Bài 1: Chính sách thuế mới: Vì sao nhiều hộ kinh doanh lúng túng?

Khoảng 37.000 hộ kinh doanh phải kê khai thực tế doanh thu

Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 123/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về hóa đơn chứng từ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/6/2025.

Theo đó, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên và doanh nghiệp có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, trong đó có bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.

Các ngành nghề được liệt kê cụ thể gồm: Trung tâm thương mại; siêu thị, bán lẻ, (trừ ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác); ăn uống; nhà hàng; khách sạn; dịch vụ vận tải hành khách, dịch vụ hỗ trợ trực tiếp cho vận tải đường bộ, dịch vụ nghệ thuật, vui chơi, giải trí, hoạt động chiếu phim, dịch vụ phục vụ cá nhân khác theo quy định về hệ thống ngành kinh tế Việt Nam.

Thống kê từ Cục Thuế cho biết, dự kiến có khoảng 37.000 hộ kinh doanh, cá nhân có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế. Thay vì nộp thuế khoán như trước đây, các hộ kinh doanh sẽ kê khai nộp thuế theo thực tế doanh thu. Việc thay đổi này nhằm giúp cơ quan thuế theo dõi sát doanh thủ, ngăn ngừa gian lận thuế về sử dụng hóa đơn điện tử.

Đối với trường hợp các hộ kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm vẫn phải nộp 3 loại thuế gồm: thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và thuế môn bài. Riêng hộ kinh doanh, cá nhân nếu có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở xuống thì không phải nộp thuế.

Từ ngày 1/1/2026, Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024 có hiệu lực thi hành, đã nâng mức doanh thu chịu thuế giá trị gia tăng từ 100 triệu đồng lên 200 triệu đồng. Theo đó, các cá nhân, hộ kinh doanh có mức doanh thu từ 200 triệu đồng/năm trở lên thì mới bị tính thuế. Việc nâng ngưỡng chịu thuế lên trên 200 triệu đồng/năm nhằm hỗ trợ những hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ phát triển kinh doanh.

Muôn kiểu “lách luật”

Theo tìm hiểu của PV, chính sách thuế mới có hiệu lực vào 1/6 cũng trùng với thời điểm các cơ quan chức năng mở đợt tấn công cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm bản quyền, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên toàn quốc diễn ra từ ngày 15/5 đến ngày 15/6.

Việc thay đổi chính sách mới về thuế cùng với sự vào cuộc quyết liệt của các lực lượng chức năng được cho là một trong những nguyên nhân khiến nhiều cửa hàng kinh doanh trên các tuyến phố ở Hà Nội luôn trong tình trạng đóng cửa. Điều này xuất phát một phần từ lo ngại bị kiểm tra nguồn gốc hàng hoá, một phần do chưa thích nghi với thay đổi về thuế và phương thức kê khai mới. Không riêng Hà Nội, nhiều tỉnh thành khác cũng trong tình trạng tương tự, khi các cửa hàng, ki ốt vốn đông đúc tập nập người bán kẻ mua bỗng trở nên vắng vẻ, lặng lẽ hơn.

Đáng chú ý, trên một diễn đàn mạng xã hội, nhiều người rỉ tai nhau việc “lách luật” bằng cách không nhận tiền chuyển khoản khi có giao dịch mua bán hàng hóa, nếu chuyển khoản thì cộng thêm 1,5% tiền thuế vào tổng bill hoặc thay bằng nội dung chuyển khoản mua hàng như “trả tiền mượn”, “chúc mừng sinh nhật”…

Quản lý một nhà hàng ở quận Long Biên, Hà Nội cho biết, bản thân nhà hàng vẫn đang còn rất lúng túng với chính sách thuế mới áp dụng từ 1/6 bởi lẽ để sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền thì chủ hộ kinh doanh phải đầu tư thiết bị tương thích, phần mềm quản lý bán hàng, chữ ký số để đảm bảo quy trình vận hành từ xuất hóa đơn, ký số và truyền dữ liệu đến cơ quan thuế.

“Nếu chuyển đổi ngay sẽ tốn kém thêm chi phí đầu tư thiết bị, vì vậy nhà hàng vẫn chờ hướng dẫn trực tiếp từ cơ quan thuế để điều chỉnh phù hợp”, người này nói.

Cần tìm giải pháp để hộ kinh doanh yên tâm chuyển đổi

Chỉ ra nguyên nhân khiến hộ kinh doanh lúng túng với chính sách thuế mới, ông Nguyễn Ngọc Tú - nguyên Vụ trưởng, Tổng cục Thuế cho rằng khi cơ quan quản lý thay đổi cách thức vận hành sẽ dẫn tới tâm lý e ngại của các hộ kinh doanh khi phải khai báo doanh thu thực tế.

Bởi lẽ trước đây, nhiều hộ kinh doanh kê khai doanh thu thấp để được áp dụng thuế khoán, nhờ đó mức đóng thuế nhẹ hơn. Với việc triển khai hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế thông qua máy tính tiền, doanh thu thực sẽ được ghi nhận đầy đủ và minh bạch, khiến số thuế phải nộp tăng đáng kể. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến lợi nhuận và thu nhập, dẫn đến tâm lý lo lắng, lúng túng.

Ngoài ra, một bộ phận không nhỏ các hộ kinh doanh cá thể vẫn còn lúng túng với các khái niệm mới như hóa đơn điện tử, phần mềm quản lý bán hàng, máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế... Họ e ngại rủi ro, chi phí phát sinh và những yêu cầu kỹ thuật vượt quá khả năng hiện tại.

Theo một số chuyên gia thuế, trước thực trạng phát sinh một số vụ mua bán hóa đơn lớn thì việc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế nhằm tăng cường tính minh bạch, bảo đảm công bằng và nâng cao mức độ tuân thủ pháp luật về thuế.

Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho biết: Việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là bước chuẩn bị để các hộ kinh doanh lớn dần làm quen với phương thức quản lý mới, minh bạch doanh thu như các doanh nghiệp, đồng thời giúp cơ quan thuế thu thập dữ liệu doanh thu sát thực hơn đối với khu vực hộ kinh doanh.

Song để hộ kinh doanh yên tâm chuyển đổi sang sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, bà Cúc đề nghị Cục Thuế tăng cường phối hợp với các nhà cung cấp giải pháp hóa đơn điện tử để hỗ trợ thiết bị, phần mềm, giảm chi phí kết nối cho hộ kinh doanh.