Tòa án giữ đúng vai trò là trọng tài

Tòa án chỉ hỗ trợ thu thập chứng cứ

Theo Điều 15 Luật Tổ chức TAND (sửa đổi), trong vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác, các bên thu thập, cung cấp, giao nộp tài liệu, chứng cứ cho Tòa án theo quy định.

Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã được cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan cung cấp, các bên giao nộp, làm rõ tại phiên tòa, phiên họp theo quy định của pháp luật và kết quả tranh tụng để xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc.

Tòa án hỗ trợ thu thập tài liệu, chứng cứ bằng việc yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác theo quy định của pháp luật trong trường hợp các bên đã thực hiện các biện pháp cần thiết nhưng không thu thập được tài liệu, chứng cứ và đề nghị Tòa án hỗ trợ.

Như vậy, có thể thấy quy định mới một lần nữa khẳng định việc thu thập chứng cứ trong vụ án không phải nghĩa vụ của Tòa mà các đương sự trong vụ án chủ động thu thập chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình.

Trong quá trình giải quyết vụ án, HĐXX sẽ dựa vào các chứng cứ của các bên đương sự cung cấp để thẩm tra, xác minh, đánh giá chứng cứ, kết quả tranh tụng tại phiên tòa để giải quyết vụ việc.

Trước đó, khi góp ý vào dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi), nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội cho rằng, quy định như dự thảo luật sẽ đảm bảo vô tư, khách quan trong hoạt động xét xử.

Đại biểu Lê Thị Thanh Xuân - Phó Trưởng Đoàn chuyên trách phụ trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk cho biết, theo pháp luật tố tụng hiện hành trong vụ án hình sự, nghĩa vụ thu thập chứng cứ để chứng minh cho hành vi phạm tội thuộc về trách nhiệm của cơ quan điều tra, Viện kiểm sát.

Còn trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính đương sự có nghĩa vụ thu thập chứng cứ, đưa ra chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình và có căn cứ khách quan, đúng đắn và hợp pháp.

Việc Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ có thể dẫn tới việc không vô tư, không khách quan.

Mặt khác, việc quy định Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ là phù hợp với thông lệ của các nước có nền tư pháp phát triển và xu hướng từng bước phát triển của nền tư pháp nước ta. Tuy nhiên, thực tế kiến thức pháp luật của một bộ phận người dân vẫn còn chưa cao, khả năng tự thu thập chứng cứ rất khó khăn, cho nên việc bỏ quy định này bước đầu áp dụng sẽ gặp những khó khăn nhất định. Để khắc phục vấn đề này cần quan tâm nội dung sau khi quy định việc Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ.

Trong đó, cần tập trung đầu tư nguồn lực cho trung tâm trợ giúp pháp lý của Bộ Tư pháp, Trung tâm trợ giúp pháp lý của 63 tỉnh, thành để hoạt động hiệu lực, hiệu quả và đáp ứng nhu cầu trợ giúp pháp lý miễn phí cho các đối tượng yếu, gia đình chính sách, người có công, hộ nghèo và nhất là những hộ đồng bào dân tộc thiểu số.

Đối với quy định tại Khoản 4, Điều 15 về Tòa án hỗ trợ đương sự là người yếu thế trong xã hội, thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính, cũng cần quy định rõ đối tượng yếu thế gồm những ai và trong đó nghiên cứu thêm đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí theo Luật Trợ giúp pháp lý hiện hành.

Phù hợp với tinh thần của nguyên tắc tranh tụng trong xét xử

Cũng đồng tình với quy định tại Điều 15 của dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi), đại biểu Chu Thị Hồng Thái - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn nêu quan điểm, Tòa án hướng dẫn yêu cầu đương sự thu thập chứng cứ và lập hồ sơ vụ việc hỗ trợ đương sự là người yếu thế trong xã hội thu thập chứng cứ theo quy định của pháp luật là phù hợp với tinh thần của nguyên tắc tranh tụng trong xét xử, đảm bảo Tòa án giữ đúng vai trò là trọng tài, không thiên vị cho bên nào trong quá trình giải quyết vụ án.

Việc quy định trách nhiệm của Tòa án trong hướng dẫn và hỗ trợ đương sự là người yếu thế, thu thập chứng cứ là cần thiết, bên cạnh đó cần có hướng dẫn cụ thể đối tượng yếu thế gồm những ai; cách thức Tòa án hỗ trợ đương sự là người yếu thế thu thập chứng cứ như thế nào; đồng thời quy định rõ trách nhiệm của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong việc cung cấp tài liệu, chứng cứ cho đương sự; quy định cụ thể để làm rõ trách nhiệm của các cơ quan, các bên liên quan để cung cấp chứng phục vụ công tác xét xử.

Thống nhất cao với quan điểm của đại biểu Lê Thị Thanh Xuân, đại biểu Nguyễn Văn Quân – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hậu Giang cho rằng, quy định Tòa án có trách nhiệm thu thập chứng cứ sẽ là yếu tố tạo ra sự bất bình đẳng, không vô tư trong quá trình giải quyết các vụ án. Tòa án thu thập chứng cứ, sau đó xét xử theo chứng cứ thu thập sẽ không có yếu tố khách quan.

Đại biểu Nguyễn Hữu Chính (Chánh án TAND TP Hà Nội) cho biết, quy định Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ phù hợp với thực tiễn và xu thế, phù hợp với các nguyên tắc pháp luật và các quy định tố tụng hiện hành.

Tòa án xét xử theo hướng chứng cứ tới đâu xét xử tới đó, Tòa án không tự mình thu thập chứng cứ mà chỉ đóng vai trò hướng dẫn các cơ quan, tổ chức, cá nhân thu thập, giao nộp tài liệu, chứng cứ; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ theo quy định của pháp luật.

Giải trình về vấn đề này, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình cho biết, dự thảo đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng tòa án hướng dẫn, hỗ trợ các bên thu thập chứng cứ. Cụ thể thế nào sau này sẽ có hướng dẫn.

Theo Chánh án, việc Tòa án đi thu thập chứng cứ và xử theo tài liệu của mình thu thập thì “đây là loại án không có một nước nào làm”.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh quan điểm "phục vụ nhân dân của Tòa án là phải đảm bảo công lý, phán xử cho đúng, tuân thủ đúng pháp luật chứ không phải việc đi thu thập chứng cứ".