Chất vấn Bộ trưởng Tư pháp: Có hay không tình trạng đối phó khi chuẩn bị văn bản hướng dẫn?

Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 22 Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sáng 19/3, Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long trả lời chất vấn tập trung vào các giải pháp đảm bảo tiến độ, chất lượng và hồ sơ thủ tục các đề án, dự án Chính phủ trình Quốc hội, đặc biệt là việc thẩm định đảm bảo chất lượng các đề án, dự án luật. Nội dung chất vấn làm rõ các giải pháp khắc phục tình trạng chậm ban hành văn bản quy định chi tiết luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật. 

Tiến độ dự án luật trình Quốc hội còn quá chậm

Tiến độ dự án luật Chính phủ trình QH còn quá chậm so với yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (QPPL). Điều này đã đẩy cơ quan thẩm tra vào tình trạng khó khăn. Đây là một trong những vấn đề nhiều ĐBQH tham gia chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long.

Dẫn chứng thực tế, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, “có những dự án Luật từ khi trình đến khi họp chỉ được báo trước 2 ngày”. Ngoài ra, cũng theo ĐB Lê Thị Nga, về chất lượng, nhiều dự án luật có nhiều vấn đề lớn; nhiều báo cáo tổng kết hình thức, không ký, không đóng dấu; đánh giá tác động chỉ có khoảng nửa trang, không có chứng minh kèm theo; thời gian và sự tham gia của các bộ, ngành còn hình thức.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga

“Có những bộ, ngành thường xuyên ủy quyền cho Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho ý kiến ghi 3 dòng là đồng ý, mà nếu cần, chúng tôi cũng có thể nêu danh được”, ĐB Lê Thị Nga thẳng thắn. Ngoài ra, một số dự án Luật chưa có dự thảo Nghị định hướng dẫn kèm theo, chưa được lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động của các chính sách…

Trước thực trạng này, ĐB Lê Thị Nga đề nghị “Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long và Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng chấn chỉnh tình trạng này”. Và với tình trạng như vậy, “Bộ trưởng có xử lý cá nhân, tổ chức nào, chuyên viên nào và lãnh đạo nào không?”.

Khẳng định ĐB Lê Thị Nga đã đánh giá “rất chính xác, đích đáng” tình hình về hồ sơ, thủ tục trình các dự án Luật, Bộ trưởng Lê Thành Long nói rằng, “ở đây có trách nhiệm người đứng đầu các bộ, ngành khi trình hồ sơ dự án luật không đúng tiến độ, không bảo đảm quy trình”. Vì trên thực tế, QH đã có Nghị quyết liên quan đến xây dựng văn bản pháp luật. Còn xét về nhiệm vụ chính trị, “các bộ trưởng, trưởng ngành không thực hiện đúng chức trách của mình trong công tác xây dựng pháp luật” - Bộ trưởng Lê Thành Long chỉ rõ - “đây sẽ là một cơ sở quan trọng để các ĐBQH đánh giá khả năng hoàn thành vai trò, nhiệm của của các bộ trưởng khi tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm”.

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho biết, trong các phiên họp thường kỳ, chuyên đề của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu rất rõ các Bộ trưởng, trưởng ngành phải là người trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng văn bản, chịu trách nhiệm về việc trình không đúng thời hạn, không đúng tiến độ, không bảo đảm chất lượng dự án luật. Trên thực tế, Chính phủ cũng có xem xét việc kiểm điểm trách nhiệm, đôn đốc, nhắc nhở các trưởng ngành trong các phiên họp của Chính phủ, công bố công khai các dữ liệu về văn bản pháp luật xây dựng chậm và nợ đọng.

“Bộ Tư pháp cùng với Văn phòng Chính phủ cũng có đôn đốc, nhắc nhở, rà soát và có kiến nghị kịp thời”, Bộ trưởng Lê Thành Long nhấn mạnh.

 Có hay không tình trạng đối phó?

Tranh luận với phần trả lời của Bộ trưởng, ĐBQH Nguyễn Trường Giang (Đắk Nông) nêu vấn đề: Bộ trưởng cho rằng một trong những nguyên nhân dẫn đến văn bản quy định chi tiết ban hành chậm do cơ bản chỉ có 6 tháng để ban hành. Tuy nhiên, theo quy định Điều 64 của Luật Ban hành văn bản QPPL thì cần có các hồ sơ dự thảo quy định chi tiết kèm theo.

Khẳng định việc xây dựng văn bản quy định chi tiết kèm theo hồ sơ các dự án luật là rất quan trọng, ĐB Nguyễn Trường Giang hỏi: Vai trò của Bộ Tư pháp, của Bộ trưởng Bộ Tư pháp trong việc kiểm soát các dự thảo các văn bản quy định chi tiết khi trình QH như thế nào? Qua theo dõi một số hồ sơ của một số cơ quan trong trình hồ sơ đó có hiện tượng đối phó, Bộ trưởng đánh giá về vấn đề này như thế nào?

