Chính trị

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng:Cần tập trung thực hiện khẩn trương hơn các yêu cầu cải cách tư pháp

Trung Nguyễn • 27/07/2024 16:36

Theo Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, hệ thống Tòa án đã thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ trung tâm của hoạt động tư pháp; bảo vệ công lý, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Trọng trách của các Tòa án là cần tập trung thực hiện khẩn trương hơn các yêu cầu cải cách tư pháp; tiếp tục nâng cao chất lượng xét xử.

Xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân

Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, trong đó có việc đẩy mạnh cải cách tư pháp, tăng cường vai trò của tòa án, đảm bảo công lý và bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Trong cuốn sách “Quốc hội trong tiến trình đổi mới đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, trong giai đoạn hiện nay, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam phải luôn đặt trong bối cảnh đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; gắn liền với việc giữ vững ổn định chính trị, đổi mới toàn diện hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và phát triển bền vững kinh tế - xã hội của đất nước. Đồng chí yêu cầu phải đổi mới, sáng tạo hơn nữa, phải liêm chính, kỷ cương, hiệu lực, hiệu quả hơn nữa trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan, tổ chức trong bộ máy nhà nước. Đẩy mạnh cải cách hành chính, tiếp tục cải cách tư pháp.

Tại Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thống nhất ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 9/11/2022 về “tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới”.

Nghị quyết số 27-NQ/TW đề ra 5 nhóm quan điểm, xác định mục tiêu tổng quát, các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 và 3 trọng tâm. Đối với tư pháp, Nghị quyết đặt mục tiêu phải đạt đến năm 2030, đó là: “Hoàn thành cơ bản việc xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân”. Đồng thời, Nghị quyết xác định một trong ba trọng tâm của việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là: “Đẩy mạnh cải cách tư pháp, bảo đảm tính độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử, thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”.

Cải cách tư pháp được xác định là nhiệm vụ trung tâm để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nội dung chủ yếu của cải cách tư pháp tập trung vào các nhiệm vụ đổi mới tổ chức, hoạt động của hệ thống tòa án. Đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, cần tiếp tục đổi mới tổ chức, hoạt động của hệ thống tòa án nhằm xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

Để xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, theo Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đối với cơ quan nhà nước trong thực hiện quyền tư pháp: xây dựng nền tư pháp liêm chính, độc lập, dân chủ, hiện đại bảo vệ công lý, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể pháp luật là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động của nhà nước pháp quyền, vì thế trong quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Tổng Bí thư đã yêu cầu “cần tập trung xây dựng nền tư pháp Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”, để qua đó nâng cao chất lượng hoạt động giải quyết các vụ việc, vụ án, bảo đảm quyền tiếp cận công lý của các chủ thể pháp luật, không để xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội…

Tòa án có vị trí trung tâm của cải cách tư pháp

GS.TS Nguyễn Phú Trọng từng viết: “Tòa án là nơi biểu hiện tập trung tính chất dân chủ và công khai trong hoạt động bảo vệ pháp luật. Ở đó con người tìm thấy lẽ công bằng, tính nhân đạo, thiện và ác một cách trực tiếp và cụ thể qua các sự kiện pháp lý cụ thể”.

Trong buổi làm việc với Ban cán sự Đảng, lãnh đạo chủ chốt Tòa án nhân dân tối cao về công tác Tòa án từ đầu nhiệm kỳ Đại hội Đảng XI đến tháng 3/2015, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban chỉ đạo Trung ương công tác phòng, chống tham nhũng - cũng đã khẳng định vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng của Tòa án, “một thiết chế thực hiện quyền lực Nhà nước, có nhiệm vụ chăm lo bảo vệ công lý, là nơi biểu hiện sâu sắc nhất bản chất của Nhà nước, là biểu tượng nền công lý quốc gia”.

Tại Hội nghị triển khai công tác Toà án năm 2019, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, Trưởng ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương nhấn mạnh: Trong bộ máy Nhà nước ta, Tòa án nhân dân có vị trí, vai trò hết sức quan trọng. Tòa án là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Quá trình phát triển của Tòa án luôn gắn liền với quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước ta.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức Tòa án nhân dân đã đoàn kết một lòng, nỗ lực phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân tin tưởng giao phó. Chất lượng, hiệu quả công tác xét xử của các Tòa án ngày càng được nâng lên, góp phần quan trọng giữ vững ổn định chính trị, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; góp phần tạo môi trường lành mạnh, ổn định cho sự phát triển đất nước. Những đóng góp bền bỉ, thầm lặng của các thế hệ cán bộ, thẩm phán đã làm nên truyền thống tốt đẹp của ngành Toà án; luôn được Đảng, Nhà nước, nhân dân ghi nhận và trân trọng.

