Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi): Giao chức năng thanh tra cho cơ quan bảo hiểm xã hội

Điều này đồng nghĩa với việc có trên 5 triệu người chưa tham gia bảo hiểm xã hội và đang mất quyền an sinh xã hội cơ bản.

50% số doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm xã hội

Theo Báo cáo của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, hiện có trên 300.000 doanh nghiệp đang hoạt động, nhưng cơ quan bảo hiểm xã hội chỉ quản lý được gần 150.000 doanh nghiệp đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội. Như vậy, có đến 50% số doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm xã hội.

Tình trạng trốn đóng bảo hiểm xã hội xảy ra ở hầu hết các địa phương với mức độ ngày càng nhiều, phổ biến nhất là ở các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, các hộ kinh doanh… Báo cáo của cơ quan Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cũng cho thấy, tình trạng nợ đọng bảo hiểm diễn ra ngày càng phổ biến và có chiều hướng gia tăng qua các năm về số đơn vị, số tiền nợ. Nếu như năm 1997 nợ chậm đóng bảo hiểm xã hội là 307 tỷ đồng, đến năm 2007 nợ chậm đóng bảo hiểm xã hội là 1.734 tỷ đồng. Tính đến tháng 8/2014 có 47.315 đơn vị với gần 674.000 lao động tham gia bảo hiểm xã hội còn nợ tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế với số tiền là 11.562 tỷ đồng, bằng 6,49% kế hoạch giao thu.

Phó chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Hoàng Văn Dũng cho biết, do tình hình khó khăn chung của nền kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh khiến nhiều doanh nghiệp không có khả năng tài chính để đóng đủ, đúng hạn tiền bảo hiểm xã hội. Bên cạnh đó, việc nhận thức chưa đầy đủ về các loại bảo hiểm xã hội, nhất là đối với doanh nghiệp tư nhân còn hạn chế và do cơ chế, chính sách pháp luật, đặc biệt là khâu tổ chức thực thi chưa đủ chặt chẽ và nghiêm khắc để xử lý các trường hợp vi phạm cũng dẫn đến tình trang nợ đọng bảo hiểm xã hội kéo dài.

Hiện có khoảng 5 triệu người lao động chưa tham gia bảo hiểm xã hội

 Theo ông Dũng, các cơ quan quản lý chức năng cần có những xúc tiến đồng bộ, tích cực thanh tra, kiểm tra, xử phạt; đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền vận động đối với các doanh nghiệp và người lao động. Từ đó nâng cao ý thức văn hóa kinh doanh của một bộ phận doanh nghiệp tư nhân hiện nay vẫn chưa có ý thức trong việc nộp bảo hiểm xã hội, cố tình nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội làm tổn hại đến quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người lao động trong các doanh nghiệp.

Cùng với đó, tiếp tục ban hành các văn bản chỉ đạo, giải thích, hướng dẫn thực hiện các nội dung của Luật Bảo hiểm xã hội, đặc biệt là các nội dung về giải quyết chế độ, chính sách cho người sử dụng lao động. Tiếp tục thực hiện quyết liệt cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong việc thu, nộp và thực hiện tốt chính sách bảo hiểm xã hội.

Trốn đóng bảo hiểm xã hội tương tự trốn thuế

Thực tế, nhiều doanh nghiệp vẫn thu tiền đóng bảo hiểm của người lao động sau đó chiếm dụng để gửi vào ngân hàng hưởng lãi suất cao hoặc đầu tư cho sản xuất, kinh doanh thay vì vay vốn của ngân hàng. Tuy nhiên, do cơ quan bảo hiểm xã hội không có chức năng thanh tra nên không thể phát hiện, ngăn chặn kịp thời tình trạng này. Đây cũng là kẽ hở để các doanh nghiệp chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm xã hội của người lao động.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết, các doanh nghiệp có rất nhiều cách để thoái thác, kéo dài việc nộp bảo hiểm. Vì thế, dù có khoảng 1.500 đơn vị nợ đọng bảo hiểm bị khởi kiện nhưng số tiền thu hồi chỉ đạt hơn 100 tỷ đồng và việc thu nợ liên tục bế tắc. Chế tài xử phạt nhẹ, cơ quan bảo hiểm chỉ có thể vận động nên doanh nghiệp thích đóng lúc nào thì đóng, không đóng cơ quan chức năng cũng chịu.

Như vậy, nếu chỉ dừng lại ở chế tài phạt nộp chậm như hiện nay thì không đủ sức răn đe đối với những doanh nghiệp trốn, nợ bảo hiểm xã hội. Trong khi đó, việc thu hồi số lượng tiền đóng bảo hiểm xã hội còn nợ sẽ có tác động lớn đến trật tự an toàn xã hội, bảo đảm lợi ích căn bản và an sinh xã hội của hàng triệu người lao động. Đại diện Bảo hiểm xã hội thành phố Hà Nội đề nghị, cần coi hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội tương tự như trốn thuế và bị truy tố hình sự, để có sức răn đe hơn với doanh nghiệp trốn đóng, chây ỳ nộp tiền.

Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) của UBTVQH đã khẳng định, bảo hiểm xã hội là cơ quan nhà nước được giao trách nhiệm đối với trụ cột an sinh xã hội chủ yếu, liên quan đến an sinh xã hội của hàng chục triệu người lao động. Bảo hiểm xã hội không chỉ là đơn vị chuyên môn mà còn là một tổ chức tài chính, được Nhà nước giao chức năng quản lý, sử dụng, đầu tư sinh lời đối với quỹ bảo hiểm xã hội; tổ chức cung cấp dịch vụ công. Vì thế, việc bổ sung chức năng thanh tra đóng bảo hiểm xã hội sẽ tạo điều kiện nâng cao trách nhiệm của tổ chức bảo hiểm xã hội, khắc phục những hạn chế đối với việc chấp hành pháp luật bảo hiểm xã hội, bảo vệ tốt hơn quyền lợi người lao động. Theo báo cáo này, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã quy định giao chức năng thanh tra việc đóng bảo hiểm xã hội cho cơ quan bảo hiểm xã hội (khoản 3, Điều 13); bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính cho Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Giám đốc cơ quan bảo hiểm xã hội cấp tỉnh và Trưởng đoàn thanh tra chuyên ngành việc đóng bảo hiểm xã hội. Quyền năng tăng thêm này của cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ góp phần chấn chỉnh tình trạng chậm đóng hoặc không đóng bảo hiểm xã hội.