Con đường đến công nghiệp 5.0: Phát triển kinh tế xanh và đổi mới năng lượng để phát triển bền vững

Trong những năm gần đây, có nhiều yếu tố khác nhau đã góp phần phát triển năng lượng đổi mới trong nền kinh tế xanh hiện đại. Những yếu tố này bao gồm nâng cao nhận thức về các vấn đề môi trường, thay đổi sở thích của người tiêu dùng và các chính sách của chính phủ thúc đẩy phát triển bền vững. Tiến bộ công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới trong nền kinh tế xanh trong đó sự phát triển của công nghệ năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và năng lượng gió đã cách mạng hóa ngành năng lượng và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Công nghiệp 5.0 và các quy định của Thỏa thuận Xanh Châu Âu trong các hội nghị COP vừa qua đã mang đến những cơ hội mới cho sự đổi mới trong nền kinh tế quốc gia. Công nghiệp 5.0 đề cập đến cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ năm được đặc trưng bởi sự tích hợp của các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, robot và Internet vạn vật. Thỏa thuận Xanh Châu Âu nhằm mục đích làm cho Châu Âu và cộng đồng quốc gia trên thế giới trở nên trung lập về khí hậu vào năm 2050 bằng cách thúc đẩy tăng trưởng bền vững và giảm phát thải khí nhà kính.

Việc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế toàn cầu, nó làm giảm sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng nhập khẩu, điều này có tác động tích cực đến tình hình kinh tế đối ngoại của đất nước. Việc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo sẽ hạn chế việc thải các chất ô nhiễm nguy hiểm vào khí quyển, mang lại những tác động có lợi cho sức khỏe cộng đồng và môi trường đồng thời thúc đẩy sự tiến bộ của sản xuất trong nước trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và tạo điều kiện tạo việc làm. Ngoài ra, việc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo góp phần giảm chi phí điện và đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng ổn định và dự đoán hơn cho đất nước.

Thỏa thuận Xanh tạo ra những cơ hội và thách thức mới cho tất cả các quốc gia thành viên của Liên minh Châu Âu (EU) và thế giới, về mặt công nghệ và kinh tế, xã hội, chính trị và lập pháp. Nhìn chung, việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh bao gồm những thay đổi lớn (trong các lĩnh vực như năng lượng, quản lý chất thải, giao thông, nông nghiệp, xây dựng và nhiều lĩnh vực khác) để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu toàn cầu.

Sự phát triển đổi mới trong lĩnh vực kinh tế xanh hiện đại để phát triển bền vững chủ yếu là do tác động của các yếu tố sau: Thách thức khí hậu (EGD kích thích đổi mới nhằm phát triển và thực hiện các công nghệ và giải pháp thân thiện với môi trường). Chuyển đổi năng lượng(kích thích phát triển công nghệ mới trong sản xuất năng lượng, bảo tồn năng lượng và sử dụng năng lượng hiệu quả), công nghệ sạch (bao gồm đổi mới về năng lượng tái tạo, sử dụng năng lượng hiệu quả, xây dựng thân thiện với môi trường và các lĩnh vực khác), kinh tế tuần hoàn (khuyến khích phát triển các phương pháp đổi mới để quản lý và tái chế tài nguyên). Đầu tư và tài chính (hỗ trợ tài chính không chỉ khuyến khích sự phát triển của các ngành công nghiệp xanh mà còn góp phần tạo việc làm, tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi tổng thể sang một nền kinh tế ít carbon và bền vững hơn tương lai).

Những cơ hội mới cho sự đổi mới

Các chương trình nghị sự của Thỏa thuận Xanh tại Châu Âu đã khuyến khích việc làm trong các lĩnh vực công nghệ cao của nền kinh tế; cùng với việc giảm thiểu sự phụ thuộc vào các nguồn tài nguyên thiên nhiên hữu hạn (than, dầu và khí đốt) và sự gia tăng đáng kể các nguồn năng lượng tái tạo trong hệ thống cung cấp năng lượng, cũng như việc triển khai các công nghệ tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm tài nguyên và sự tiến bộ của việc phát triển xe hybrid.

Những điều trên sẽ củng cố nền kinh tế quốc gia, nâng cao khả năng cạnh tranh nhờ cắt giảm chi phí sản phẩm trong nước, giữ tiền tệ trong biên giới đất nước, đảm bảo việc làm một phần, cũng như vai trò ngày càng tăng của nó trong cuộc chiến chống lại các thách thức toàn cầu.

Sự phát triển của lịch sử có thể chia thành hai loại: Công nghiệp và hậu công nghiệp. Trước thời kỳ phân tích, các xã hội dựa vào các nguồn tài nguyên tái tạo như gỗ và nước để đáp ứng nhu cầu năng lượng. Thời kỳ công nghiệp (chủ yếu là Công nghiệp 3.0) chứng kiến ​​sự gia tăng của nhiên liệu hóa thạch và sự phát triển của các công nghệ mới thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thời kỳ hậu công nghiệp (Công nghiệp 4.0-5.0) được đặc trưng bởi sự chuyển dịch theo hướng phát triển bền vững và sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo.

Cộng đồng quốc tế đã quan tâm đến vấn đề kinh tế xanh từ đầu thế kỷ XXI. Với các công cụ kinh tế sẵn có, các tổ chức quốc tế đã phát triển và đưa ra các hướng dẫn từng bước cho phép các quốc gia riêng lẻ và thế giới nói chung đạt được sự cân bằng.