Thực hiện các Nghị quyết của Đảng, Nhà nước về cải cách tư pháp, Tòa án các cấp đã chủ động, sáng tạo trong chỉ đạo, điều hành; đề ra nhiều chủ trương với những giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng xét xử; đã có những bước phát triển mới, đạt được những thành tích quan trọng trong thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp.

Theo Tổng Bí thư, hệ thống Tòa án đã thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ trung tâm của hoạt động tư pháp; bảo vệ công lý, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Chất lượng xét xử không ngừng được nâng lên; tỉ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa liên tục giảm dần qua các năm.

Điều quan trọng là, trong quá trình thực thi pháp luật, hệ thống Tòa án đã tuân thủ nghiêm các nguyên tắc hoạt động được ghi trong Hiến pháp và pháp luật về bảo vệ quyền con người, quyền công dân, góp phần nâng cao chất lượng xét xử, bảo đảm để pháp luật được chấp hành nghiêm minh và thống nhất; góp phần kiềm chế sự gia tăng của tội phạm, thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của các giao dịch dân sự, kinh doanh thương mại; bảo vệ cuộc sống bình yên cho nhân dân.

Tòa án các cấp đã tham gia tích cực và có hiệu quả vào cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng; góp phần hiện thực hoá và khẳng định quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước ta. Hình phạt mà các Tòa án quyết định đối với các bị cáo phạm tội tham nhũng là sự cảnh báo nghiêm khắc cho sự lạm dụng quyền lực và tuỳ tiện, vi phạm pháp luật, xâm phạm lợi ích của Nhà nước và nhân dân. Tòa án có nhiều đóng góp tích cực, có hiệu quả vào công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong phạm vi cả nước.

Tòa án nhân dân tối cao đã bám sát và thực hiện tốt các yêu cầu và mục tiêu của Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam. Các Dự án luật do Tòa án nhân dân tối cao chủ trì hoặc phối hợp xây dựng được Quốc hội thông qua phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Các Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Thông tư liên tịch, Thông tư của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, giải đáp hướng dẫn nghiệp vụ xét xử... được ban hành với số lượng ngày càng nhiều, chất lượng ngày càng cao, đã tạo ra hành lang pháp lý hướng dẫn áp dụng pháp luật tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn xét xử, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Công tác phát triển án lệ cũng đã tạo được dấu ấn trong việc thực hiện nhiệm vụ mới của Toà án theo yêu cầu của cải cách tư pháp.

Quán triệt sâu sắc lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ tư pháp "phải gần dân, giúp dân, học dân"; trên cơ sở nguyên tắc Hiến định "Các cơ quan Nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của nhân dân", Tòa án các cấp luôn đề cao tinh thần phục vụ nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi nhất để giải quyết các yêu cầu của người dân khi họ tham gia tố tụng hoặc có công việc tại Tòa án thông qua nhiều giải pháp, hướng đến phục vụ người dân một cách tốt nhất, góp phần củng cố và giữ vững niềm tin của nhân dân đối với cơ quan xét xử.

Hệ thống tổ chức của Tòa án các cấp không ngừng được hoàn thiện; đội ngũ cán bộ của Tòa án đã trưởng thành qua thực tiễn, ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Các Tòa án đã triển khai nhiều giải pháp để tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong thực thi công vụ cho đội ngũ cán bộ, thẩm phán. Qua quá trình kiện toàn và hoàn thiện tổ chức, bộ máy của Tòa án các cấp đang dần được hoàn thiện; nhìn chung, đội ngũ cán bộ, công chức Toà án tiếp tục được củng cố, chất lượng được nâng cao, không ngừng trưởng thành, vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, sẵn sàng đảm nhận và hoàn thành tốt những nhiệm vụ khó khăn, phức tạp của thời kỳ hội nhập.

Nhiệm vụ trọng tâm của các Tòa án là phải nâng cao chất lượng xét xử

Theo Tổng Bí thư, trọng trách của các Tòa án là cần tập trung thực hiện khẩn trương hơn các yêu cầu cải cách tư pháp; tiếp tục nâng cao chất lượng xét xử, không để xảy ra việc xét xử oan, sai, bỏ lọt tội phạm và người phạm tội.

Xây dựng nền tư pháp văn minh, tiến bộ, trong đó Tòa án đóng vai trò trung tâm là nội dung quan trọng để không ngừng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nhiệm vụ trọng tâm của các Tòa án là phải nâng cao chất lượng xét xử; không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm và người phạm tội; hạn chế thấp nhất các bản án bị hủy, bị sửa do lỗi chủ quan.

Tòa án cần tập trung nâng cao chất lượng, tính khả thi, chính xác của các phán quyết, nhất là việc áp dụng các biện pháp tư pháp và xác định đúng trách nhiệm dân sự của tội phạm, nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế. Khi phát hiện các bản án sai sót phải kiên quyết khắc phục, thành tâm nhận khuyết điểm, sửa chữa để bảo vệ quyền và lợi ích của nhân dân. Kiên quyết khắc phục tình trạng vi phạm thời hạn tố tụng. Kéo dài thời gian xét xử, đặt người dân vào tình trạng pháp lý căng thẳng quá lâu không phải là biểu hiện của một nền tư pháp văn minh.

