Đêm mưa “Thiêng” - Khi văn hóa Dao đỏ soi mình giữa gương trời

Khi thiên nhiên thử thách, niềm tin thắp sáng sân khấu

"Thời tiết Sa Pa mới đỏng đảnh như cô gái đang yêu", biên kịch Hà Văn Thắng buông một câu nửa đùa nửa thật khi cả ê-kíp vẫn nín thở chờ giờ công diễn. Ở một góc sân khấu, ông Ngô Xuân Minh, Giám đốc Hexogon Việt Nam, đơn vị phụ trách ánh sáng và 3D Mapping cùng đội kỹ thuật miệt mài kiểm tra từng chi tiết.

Hàng tấn thiết bị được vận chuyển từ Hà Nội lên Sa Pa, lắp đặt suốt nhiều ngày trong mưa và sương dày. Nhưng thời tiết vùng cao khó lường. Khi sương mù đặc quánh, ê-kíp buộc phải đưa ra quyết định khó khăn: hoàn vé cho khán giả, mở cửa miễn phí phục vụ người dân và du khách.

"Mưa cũng được, chứ đừng mù. Bởi mù thì ánh sáng và mapping coi như mất hết", ông Minh nói, nửa cười nửa lo.

Rồi "Thiêng" vẫn đến, trong mưa, nhưng là cơn mưa trong trẻo. Dưới làn mưa mỏng, Sân Quần bỗng hóa thành tấm gương khổng lồ phản chiếu những vệt sáng, chuyển động và sắc màu huyền ảo của văn hóa Dao đỏ - đẹp lấp lánh, thiêng liêng và chân thật đến nao lòng.

Giữa mưa lạnh, "Thiêng" mở ra như một bản giao hưởng của đất, trời và con người. Ánh sáng hòa cùng khói, khắc họa ruộng bậc thang, triền núi, mái nhà sàn và khuôn mặt người Dao đỏ ánh lên trong niềm kiêu hãnh.

Từ khắp bốn phía, âm thanh thiên nhiên ùa về: tiếng trống dội sâu vào lòng đất, tiếng tù và vọng lên từ núi rừng, tiếng nước hòa cùng lời Páo dung, điệu hát ngẫu hứng đậm chất tâm linh của người Dao, trầm mặc và ngân dài. Xen giữa là tiếng đọc bài cúng vang vọng, tạo nên không gian linh cảm phập phồng, nơi con người như đang đối thoại với đất trời bằng ngôn ngữ của đức tin.

"Âm nhạc ở đây không chỉ để nghe, mà để cảm", nhạc sĩ Phạm Công, người phụ trách phần âm nhạc chia sẻ. Trên sân khấu, các nghệ nhân Dao đỏ cùng diễn viên chuyên nghiệp dệt nên tấm thảm văn hoá sống động. Mỗi bước chân, mỗi điệu múa, mỗi lời ca không chỉ là biểu diễn, mà là sự hồi sinh của ký ức, là niềm tin tự thắp sáng mình.

Tác giả kịch bản Hà Văn Thắng tâm sự: "Tôi không tái hiện một cách đơn thuần, mà để chính người Dao kể lại câu chuyện của họ. Khi họ hát Páo dung, thực hiện nghi lễ cấp sắc hay cúng lễ trên sân khấu, họ đang sống trong văn hóa, chứ không 'diễn' nó".

Khi công nghệ trở thành ngôn ngữ của văn hoá

"Thiêng là cuộc đối thoại giữa ánh sáng và niềm tin", đạo diễn Đặng Xuân Trường nói về đứa con tinh thần mà ông cùng ê-kíp đã ăn, ở, tập luyện nhiều tháng cùng bà con Dao ở Sa Pa.

Trên Sân Quần, ánh sáng, âm thanh và lời Páo dung hòa quyện thành ngôn ngữ biểu tượng, đưa người xem bước vào thế giới tâm linh của người Dao đỏ. "Khi ánh sáng soi vào gương mặt nghệ nhân, đó không chỉ là nghệ thuật, mà là niềm tin được thắp lên", đạo diễn chia sẻ.

Khi ánh sáng xoáy tròn trong làn khói trắng, hình tượng rồng hiện ra phun nước làm mưa; khi đàn lễ bùng cháy, tiếng tù và vọng lên từ núi rừng... cả không gian như chìm trong nghi lễ thiêng. Nhiều khán giả lặng đi, có người cúi đầu, có người rưng rưng nước mắt.
Họa sĩ Thu Hà (Hà Nội) xúc động: "Tôi đến Sa Pa nhiều lần, nhưng đây là lần đầu một chương trình khiến tôi xúc động đến vậy. Cảm giác như đang dự một nghi lễ linh thiêng, rất thật và rất đẹp".

Sau đêm diễn, khi người Dao đến bắt tay cảm ơn, ông Ngô Xuân Minh, Giám đốc Hexogon Việt Nam không giấu nổi xúc động: "Khi bà con nói cảm ơn vì có một đêm diễn mãn nhãn, tôi thấy mọi vất vả đều xứng đáng. Nếu có thể chạm đến trái tim đồng bào, đó là điều lớn lao nhất".

Với Mẩy Nhi, cô gái Dao tham gia phần "Cấp sắc 12 đèn" - "Thiêng" là trải nghiệm không thể quên: "Chưa bao giờ tôi thấy lễ cấp sắc thiêng và đẹp đến thế. Khi các thầy làm lễ, học trò lăn xuống đất, em nổi hết da gà. Là phụ nữ Dao, hiếm khi được xem nghi lễ này cận cảnh, nên cảm giác lúc ấy thực sự 'vỡ òa'".

Chảo Láo Tả, thanh niên Dao đỏ đã được cấp sắc 3 đèn chia sẻ: "Nhiều người trẻ bây giờ quên mất văn hóa của mình. Thiêng giúp chúng tôi tự hào hơn về di sản ấy".

Sau đêm diễn, câu chuyện về "Thiêng" lan khắp phố núi. Giữa mưa lạnh, người dân, du khách và nghệ sĩ vẫn nán lại trong không gian ánh sáng, âm nhạc và lời Páo dung ngân vọng.

Nếu trước đây Sa Pa được biết đến với thiên nhiên hùng vĩ và bản sắc bản làng, thì nay "Thiêng" đã bổ sung một sắc màu mới cho du lịch đêm, nơi văn hóa bản địa được kể bằng ngôn ngữ công nghệ.

"Chúng tôi tin rằng khi nghệ thuật được làm từ trái tim, nó sẽ chạm đến trái tim", ông Ngô Xuân Minh nói. Từ Sân Quần, trái tim của Sa Pa - ánh sáng của "Thiêng" đã thắp lên niềm tự hào mới cho du lịch văn hóa vùng cao: đẹp, thiêng và sống động.