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long trả lời chất vấn các đại biểu tại phiên họp

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, “trên thực tế, chúng ta có độ trễ nhất định, nhưng cũng có những trường hợp cơ quan chủ trì soạn thảo chưa dự trù hết thông tin”. Thực tế, Chính phủ đã trình được 10 văn bản quy định chi tiết kèm theo dự án luật gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài; Luật Thủy sản; Luật Lâm nghiệp; Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước...

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng mong muốn các ĐBQH chia sẻ: Với quy trình làm luật chặt chẽ như vậy, cùng một lúc, trong thời gian ngắn phải trình cả dự thảo quy định chi tiết thì thời gian vật chất có những hạn chế”. Do vậy, Bộ Tư pháp cũng cố gắng thẩm định kỹ, soi kỹ từng nội dung, từng chính sách để làm sao quy định chi tiết ở mức cao nhất trong luật, pháp lệnh là tốt nhất, còn nếu không thì cần tiếp tục quy định nội dung quy định chi tiết nhưng phải kiểm soát về số lượng.

Tiếp tục quan tâm tranh luận về có hay không việc chậm trễ trong xây dựng Nghị định hướng dẫn kèm theo các văn bản quy phạm pháp luật mang tính chất đối phó, ĐBQH Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận) cho rằng, “nhận định này (của ĐB Nguyễn Trường Giang - Đắk Lắk) cơ bản là đúng”. Bên cạnh đó, theo ĐB Nguyễn Sỹ Cương, “nguyên nhân cốt lõi là nhiều dự án luật chất lượng không bảo đảm, cho nên từ khi trình QH cho đến khi thông qua thay đổi quá nhiều”.

Trả lời câu hỏi của ĐB Nguyễn Sỹ Cương, có hay không nguyên nhân nêu trên, Bộ trưởng Lê Thành Long chỉ rõ: “Nếu khái quát chung trong sức ép về mặt thời gian cùng lúc trình dự thảo Luật và dự thảo Nghị định hướng dẫn, thì rõ ràng chất lượng dự thảo Nghị định khó bảo đảm; còn đối phó hay không có lẽ cần có điều kiện, thời gian suy xét thêm”.

Cũng theo Bộ trưởng Lê Thành Long, khi bàn đến vướng mắc này, phải bàn đến vấn đề lớn hơn, đó là quy trình làm luật. Và phải thừa nhận thực tế có những dự thảo văn bản khi Chính phủ trình sang, rồi đến thẩm tra của các Ủy ban thì đều có sự thay đổi, nếu không muốn nói là có nhiều nội dung thay đổi.

Khẳng định “đây là quá trình tự nhiên và đóng góp trí tuệ của nhiều chủ thể khác nhau”, Bộ trưởng Lê Thành Long lý giải: Chính phủ trình, các Ủy ban của QH tham mưu, chỉnh lý, với những vấn đề không thống nhất với nhau, QH đề xuất Chính phủ xem xét tiếp thu. Vừa qua đã có một số dự án Luật, như Luật Quy hoạch - QH xem xét thông qua trong 3 kỳ họp; dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi), dự án Luật về hội… Ở đây, “rõ ràng có vấn đề liên quan đến chất lượng chuẩn bị, tôi cơ bản đồng tình với nhận xét của các đại biểu”, Bộ trưởng nói.

Trở lại với việc xử lý chất lượng luật như thế nào, thừa nhận đây là “sự cố gắng của cơ quan trình”, nhưng Bộ trưởng Lê Thành Long vẫn cho rằng, “cần xem xét quy trình làm luật”. Khi Chính phủ giao cho một cơ quan trình dự án luật, thì cơ quan đó có trách nhiệm bảo vệ những ý kiến của mình trước UBTVQH, trước QH. Trong trường hợp không bảo vệ được thì phải chấp nhận trường hợp không thông qua. “Nếu chúng ta cứ cố gắng dung hòa các ý kiến để có được dự án luật tròn trĩnh trình QH thông qua, nhiều khi sẽ ảnh hưởng đến tính khả thi của dự án Luật”, Bộ trưởng Lê Thành Long thẳng thắn.