Tòa án đã đề ra 14 giải pháp trọng tâm để nâng cao chất lượng xét xử. Đó là định hướng đúng và toàn diện, cần phải thực hiện cho tốt trong toàn hệ thống. Thường xuyên bổ sung các giải pháp mới cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Tăng cường việc kiểm tra, giám sát, nhất là giám sát của người dân và các cơ quan dân cử đối với các hoạt động của Tòa án.

Chăm lo xây dựng Đảng, xây dựng ngành, thực hiện tốt Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ thẩm phán thanh liêm, chính trực, có bản lĩnh chính trị vững vàng, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, có tấm lòng nhân ái.

Theo Tổng Bí thư: Chất lượng của nền tư pháp xét cho cùng là do cán bộ tư pháp quyết định, vì họ là những người trực tiếp "cầm cân nảy mực". Mỗi sai sót trong thực thi công vụ của cán bộ tư pháp đều ảnh hưởng đến sinh mạng chính trị và lợi ích, thậm chí cả tính mạng của người dân. Vì vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là các thẩm phán thanh liêm, chính trực, công tâm, trong sáng, vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông pháp luật phải là ưu tiên hàng đầu của các Tòa án.

Tổng Bí thư yêu cầu cần quan tâm nhiều hơn nữa công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, phẩm chất đạo đức cho cán bộ, thẩm phán; làm cho mỗi cán bộ, thẩm phán phải thấy rõ hơn trách nhiệm chính trị của mình trước Đảng, trước nhân dân.

Mỗi thẩm phán phải soi vào, lấy các chuẩn mực của "Bộ Quy tắc đạo đức và ứng xử của thẩm phán" để phấn đấu, giữ gìn và rèn luyện. Tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp trong Tòa án. Chủ động nghiên cứu và sẵn sàng ứng phó với những vấn đề đặt ra cho Tòa án trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng và kinh tế số phát triển mạnh mẽ.

Tổng Bí thư yêu cầu cần rà soát và đẩy nhanh tiến độ thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp đã đặt ra. Theo đó, Tòa án tiếp tục tham gia xây dựng thể chế, hoàn thiện hệ thống pháp luật…Các Tòa án phải sắp xếp lại tổ chức tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả và phù hợp với yêu cầu của thực tiễn. Trong điều kiện đất nước hội nhập quốc tế sâu rộng, Tòa án phải mở rộng và nâng cao chất lượng hợp tác với các thiết chế xét xử và trọng tài quốc tế để đủ năng lực giải quyết các vụ án, vụ việc xuyên quốc gia; qua đó nâng cao vị thế của Tòa án Việt Nam trên trường quốc tế.

Nhiệm vụ của Tòa án trong tiến trình cải cách tư pháp mới là phải nghiên cứu thấu đáo, sẵn sàng ứng phó với những vấn đề do cuộc sống đặt ra, chuẩn bị cho việc xét xử và giải quyết tốt cả tội phạm phi truyền thống, tranh chấp phi truyền thống và vi phạm phi truyền thống…

Tổng Bí thư đề nghị ngành Tòa án cần duy trì và phát triển các hệ thống công nghệ thông tin đã và đang được xây dựng để nâng cao hiệu suất, chất lượng các hoạt động; nghiên cứu để đề xuất xây dựng chủ trương, hành lang pháp lý hướng tới xây dựng Tòa án điện tử, phù hợp với xu thế chung của các quốc gia có nền tư pháp phát triển trên thế giới và thực tiễn Việt Nam.

Tổng Bí thư nhấn mạnh: Sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế, phát triển đất nước nhanh và bền vững đang chuyển sang giai đoạn mới, cao hơn, ngày càng đi vào chiều sâu, khó khăn, phức tạp hơn. Trách nhiệm của các Tòa án trước mắt cũng như lâu dài là rất nặng nề. Việc xây dựng hệ thống Tòa án trong sạch, vững mạnh, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao không chỉ là trách nhiệm của Tòa án mà còn là trách nhiệm của Đảng và Nhà nước.

Khẳng định Đảng, Nhà nước và nhân dân luôn dành sự quan tâm, chăm lo, bảo đảm các điều kiện và nguồn lực xây dựng hệ thống Tòa án trong sạch, vững mạnh, Tổng Bí thư tin tưởng, với nỗ lực và quyết tâm cao; với tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; dù phải đối mặt trước những khó khăn, thách thức và không ít cám dỗ, đội ngũ cán bộ, thẩm phán Tòa án các cấp sẽ luôn thể hiện được trí tuệ, bản lĩnh và đạo đức của mình, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và sự kỳ vọng của nhân dân.