Ba yếu tố then chốt trong công tác cảnh báo sớm và phòng, chống thiên tai

Diễn đàn “Phòng, chống thiên tai và Cảnh báo sớm trong vận hành chính quyền hai cấp” do Báo Nông nghiệp và Môi trường, phối hợp Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình tổ chức sáng nay (12/8) nhằm chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp và thúc đẩy sự phối hợp đa ngành trong bối cảnh hệ thống chính quyền chuyển sang mô hình hai cấp từ ngày 1/7.

Mở đầu diễn đàn, ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai nhấn mạnh: Công tác phòng, chống thiên tai thường xuyên được cả hệ thống chính trị quan tâm. Có nhiều khâu, nhiều việc phải làm, trong đó công tác dự phòng là quan trọng nhất, gồm dự phòng về tổ chức, dự phòng về nhân lực phương tiện, nguồn lực và cơ chế, chính sách.

Từ 1/7/2025, cả nước chuyển sang thực hiện hệ thống chính quyền 2 cấp. Có nhiều vấn đề đang đặt ra, cần được làm rõ và điều chỉnh sớm để đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai, nhất là về hệ thống chỉ đạo, đầu mối, thẩm quyền và các kênh liên lạc; kế hoạch ứng phó; lực lượng ứng phó ở các cấp; vật tư dự phòng; cơ chế, chính sách, luật pháp…

Chia sẻ về tình hình thiên tai, công tác phòng, chống thiên tai trong thực hiện chính quyền 2 cấp, ông Nguyễn Xuân Tùng - Phó trưởng phòng Phòng Ứng phó và Khắc khục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai cho hay, trong 10 năm qua, thiên tai ở nước ta diễn biến ngày càng nghiêm trọng, với nhiều trận bão, lũ lịch sử gây thiệt hại nặng nề về người, tài sản và cơ sở hạ tầng. Trung bình mỗi năm có khoảng 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng.

Về công tác phòng, chống thiên tai trong bối cảnh chính quyền 2 cấp, ông Tùng nhấn mạnh, các hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả được triển khai đồng bộ từ Trung ương tới địa phương.

UBND cấp xã hiện được trao thêm nhiều thẩm quyền như xây dựng, tu bổ công trình phòng, chống thiên tai; tiếp nhận, phân bổ nguồn lực cứu trợ; thẩm định hỗ trợ khắc phục sản xuất nông nghiệp. Cấp xã cũng được bổ sung nhiệm vụ mới, gồm tổ chức cưỡng chế sơ tán, bố trí chỗ ở cho hộ dân di dời, và quản lý quỹ phòng, chống thiên tai.

Cơ cấu tổ chức chỉ đạo cũng thay đổi, Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn được hợp nhất thành Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp, do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban. Ở cấp xã, nhiệm vụ tham mưu được giao cho Phòng Kinh tế hoặc Phòng Kinh tế - Hạ tầng đô thị, giúp nâng cao năng lực điều hành và ứng phó.

Theo ông Tùng, những điều chỉnh này nhằm tăng tính chủ động, rút ngắn thời gian phản ứng và nâng cao hiệu quả ứng phó trước thiên tai ngày càng cực đoan, bất thường.

Trong khi đó, bà Hạ Thúy Hạnh, Phó Giám đốc Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai (QPT) cho biết, công tác phòng chống thiên tai tại cấp xã được quỹ QPT đề xuất theo 3 giai đoạn trước, trong và sau khi thiên tai xảy ra. Trước thiên tai, chính quyền xã xây dựng phương án PCTT chi tiết, phù hợp với đặc điểm địa hình và dân cư.

Trong thời gian thiên tai diễn ra, xã bố trí lực lượng trực ban 24/24 để theo dõi thông tin từ cấp trên và kịp thời xử lý tình huống khẩn cấp. Khi cần, lệnh sơ tán được phát ngay theo kế hoạch, đưa người dân tới nơi an toàn như trường học hoặc nhà cộng đồng. Đồng thời, các biện pháp ứng phó tại chỗ như chằng chống nhà cửa, gia cố đê điều và bảo vệ tài sản được triển khai nhằm giảm thiểu thiệt hại.

Sau thiên tai, chính quyền và cộng đồng nhanh chóng thăm hỏi, hỗ trợ các gia đình bị thiệt hại, giúp họ khắc phục hậu quả và tái thiết lại cuộc sống. Lực lượng quân đội, đội xung kích PCTT và người dân được huy động để dọn dẹp, sửa chữa nhà cửa, khôi phục các công trình thiết yếu. Việc thống kê, báo cáo thiệt hại cần được thực hiện để đề xuất phương án hỗ trợ phù hợp, giúp cộng đồng sớm trở lại sản xuất, bà Hạnh cho hay.

Tại diễn đàn, các chuyên gia, nhà khoa học và cơ quan quản lý đều nhấn mạnh và xác định việc phối hợp chặt chẽ giữa cấp tỉnh - cấp xã - cộng đồng là yếu tố then chốt trong công tác cảnh báo sớm và phòng, chống thiên tai. Cấp tỉnh giữ vai trò chỉ đạo, huy động nguồn lực, hỗ trợ kỹ thuật; cấp xã trực tiếp triển khai, giám sát và báo cáo; cộng đồng tham gia giám sát, cảnh báo và hỗ trợ lẫn nhau.

Khi ba mắt xích này gắn kết, hệ thống phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm sẽ vận hành trơn tru, hiệu quả, giảm thiểu rủi ro. Qua đó, tạo động lực cho các địa phương đẩy mạnh xây dựng hệ thống phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm hiệu quả - bền vững - lấy cộng đồng làm trung tâm, góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản và sinh kế của nhân dân, hướng tới mục tiêu “xã hội an toàn trước thiên tai” vào năm 2030.