Địa phương phải kiểm soát thật tốt công tác đầu tư xây dựng thủy điện nhỏ

Sáng nay (5/11), thủy điện vừa và nhỏ vẫn tiếp tục là một trong những câu chuyện “nóng” được nhiều đại biểu quan tâm thảo luận trên nghị trường cũng như chia sẻ với báo giới bên hành lang Quốc hội.

Chưa kiểm soát chặt thủy điện nhỏ

Đại biểu Đỗ Văn Sinh, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hộ, đoàn Quốc hội Quảng Trị cho rằng, hiện nay, chúng ta làm rất nhiều thủy điện nhưng tại sao vấn đề lại xảy ra ở những  thủy điện  nhỏ? Ở các công trình thủy điện nhỏ lẻ, nếu nói buông lỏng thì hơi quá, nhưng có thể chưa kiểm soát chặt.

Như vậy,  đánh giá tác động môi trường  có đúng không, có nên đặt ở chỗ đó không và có nên chỉ vì ít MW mà chúng ta hủy hoại môi trường hay không…? Chúng ta cần phải xem xét những điều này...

Từ đó đại biểu kiến nghị, Chính phủ nên đánh giá tổng kết lại vấn đề này để có quyết định nên cho làm thủy điện nhỏ hay không? Bởi làm một thủy điện nhỏ ở vùng sâu vùng xa, ngoài tiền của chủ đầu tư thì toàn bộ hệ thống đường dây vào trạm là do doanh nghiệp và nhà nước đầu tư. Vậy thì hiệu quả ở đâu? Chúng ta phải tính một bài toán tổng thể về kinh tế, đặc biệt là về môi trường.

“Nhìn tổng quát các công trình thủy điện lớn không có vấn đề gì. Thủy điện phát triển là đúng nhưng không vì thế chúng ta đánh đổi môi trường”, đại biểu Sinh cũng lưu ý.

Cùng góc độ phải nhìn nhận khách quan về thủy điện, đại biểu Lê Thanh Vân (đoàn Cà Mau) nêu quan điểm, nói về thủy điện và sự tàn phá của nó trong đợt mưa lũ vừa rồi thì cần phải nhìn nhận khách quan. Bởi vai trò của thủy điện không chỉ đơn thuần là cung cấp điện năng mà góp phần vào trị thủy. Dẫn chứng cho việc này đại biểu Lê Thanh Vân nhắc đến vai trò trị thủy của đập thủy điện Sông Đà.

“Trước đây khi chưa có đập thủy điện Sông Đà thì vùng đồng bằng sông Hồng rất hay bị ngập lụt, đặc biệt là trận lụt năm 1971 – Hà Nội phải phá đê ở Chương Mỹ (Hà Tây cũ) để cứu Hà Nội. Tuy nhiên, khi đập thủy điện Sông Đà được xây dựng thì đã giải quyết được nguy cơ lũ lụt ở hạ lưu dòng sông Đà”, đại biểu Lê Thanh Vân nêu ý kiến.

Theo đại biểu Vân, mặt trái là việc lạm dụng trong xây dựng, lợi dụng địa điểm và quy trình khi đầu tư thủy điện.

“Đáng tiếc rằng một số chủ đầu tư lạm dụng công trình để trục lợi thông qua phá rừng, lấy nguồn gỗ quý của rừng tự nhiên”, đại biểu tỉnh Cà Mau nhấn mạnh đó là điều đáng lên án.

Theo đại biểu Lê Thanh Vân, đánh giá phải khách quan, nhiều chiều và con người chính là chủ thể vi phạm pháp luật do lợi ích nhóm gây ra, xử là xử động cơ mục đích của họ. “Không nên vì lũ lụt mà đổ hết cho thủy điện”, ông Vân nêu quan điểm.

Phải kiểm soát thật tốt công tác đầu tư xây dựng

Đại biểu Bùi Thanh Tùng, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng phản ánh,  từ đầu kỳ họp thứ 10 đến nay rất nhiều đại biểu có quan điểm cho rằng không nên phát triển thủy điện nhỏ vì nó sẽ ảnh hưởng tới việc đảm bảo diện tích rừng, ảnh hưởng an toàn hồ, đập cũng như đời sống dân cư khu vực đó.

