Covid-19 đã yêu cầu: Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan thuế, cơ quan hải quan xem xét không tổ chức kiểm tra định kỳ trong năm 2020 đối với các doanh nghiệp; cơ quan thanh tra không thanh tra ngoài kế hoạch….

Những chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về chấn chỉnh công tác thanh, kiểm tra doanh nghiệp đã phát huy hiệu quả trên thực tiễn.

Khảo sát của PCI vài năm trở lại đây cho thấy tình hình thanh, kiểm tra doanh nghiệp có nhiều chuyển biến tích cực. Năm 2020, số doanh nghiệp cho biết đã tiếp đón đoàn thanh, kiểm tra trong một số lĩnh vực, như: hải quan, công an kinh tế, môi trường giảm khoảng 50% so với năm 2016.

Năm 2020, tỷ lệ doanh nghiệp bị cơ quan thuế thanh kiểm tra là 35,5%, trong khi năm 2016 con số này ở mức 43,6%. Tỷ lệ doanh nghiệp bị thanh, kiểm tra trùng lặp giảm đáng kể từ 25,9% của năm 2015 xuống còn 8,3% của năm 2020. Tỷ lệ doanh nghiệp bị thanh tra, kiểm tra từ 5 cuộc/năm trở lên giảm từ 11,9% của năm 2016, xuống còn 3% của năm 2020.

Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết cán bộ lợi dụng công tác thanh kiểm tra để nhũng nhiễu doanh nghiệp đã giảm từ con số 18,9% của năm 2017, xuống còn 14,3% của năm 2020. Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết có chi trả chi phí không chính thức cho cán bộ thanh, kiểm tra đã giảm đáng kể từ con số 51,9% năm 2017 xuống còn 20% năm 2021.

Từ sự chuyển biến tích cực đó, đại biểu đề nghị Chính phủ bổ sung đánh giá đầy đủ về tình hình thanh kiểm tra doanh nghiệp để làm cơ sở cho việc hoàn thiện quy định trong Luật về thanh tra chuyên ngành/thanh tra doanh nghiệp.

Phải phân rõ chức năng, nhiệm vụ giữa thanh tra và kiểm toán

Bên cạnh các vấn đề về DN, nhiều đại cũng nêu thực tế việc phân định hoạt động thanh tra, hoạt động kiểm toán còn chồng chéo, trùng lặp.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà - Quảng Ninh cho rằng, quy định của dự thảo Luật về việc phối hợp giữa thanh tra và kiểm toán cũng chưa giải quyết được triệt để vấn đề chồng chéo và trùng lặp giữa hoạt động của 2 cơ quan này. Nguyên nhân của tình trạng này là do chức năng, nhiệm vụ của 2 ngành theo quy định hiện nay chưa có sự tách bạch, phân định rõ ràng, có nhiều nội dung chồng lấn nhau.

Các quy định về việc phối hợp trao đổi thông tin giữa thanh tra và kiểm toán mới chỉ giải quyết được một số tình huống cụ thể trong xử lý chồng chéo giữa 2 lĩnh vực. Dự thảo Luật cũng chưa phân định được rõ chức năng, nhiệm vụ chồng chéo giữa 2 ngành nên việc chồng chéo sẽ vẫn còn tiếp diễn. Mặt khác, trong dự thảo Luật quy định về xử lý chồng chéo cũng chưa có quy định về việc bắt buộc thừa kế kết quả thanh tra, kiểm toán đối với những nội dung mà đoàn kiểm toán hoặc thanh tra trước đó đã làm.

Đại biểu Trần Đình Văn - Lâm Đồng cũng đề nghị, cần thiết phải có quy định về nguyên tắc xử lý chồng chéo, trùng lặp do hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán, đặt trong sự thống nhất với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước nhằm khắc phục, tiến tới không còn tình trạng chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra và hoạt động kiểm toán.