Độc đáo bảo tàng đồng quê

Tuy nhiên, ít ai biết được giữa vùng quê nghèo khó ấy lại có một “bảo tàng đồng quê” độc đáo do chính một cô giáo về hưu sưu tầm và lưu giữ.

Toàn cảnh khu trưng bày

Sưu tầm từ “đồng nát”

Tìm về làng Bình Gi, xã Giao Thịnh, cách TP. Nam Định trên 100km, được tận mắt chứng kiến công trình bảo tàng của cô giáo về hưu, ấn tượng với bất kỳ ai lần đầu tiên về đây chắc hẳn sẽ không dám nghĩ rằng ở vùng đất ven biển heo hút lại có một bảo tàng đồ sộ đậm chất quê như thế. Hôm chúng tôi đến, cô giáo Ngô Thị Khiếu đang xắn tay áo chạy đi chạy lại cùng với anh em công nhân hoàn thành nốt những hạng mục công trình trong khuôn viên bảo tàng.

Vừa pha trà, cô Khiếu vừa tâm sự: “Để biến ý tưởng bảo tàng thành hiện thực, tôi phải chờ suốt hơn 20 năm, mong muốn lớn nhất là sưu tầm hiện vật văn hóa đặc trưng từ các đồng quê. Để thực hiện bằng được ý nguyện, tôi đã thuyết phục chồng bán mảnh đất được cấp ở Hà Nội, để về quê xây dựng một bảo tàng nhằm “giữ lấy tinh hoa từ thuở trước/Để cho con cháu mãi sau này”…

Trong bảo tàng đồng quê, cô Khiếu dành riêng gian trưng bày về các công trình ở đảo Trường Sa

Cô Khiếu kể: Năm 2010, xã Giao Thịnh khánh thành trường mầm non, vợ chồng cô được mời về dự. Sau lễ cắt băng khánh thành, cô Khiếu đi tìm hiểu cơ ngơi nhà trường. Cô lặng người thấy trường… nghèo quá! Tủ sách: Không! Tranh ảnh: Không! Bếp ăn, đồ nấu ăn cho trẻ con: Cũng không! Nồi niêu không có, các cô giáo phải đến từng nhà vận động, xoong nồi phải đi mượn, nhìn mà ứa nước mắt. Hai vợ chồng cô đều ham đọc sách. Mấy chục năm làm nhà giáo, cô sưu tầm được rất nhiều sách. Còn chồng cô là bộ đội thường đi công tác xa, chuyến đi nào ông cũng mua sách mới, nhét đầy cặp để tranh thủ đọc dọc đường. Tính ra, số sách mà ông có được lên tới hàng nghìn cuốn.

 Cùng với sách, đã từ lâu cô còn sưu tầm được rất nhiều nông cụ qua các thời kỳ phát triển của đất nước, trong đó có rất nhiều đồ đạc rất có giá như đồ đồng, bát đĩa cổ. Chuyện bắt đầu từ một lần, cô tình cờ nhìn thấy ở góc phố Hà Nội, mấy chị đồng nát đang ra sức đập bẹp gí mấy chiếc nồi đồng, mâm đồng còn rất lành lặn. Cô lại gần hỏi đập làm gì. Họ nói: “Đập để đem cân bát đồng nát”. Cô nhìn mà tiếc đứt ruột. Những nồi đồng, mâm đồng ấy một thời từng là ước mơ của bao gia đình nông dân. Cô bảo mấy chị đồng nát dừng tay rồi dốc túi xin mua hết số nồi đồng, mâm đồng mang về nhà. Mang về rồi, cũng chẳng biết dùng làm gì, cô phải giấu chồng cất kín ở gầm cầu thang…

Đi về quê, cô lại tiếp tục tận mắt nhìn thấy những bà đồng nát đi thu gom mua nồi đồng, mâm đồng, mua được chiếc nào họ đều đập bẹp để cân đồng mang bán. “Nếu cứ đà này thì về sau, con cháu muốn xem những vật dụng của cha ông cũng chẳng còn”, cô thầm nghĩ. Trong cô chợt lóe lên ý tưởng sưu tầm, bảo tồn những vật dụng ấy.