Khẳng định Bộ trưởng trả lời “rất cầu thị và rất đúng”, nhưng ĐB Nguyễn Sỹ Cương bày tỏ “không bằng lòng” với việc “đổ lỗi cho sức ép về mặt thời gian”. “Dự án Luật nào chúng ta cũng kêu khó và thời gian gấp, trong khi đó, ngay khi xây dựng chương trình xây dựng luật, pháp luật, QH đã tính toán đủ thời gian theo yêu cầu của cơ quan chủ trì và tổng hợp của Bộ Tư pháp”, ĐB Nguyễn Sỹ Cương dẫn chứng, tuy nhiên, “có trường hợp, chuẩn bị xây dựng dự án luật lúc đầu rất đủng đỉnh, sau mới cuống lên”. “Nếu thời gian không đủ, không bảo đảm chất lượng dự án Luật thì không nên trình trước UBTVQH, trước QH, ĐB Nguyễn Sỹ Cương đề nghị.

Liên quan đến vấn đề này, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu nêu rõ: Về nguyên tắc, luật và pháp lệnh phải quy định chi tiết, rõ ràng để bảo đảm thi hành được ngay. Trong Luật Ban hành văn bản QPPL, văn bản quy định chi tiết quy định những vấn đề về quy trình, quy chuẩn kỹ thuật và vấn đề chưa có tính ổn định. Và khi soạn thảo dự án luật phải đồng thời soạn thảo cả dự thảo Nghị định.

“Chúng tôi cũng biết rằng, trong quá trình thảo luận, có thể có nội dung thuộc chính sách trình ban đầu có sự thay đổi. Khi ấy, cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra, các cơ quan hữu quan cùng ngồi với nhau để chuẩn bị cả dự thảo nghị định với nội dung trình có sự thay đổi về ban đầu như thế. Và cuối cùng nhằm bảo đảm mốc cùng thời điểm khi luật có hiệu lực”. Nhưng “đúng là có một số dự án luật, dự thảo Nghị định khi trình sang QH mang tính hình thức, đối phó, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu nói.

Tăng cường chỉ đạo cán bộ, công chức giải quyết công việc rốt ráo

Cũng tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long sáng nay, một số ĐBQH nêu thực trạng, dù công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đã được cải tiến nhiều trong thời gian qua, song tình trạng khiếu kiện lòng vòng, kéo dài vẫn còn không ít. Một câu hỏi tiếp tục được đặt ra, đó là có hay không tình trạng việc chuẩn bị dự thảo văn bản hướng dẫn kèm theo một số dự án Luật mang tính hình thức, đối phó? 

Về vấn đề này, ĐBQH Đặng Thị Ngọc Thịnh (Vĩnh Long) đề nghị Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, có cần thiết cải tiến quy trình giải quyết khiếu nại, tố cáo không? Và nếu có, thì quy trình này cần cải tiến theo hướng nào để khắc phục hiệu quả những hạn chế hiện nay?

Trả lời trực tiếp với những vụ việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến trách nhiệm của Bộ Tư pháp, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, những vụ việc này tập trung vào công tác thi hành án dân sự, bổ trợ tư pháp trong cấp lý lịch (luật sư, quốc tịch, cấp phiếu lý lịch tư pháp...), hay một số vấn đề trong hành chính tư pháp.

Nhấn mạnh đây là những lĩnh vực được Bộ Tư pháp ưu tiên xử lý trong khiếu nại tư pháp, song Bộ trưởng Lê Thành Long cũng thừa nhận, trong thực tế cũng có trường hợp đã giải quyết hết theo quy trình, nhưng người dân chưa đồng tình, nên văn bản trả lời đi trả lời lại, có văn bản chuyển lòng vòng. Trong trường hợp này, nếu giải trình theo con đường hành chính chưa tạo sự thỏa mãn, thì cần đưa ra Tòa án giải quyết. Bộ trưởng Lê Thành Long cũng chỉ rõ, “có một số vụ việc cụ thể, cán bộ, công chức trong ngành giải quyết chưa rốt ráo”.

Để tháo gỡ, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, đã chỉ đạo các cơ quan chức năng tăng cường thanh tra, kiểm tra theo từng vụ việc. Với nhóm vụ việc kéo dài, sẽ phải lập danh sách cụ thể từng vụ việc, trong đó ghi rõ lý do kéo dài. Công tác tiếp công dân được thực hiện hàng tháng, do Bộ trưởng, hoặc lãnh đạo Bộ trực tiếp tham gia. Trong công tác thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp lập Tổ công tác, do Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự phụ trách chỉ đạo và lập danh sách các vụ việc, quá trình giải quyết từng vụ việc.

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho biết, việc cung cấp thêm thông tin về tình hình giải quyết khiếu kiện, tố cáo là để ĐBQH hiểu và chia sẻ với công tác này. Ngành tư pháp đã xác định giảm tối đa vụ việc khiếu nại, tố cáo kéo dài; tăng cường chỉ đạo cán bộ, công chức giải quyết công việc rốt ráo, để giảm số lượng vụ việc khiếu nại, tố cáo. “Tinh thần chung là giải quyết khiếu nại, tố cáo công minh, thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ được quy định”, Bộ trưởng Lê Thành Long nói.