Sử dụng năng lượng và sự bảo tồn của hành tinh

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế đã thiết kế các Chỉ số Tăng trưởng Xanh để đánh giá mức độ xanh của các quốc gia trên thế giới. Các chỉ số dựa trên các thông số sau: Sử dụng tài nguyên hiệu quả và bền vững, bảo vệ vốn tự nhiên, cơ hội kinh tế xanh, hòa nhập xã hội. Theo OECD, các quốc gia thành viên EU sau đây xếp ở vị trí hàng đầu trong các Chỉ số năm 2019: Thụy Điển, Đan Mạch, Cộng hòa Sécvà Đức.

Sử dụng tài nguyên hiệu quả và bền vững là một khía cạnh quan trọng của quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Một số quốc gia và vùng lãnh thổ châu Âu đã đạt được tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, địa chính trị tiêu thụ năng lượng và sản xuất năng lượng hiện đang mất ổn định do chiến tranh Nga-Ukraine. Những thách thức này chỉ củng cố nhu cầu đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang tăng cường sản xuất năng lượng tái tạo và giảm tiêu thụ năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch. Nhưng nhiều cú sốc năng lượng cũng đang làm tăng chi phí sản xuất và chuỗi cung ứng trong đổi mới năng lượng.

Việc giải quyết các thách thức về khí hậu và môi trường rõ ràng đòi hỏi kiến ​​thức khoa học tự nhiên cũng như chuyên môn kỹ thuật liên quan đến các giải pháp kỹ thuật khác nhau có thể được áp dụngđể giảm thiểu các tác động tiêu cực (ví dụ: Công nghệ năng lượng không có carbon). Việc theo đuổi sự thay đổi công nghệ bền vững cũng là một nỗ lực xã hội, tổ chức, chính trị và kinh tế liên quan đến một số thách thức phi kỹ thuật. Ví dụ, cái gọi là tài liệu về chuyển đổi thừa nhận rằng nhiều lĩnh vực, chẳng hạn như sản xuất năng lượng, cung cấp nước, v.v., có thể được khái niệm hóa là hệ thống kỹ thuật xã hội và/hoặc hệ thống đổi mới. Điểm này nhấn mạnh mối liên kết giữa các yếu tố xã hội, công nghệ và kinh tế trong việc hình thành các chuyển đổi bền vững.

Làm thế nào để đảm bảo các định hướng khoa học và công nghệ?

Kế hoạch phát triển được đưa vào thực tế (điển hình cho các nước phát triển trên thế giới, cụ thể là đối với các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc), nhiều Chính phủ đã phê duyệt một chương trình đặc biệt về tạo ra và giới thiệu tất cả các công nghệ tiên tiến và phương pháp đổi mới trong tất cả các lĩnh vực kinh tế, phát triển công nghệ của đất nước, đảm bảo sự gia tăng của cải quốc gia và phúc lợi của người dân.

Về mặt pháp lý, hầu như tất cả các khía cạnh hợp tác khoa học và kỹ thuật quốc tế cùng có lợi với các nước đối tác khác đều được quy định. Các qui ước này không chỉ được thực hiện giữa các quốc gia riêng lẻ mà còn dưới sự bảo trợ của các tổ chức kinh tế và nhóm hội nhập quốc tế; tuy nhiên không phải tất cả các khía cạnh này đều có lộ trình tăng trưởng xanh được cập nhật trong thế kỷ XXI.

Quá trình hình thành và phát triển nền kinh tế xanh ở từng quốc gia cho thấy hiện trạng đổi mới ở nước ta so với các giải pháp ở các nước phát triển công nghệ. Một số luật được ban hành điều chỉnh quan hệ công chúng trong lĩnh vực này tuy nhiên cần đáp ứng môi trường Công nghiệp 4.0 trong trường hợp cạnh tranh quốc tế gay gắt hơn. Do vậy, chúng ta cần:

Xây dựng quy định pháp luật không vi phạm liên quan đến việc đẩy mạnh các hoạt động khoa học và công nghệ, cải thiện cơ sở hạ tầng đổi mới, duy trì tình hình kinh tế và chính trị ổn định trong nước và lộ trình chọn lọc để phát triển đổi mới và thực hiện chúng nhằm tăng trưởng kinh tế xanh.Xây dựng một hệ thống các công cụ hiệu quả để chính phủ quản lý các hoạt động đổi mới nhằm khuyến khích các doanh nghiệp phát triển đổi mới và khoa học-công nghệ trong lĩnh vực kinh tế xanh.

Xây dựng các chương trình ưu đãi thuế được điều chỉnh theo nhiều yếu tố khác nhau có tính đến phạm vi tài chính sẵn có cho các hoạt động công nghệ và đổi mới trong khuôn khổ nền kinh tế quốc gia, văn hóa định hướng đổi mới đã được thiết lập, các mục tiêu chính trị, v.v. Những tiến bộ về công nghệ năng lượng là rất quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Nền kinh tế xanh bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau đòi hỏi các giải pháp đổi mới để thúc đẩy phát triển bền vững. Công nghiệp 5.0 và các quy định của Thỏa thuận Xanh Châu Âu mang đến những cơ hội mới cho đổi mới năng lượng và chính sách xanh để phát triển bền vững là những yếu tố mang tính mới về mặt khoa học trong nền kinh tế quốc gia.

[1] Greeneconomy.TheUNEnvironment-ledGreenEconomyInitiative.

[2] UNEP (2011) Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication. (25 June2023).

[3] OrganisationforEconomicCo-operationandDevelopment(OECD).https://www.oecd.org/(25June2023).

[4] European Green Deal. https://climate.ec.europa.eu/eu-action (25 June2023)

[5] https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024

[6] Green Economic Recovery. https://publications.unescwa.org/ (25 June2023).

[7] GlobalRisksReport2023.https://www.weforum.org/reports/global-risks-report-2023/(25June2023).