Tiếng sấm gọi mùa: Lời thiêng giữa đất trời

Người Ơ Đu chủ yếu sinh sống tại xã Nga My, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An, với 102 hộ gia đình. Là một trong những dân tộc ít người nhất Việt Nam, người Ơ Đu sở hữu kho tàng văn hóa phong phú, trong đó nổi bật là lễ hội Chăm Phtrong – lễ mừng tiếng sấm đầu năm, một nghi thức đặc trưng gắn liền với đời sống tâm linh và tín ngưỡng tổ tiên.

Bí ẩn nghi lễ cổ truyền – Kết nối con người với thần linh

Trong tâm thức người Ơ Đu, tiếng sấm đầu tiên là dấu mốc quan trọng báo hiệu một năm mới bắt đầu. Ngay sáng hôm sau, thầy mo sẽ gióng chiêng khắp bản, kêu gọi mọi người cùng nhau chuẩn bị mở hội. Không khí rộn ràng, từng gia đình tất bật sửa soạn, trẻ nhỏ háo hức mong chờ.

Một trong những nghi thức quan trọng của lễ hội là tắm suối tẩy trần – một phong tục mang ý nghĩa gột rửa vận hạn cũ, đón chào những điều may mắn.

Đàn ông lội ngược dòng nước để cầu mong sức khỏe dẻo dai, bền bỉ; phụ nữ rửa trứng gà với hy vọng gia đình sung túc, con cháu sum vầy.

Già làng Lo Văn Cường chia sẻ: “Từ thuở xa xưa, khi tổ tiên chúng tôi còn sống trong đại ngàn, không có lịch để tính thời gian, người Ơ Đu dựa vào tiếng sấm để xác định thời điểm sang năm mới. Chúng tôi tin rằng đó là sự kết nối giữa trời và đất, mang đến sự sống, nguồn nước và mùa màng tốt tươi”.

Sau khi hoàn thành nghi thức tẩy trần, người dân bản Văng Môn tụ họp tại nhà cộng đồng để thực hiện lễ cúng thần Sấm và tổ tiên.

Lễ vật dâng cúng gồm gà luộc, xôi nếp, rượu trắng cùng những món đặc sản của người Ơ Đu như rêu đá, cá suối nướng, lạp cá, nhoọc chuột…

Trong không gian linh thiêng, thầy mo cất lên những lời khấn, cầu mong cho bản làng bình yên, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Bên cạnh lễ cúng, lễ hội Chăm Phtrong còn có nhiều hoạt động mang đậm bản sắc dân tộc như:

Buộc chỉ đen vào cổ tay: Nghi thức quan trọng với ý nghĩa cầu chúc sức khỏe, xua đuổi tà khí.

Điệu xòe đoàn kết: Mọi người nắm tay nhau nhảy múa trong tiếng chiêng, tiếng trống rộn ràng, thể hiện tinh thần gắn kết cộng đồng.

Thi nấu ăn và chia sẻ ẩm thực: Những món ăn truyền thống được chế biến công phu và cùng nhau thưởng thức trong niềm vui chung.

Lễ hội kéo dài đến tận đêm khuya, khi ánh lửa bập bùng soi sáng những khuôn mặt rạng rỡ, tiếng cười nói vang vọng giữa đại ngàn.

Giữ gìn hồn cốt dân tộc giữa đại ngàn

Lễ hội tiếng sấm đầu năm không chỉ là sự kiện văn hóa quan trọng mà còn là cầu nối truyền thống, giúp thế hệ trẻ thêm hiểu và yêu quý bản sắc dân tộc mình. Những câu chuyện về thần Sấm, về tín ngưỡng tổ tiên được kể lại bên bếp lửa, trở thành một phần trong dòng chảy ký ức của người Ơ Đu.

Theo bà Vi Thị Mùi – Phó Chủ tịch UBND xã Nga My, chính quyền địa phương đang tích cực hỗ trợ bà con trong việc duy trì và phát huy giá trị lễ hội này.

Hằng năm, lễ hội Chăm Phtrong tiếp tục được tổ chức một cách trang trọng, trở thành niềm tự hào của người Ơ Đu giữa núi rừng xứ Nghệ.

Trong bối cảnh hội nhập, văn hóa các dân tộc thiểu số đứng trước nhiều thách thức, nhưng người Ơ Đu vẫn nỗ lực gìn giữ bản sắc của mình.

Chính quyền địa phương đã thành lập các câu lạc bộ văn hóa dân gian, tổ chức giao lưu và trình diễn nghệ thuật để lan tỏa rộng rãi nét đẹp truyền thống.

Bên cạnh đó, việc đưa lễ hội vào danh sách các di sản văn hóa cần bảo vệ cũng là bước đi quan trọng để bảo tồn kho báu văn hóa này.

Lễ hội tiếng sấm của người Ơ Đu không chỉ là dấu ấn văn hóa đặc sắc mà còn là biểu tượng của niềm tin, của tinh thần cộng đồng và ước vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Dù cuộc sống có đổi thay, tiếng chiêng, điệu xòe và những lời khấn nguyện từ thầy mo vẫn vang vọng giữa núi rừng, giữ hồn cốt cho bản sắc dân tộc Ơ Đu.