Ý tưởng táo bạo về bảo tàng đồng quê

Chợt trong đầu cô nghĩ ra, hay là mình xây dựng một bảo tàng bao gồm có cả thư viện ở chính nơi đây, rồi mang hết kho sách của vợ chồng sưu tầm bao năm và số “đồng nát” mà mình cất giữ trưng bày thành bảo tàng để giúp đỡ các cháu học sinh mai sau có cơ hội học tập, tìm hiểu. Ý nghĩ của cô Khiếu được chồng đồng ý, tán dương. Ngay lập tức, vợ chồng cô đã tới gặp lãnh đạo xã Giao Thịnh và UBND huyện Giao Thủy.

Sưu tầm các vật dụng của thôn quê qua các thời kỳ

Cô Khiếu cho biết: Khi đó có khu đất cạnh trường mầm non rộng 5.000m2 hoang hóa bạc màu được cô Khiếu chọn thầu với giá đất nông nghiệp khoảng 200 triệu đồng. Dự án thuê đất thành công, cô bắt tay ngay vào việc khởi công xây dựng khu bảo tàng vào năm 2011. Để có được mô hình về bảo tàng độc đáo, cô Khiếu đã bỏ công tìm hiểu rất nhiều về lịch sử dân tộc, lịch sử đồng bằng Bắc Bộ, tham khảo ý kiến của những người làm công tác lịch sử cũng như các cụ cao niên ở làng quê… Rồi vẽ ra bản thiết kế về bảo tàng mà chưa đâu có.

Mô hình toàn khuôn viên khu bảo tàng được cô Khiếu thiết kế với 5 kiểu nhà, tái hiện 5 giai đoạn hình thành và phát triển của đất nước, của quá trình phát triển nông thôn Việt Nam và đặc biệt là tái hiện đời sống người dân Bắc Bộ. Bảo tàng gồm các hiện vật như cái cày, cuốc, đòn gánh, cối xay, cối giã gạo, cái chày giã vừng, cái nơm cá, bếp tro quanh cái kiềng 3 chân… Rồi các đồ vật thể hiện nét sinh hoạt của người dân ven biển Nam Định…

Đặc biệt, trong hệ thống đó còn có một ngôi nhà được thiết kế theo mô hình bảo tàng trưng bày hàng nghìn những đồ vật liên quan đến văn hóa đồng quê như 200 mâm đồng, nồi đồng hơn 200 cái (2 tấn), đèn đồng các loại hơn 100 cái, ấm đồng hơn 100 bộ, cùng hàng nghìn đồ vật là sành sứ có niên đại hàng trăm năm.

Trong ngôi nhà này còn có thư viện trưng bày hơn 2.000 đầu sách ở nhiều lĩnh vực khác nhau trong đó có những quyển sách thuộc loại quý mà kể cả ở các thư viện lớn đều không có. Đây sẽ là thư viện để các em học sinh ở làng quê ngày ngày tìm tới học bài, nghiên cứu tài liệu.

Ngoài ra trong khuôn viên bảo tàng còn được thiết kế con kênh nhân tạo uốn lượn chảy quanh khu bảo tàng, bên cạnh là những “vựa lúa”, cùng với hàng trăm loại cây quý, từ cây thuốc nam, cây ăn quả cho đến những loài cây có nguy cơ tuyệt chủng như cây cậy, cây vối… Phía góc sau của bảo tàng còn có cả những hầm chữ A tái hiện nơi trốn bom đạn của người dân thời chiến tranh… Tất cả chi phí, số vốn đầu tư cho dự án xây dựng bảo tàng của cô Khiếu dự kiến lên tới vài tỷ đồng khi hoàn thiện. Cô Khiếu cho biết, tất cả số tiền này đều do vợ chồng cô bỏ ra.

Điều làm cô Khiếu vui nhất đó là từ khi dự án của cô được khởi công đến nay, “tiếng lành đồn xa” đã nhiều người tìm về hỏi thăm và tặng thêm các kỷ vật, đồ dùng, sách vở. Hiểu được tấm lòng của cô, một tốp thợ xây nổi tiếng ở vùng quê Nam Định từng tham gia xây dựng Trường Sa năm xưa đã tự nguyện đến làm công không, giúp cô xây dựng bảo tàng.

Trước lúc chúng tôi rời “bảo tàng đồng quê”, những tốp học trò lại xếp hàng vào tham quan bảo tàng, cô giáo Khiếu tâm sự: “Thấy các em học sinh thích thú với bảo tàng, tôi rất mừng. Nhưng điều mà tôi lo nhất hiện nay vẫn là việc bảo tồn và duy trì hoạt động. Để bảo tàng thực sự trở thành nơi lưu giữ, học tập cho thế hệ mai sau, tôi rất mong sự ủng hộ của các cấp chính quyền và toàn xã hội”.