Đưa ra quan điểm đại biểu Bùi Thanh Tùng cho rằng, phải nhìn tổng thể và toàn diện hơn. Bản thân thủy điện không có lỗi nếu được xây dựng đúng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và thực hiện đúng các nguyên tắc về an toàn.

Tại sao thủy điện nhỏ lại hay gây ra hệ lụy? Bởi chủ đầu tư các nhà máy thủy điện nhỏ thường không đủ năng lực tài chính nên có thể cắt bớt quy trình trong quá trình đầu tư xây dựng, không kể một số trường hợp chủ đầu tư lợi dụng danh nghĩa xây dựng thủy điện để mở đường vào phá rừng, thực hiện các công việc khác.

Cho nên, câu chuyện ở đây là chính quyền địa phương phải kiểm soát thật tốt công tác đầu tư xây dựng. Phải hoàn toàn kiểm soát quá trình từ khâu chuẩn bị dự án cho đến triển khai tổ chức thực hiện, đến khi hoàn thành đưa vào sử dụng. Trong đó, phải quan tâm đến tính tuân thủ về các quy chuẩn, tiêu chuẩn an toàn công trình cũng như giải quyết tốt vấn đề  tái định cư , đảm bảo an sinh xã hội đối với người dân ở khu vực xây dựng các công trình thủy điện.

Đồng thời đại biểu cũng lưu ý, trong bối cảnh năng lượng đang rất thiếu, chúng ta vẫn phải khuyến khích tất cả các nguồn lực để có hệ thống điện cho quốc gia. Vấn đề là chúng ta cân đối như thế nào để đảm bảo vừa giữ được rừng, vừa đảm bảo an toàn các công trình hồ, đập vừa phát triển được thủy điện. Đó mới là điều cần quan tâm, bởi cũng không thể nói vì thủy điện có khả năng nguy hại mà chúng ta không nên phát triển.

Cũng trong sáng ngày 5/11, đăng đàn Quốc hội phản hồi các ý kiến tranh luận của ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng và Dương Trung Quốc về đánh giá tác động của các dự án thủy điện Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cũng khẳng định, chúng ta có quy trình pháp lý rất quan trọng, nhất là việc quản lý việc đầu tư và đảm bảo hiệu quả của các dự án. Cụ thể, đây Luật đầu tư có báo cáo về kinh tế - kỹ thuật, bên cạnh đó là báo cáo đánh giá tác động môi trường và những nhân tố cơ bản để giúp cho các cấp có thẩm quyền quyết định đầu tư sẽ đánh giá xem những dự án đó có hiệu quả đầu và mức độ tác động như thế nào. Các dự án này phải thỏa mãn những giải pháp, biện pháp để khắc phục tác động tiêu cực.

Liên quan đến các vấn đề về quản lý đất, nhất là đất rừng tự nhiên. Trên thực tế,  đối với các dự án thủy điện khâu rất quan trọng là phải bổ sung quy hoạch và xuất phát từ địa phương. Địa phương phải căn cứ theo các Thông tư hướng dẫn như Thông tư 43 của Bộ Công Thương hướng dẫn việc xem xét các dự án thủy điện, trong đó nói rõ những tiêu chí để sử dụng đất, nếu vi phạm vượt quá 10 ha đất cho một 1 MW không được thực hiện, nếu là đất rừng tự nhiên thì không được xem xét”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết.

Khi Bộ Công Thương đề nghị bổ sung dự án thủy điện vào quy hoạch thì phải xin ý kiến của các bộ, ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng cũng như Bộ Công an và cơ quan khác đây là chốt chặn đầu tiên. Điều này sẽ đảm bảo sự phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cũng như mục tiêu ưu tiên.

“Báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án là quyết định rất quan trọng để giúp cho cấp thẩm quyền thông qua để đảm bảo về các vấn đề môi trường. Các báo cáo đánh giá tác động môi trường đều phải công khai trên trang điện tử của cơ quan về thẩm quyền và chúng ta hoàn toàn có thể xem được”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định.