Địa đạo Vịnh Mốc: Nơi sự sống nảy mầm giữa bom đạn chiến tranh

Giữa mưa bom bão đạn, nơi lòng đất sâu hun hút ấy, sự sống không chỉ được duy trì mà còn nảy mầm, vươn lên mạnh mẽ, góp phần làm nên một trang vàng son trong lịch sử đấu tranh của dân tộc.

Pháo đài dưới lòng đất giữa vùng giới tuyến

Địa đạo Vịnh Mốc tọa lạc tại thôn Vịnh Mốc, xã Kim Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, nằm sát biển và ở phía Bắc vĩ tuyến 17 – nơi từng là giới tuyến quân sự tạm thời chia cắt hai miền Nam - Bắc sau Hiệp định Genève năm 1954.

Đây cũng là vùng "tọa độ lửa" ác liệt, khi trong khoảng thời gian từ năm 1965 đến năm 1972, mảnh đất Vĩnh Linh với diện tích chưa đầy 820 km² đã phải hứng chịu hơn 700.000 tấn bom đạn. Trung bình, mỗi người dân nơi đây phải gánh chịu tới 7,8 tấn bom cùng với 10 quả đạn pháo.

Dù những công trình, làng mạc bị san phẳng trong biển lửa chiến tranh, ý chí tồn tại và tinh thần quật khởi của quân dân Vĩnh Linh vẫn không hề lay chuyển.

Trong hoàn cảnh sinh tử ấy, quân và dân Vịnh Mốc đã làm nên một kỳ tích: đào nên hệ thống địa đạo dài gần 2 km, chia thành ba tầng, ăn sâu vào lòng đất từ 12 đến 23 mét, đủ khả năng chống chịu cả bom phá và bom xuyên phá của không quân Mỹ.

Theo PGS.TS Sử học Hoàng Chí Hiếu – Phó Trưởng khoa Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Huế: "Địa đạo Vịnh Mốc không đơn thuần là nơi trú ẩn, mà được xây dựng như một 'làng ngầm' hoàn chỉnh với 13 cửa ra vào (6 cửa lên đồi, 7 cửa hướng biển), cùng đầy đủ các công trình phụ trợ như giếng nước, nhà hộ sinh, bệnh xá, kho lương thực, nhà ở và hội trường… như một ngôi làng thực thụ nhưng được nằm sâu dưới lòng đất".

Địa đạo còn là nơi bộ đội và nhân dân tổ chức hàng trăm chuyến thuyền nan cảm tử, vượt biển hơn 30 km để tiếp vận, cấp cứu thương binh và tiếp tế cho đảo tiền tiêu Cồn Cỏ.

Giữa những năm tháng khốc liệt ấy, khi bom đạn dội xuống ngày đêm, sự sống vẫn sinh sôi trong lòng đất với 17 đứa trẻ chào đời dưới hầm địa đạo, như những chồi non kiên cường vươn mình giữa bão tố.

Kỳ tích từ đôi tay trần và niềm tin vào ngày mai

Công trình vĩ đại này không được xây dựng bằng máy móc hiện đại hay đội ngũ kỹ sư chuyên nghiệp. Tất cả đều nhờ bàn tay, khối óc và lòng quả cảm của quân và dân địa phương.

Với những công cụ thô sơ như cuốc, xẻng, xà beng và ánh sáng của những chiếc đèn dầu leo lét, hàng trăm con người đã miệt mài khoét từng mét đất, gạt từng phiến đá suốt gần hai năm trời, trong điều kiện thiếu thốn, hiểm nguy luôn rình rập.

Mỗi mét đất được dời đi là một thử thách với sự sống, nhưng trong gian khó, lòng người càng thêm gắn bó, ý chí càng thêm vững vàng. Người mẹ gùi đất, người cha canh gác, trẻ nhỏ tiếp tế gạo muối... Tất cả đã hợp sức dựng nên "pháo đài lòng đất" vững chãi, bảo vệ miền Bắc và tiếp sức cho chiến trường miền Nam.

Hơn cả một công trình quân sự, địa đạo Vịnh Mốc là biểu tượng cho tinh thần bền bỉ, sáng tạo và lòng yêu nước nồng nàn của con người Việt Nam trước thử thách của chiến tranh.

Ngày nay, địa đạo Vịnh Mốc đã được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt. Đây là điểm đến không thể thiếu trong hành trình về nguồn của du khách khi đến Quảng Trị.

Bước chân vào lòng địa đạo, du khách như lạc về những năm tháng máu lửa. Không gian địa đạo vẫn giữ nguyên hơi thở của quá khứ: những hốc tường đen sạm vì khói đèn, những lối đi hun hút ẩm thấp, những căn hầm sinh hoạt chật chội… Tất cả như thì thầm kể lại câu chuyện về một thời máu và hoa.

Mỗi bước chân vang vọng trong lòng đất như tiếng vọng của lịch sử, nhắc nhở thế hệ hôm nay về giá trị của hòa bình, của cuộc sống tự do hôm nay được đánh đổi bằng máu và nước mắt của bao thế hệ đi trước.

Không chỉ là một di tích lịch sử, địa đạo Vịnh Mốc còn là một trường học sinh động về lòng yêu nước và truyền thống cách mạng. Các chương trình tham quan kết hợp trải nghiệm thực tế được tổ chức thường xuyên đã góp phần đưa những bài học lịch sử trở nên sống động, dễ tiếp cận với thế hệ trẻ.

Bảo tồn để phát triển bền vững

Trước sự biến đổi của thời gian và áp lực từ phát triển du lịch, bài toán đặt ra là làm thế nào vừa bảo tồn nguyên trạng giá trị lịch sử, vừa khai thác hiệu quả để phục vụ phát triển bền vững.

Những năm qua, tỉnh Quảng Trị đã có nhiều chính sách trùng tu, tôn tạo hệ thống địa đạo Vịnh Mốc, xây dựng thêm các hạng mục phụ trợ như nhà trưng bày, hệ thống chiếu sáng, đội ngũ thuyết minh viên chuyên nghiệp, cơ sở hạ tầng giao thông kết nối... Qua đó, địa đạo đang trở thành điểm nhấn quan trọng trong hành trình "về nguồn" và du lịch thăm lại chiến trường xưa.

Đồng thời, địa đạo Vịnh Mốc cũng đang được kết nối với các điểm di tích khác như cầu Hiền Lương - sông Bến Hải, Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn, Thành cổ Quảng Trị… theo hướng phát triển du lịch văn hóa - tâm linh, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch và thu hút khách quốc tế.

Địa đạo Vịnh Mốc không chỉ là dấu tích của một thời bom đạn, mà còn là biểu tượng bất tử của sức mạnh nhân dân, của khát vọng hòa bình và thống nhất. Từ sâu trong lòng đất, sự sống đã nảy mầm, vươn lên mãnh liệt như chính ý chí Việt Nam – ý chí không thế lực nào có thể khuất phục.

Giữa không gian yên bình hôm nay, địa đạo Vịnh Mốc vẫn thì thầm kể chuyện xưa, nhắc nhở mỗi chúng ta không quên quá khứ để biết trân trọng hiện tại và chung tay xây dựng tương lai tươi sáng.