Thế giới đang đối mặt với “mức độ rủi ro hạt nhân cao nhất”

Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc ngày 27/9 đã kỷ niệm 25 năm ngày mở ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT).

Tham dự cuộc họp có Phó Tổng Thư ký LHQ, Đại diện cao cấp về Giải trừ quân bị Izumi Nakamitsu, Giám đốc Điều hành Tổ chức Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBTO) Robert Floyd.

Thế giới đang đối mặt với “mức độ rủi ro hạt nhân cao nhất”

Phát biểu nhân ngày đánh dấu kỷ niệm 30 năm đóng cửa bãi thử hạt nhân Semipalatinsk ở Kazakhstan, nơi có hơn 450 thiết bị hạt nhân đã phát nổ trong hơn bốn thập niên, và 25 năm ngày mở ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT), Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres nêu quan điểm, đã đến lúc chúng ta phải loại bỏ vũ khí hạt nhân trên toàn thế giới.

Tổng thư ký Guterres nhắc lại thực trạng đau lòng rằng các vụ thử hạt nhân đã gây ra thiệt hại rất lớn cho con người và môi trường.

Ông cho biết, những vụ thử hạt nhân đã gây ra những hậu quả khủng khiếp đối với sức khỏe của những người sống trong khu vực bị ảnh hưởng. Nhiều người đã buộc phải dời bỏ khỏi vùng đất tổ tiên khiến cuộc sống và sinh kế của họ bị gián đoạn. Thêm vào đó, môi trường và hệ sinh thái nguyên sơ bị tàn phá nghiêm trọng.

Tổng thư ký Guterres nhấn mạnh: “Sẽ mất nhiều thập niên, nếu không muốn nói là hàng thế kỷ, để chữa lành”.

Cũng trong phát biểu tại lễ kỷ niệm, Tổng thư ký LHQ thừa nhận rằng, thế giới đang đối mặt với “mức độ rủi ro hạt nhân cao nhất” trong gần 4 thập niên qua. Ông Guterres nhấn mạnh, mặc dù tổng số vũ khí hạt nhân đã giảm trong nhiều thập niên, nhưng hiện trên thế giới vẫn có khoảng 14.000 đơn vị vũ khí hạt nhân gây nguy cơ rất lớn cho toàn thể loài người.

Theo người đứng đầu LHQ, hiện tại, ngay bây giờ, chính là thời điểm cần loại bỏ vũ khí hạt nhân khỏi thế giới, để từ đó mở ra một thời kỳ mới của đối thoại, tin cậy và hòa bình cho người dân trên toàn cầu.

Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) được ký cách đây 25 năm (24/9/1996). Cụ thể hơn, Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện được mở ký từ ngày 10/9/1996, hiện đã có 185 nước ký, trong đó có 170 nước phê chuẩn.

Cần ngăn “quả bom nguyên tử nổ chậm” có thể bùng cháy vào bất cứ lúc nào

CTBT được đánh dấu là một trong các văn kiện quốc tế thể hiện nỗ lực của cộng đồng quốc tế nhằm hướng đến một thế giới không vũ khí hạt nhân. Nội dung chính của Hiệp ước nêu rõ trách nhiệm đối với tất cả quốc gia thành viên không được thử nổ vũ khí hạt nhân trong mọi môi trường trên lãnh thổ của mình và cũng không được tham gia hay khuyến khích bất cứ vụ nổ hạt nhân nào ở bất cứ đâu trên thế giới.

Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) là bộ phận quan trọng trong cơ chế chống phổ biến, giải trừ quân bị hạt nhân. Tuy Hiệp ước chưa có hiệu lực nhưng từ khi Hiệp ước được mở ký chỉ còn một vài vụ thử hạt nhân. Tổ chức cấm thử hạt nhân toàn diện cùng Cơ chế Kiểm chứng, trong đó có Hệ thống Quan trắc quốc tế (IMS) và Trung tâm Dữ liệu quốc tế (IDC), đóng vai trò quan trọng giúp giám sát, kiểm chứng các vụ thử, đồng thời góp phần giúp các nước có thông tin quan trắc về cảnh báo sóng thần, biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, trên thực tế, đến nay Hiệp ước vẫn không có hiệu lực thi hành do một số nước chưa ký hoặc đã ký nhưng chưa phê chuẩn. Trong đó có 3 nước không ký hiệp ước là Ấn Độ, Triều Tiên và Pakistan và 5 nước đã ký nhưng chưa phê chuẩn là Mỹ, Trung Quốc, Ai Cập, Israel và Iran.

Tại cuộc họp, đại diện các nước cùng các báo cáo viên thống nhất quan điểm rằng, việc thử hạt nhân, vũ khí hạt nhân sẽ tiếp tục là các nguy cơ về hủy diệt nhân loại, gây thảm họa về môi trường và sinh thái. Cùng với đó, cạnh tranh địa chính trị, vũ khí chiến lược, sự phát triển của khoa học công nghệ, hiện đại hóa các kho vũ khí hạt nhân tiếp tục tạo các thách thức mới về cấm thử hạt nhân trong giai đoạn hiện nay và trong tương lai.

Cùng với đó, nhân dịp kỷ niệm 25 ngày ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện, nhiều phát biểu kêu gọi các nước chưa ký, phê chuẩn Hiệp ước, đặc biệt là 8 nước còn lại trong Phụ lục 2 của Hiệp ước, cần sớm tham gia ký, phê chuẩn để Hiệp ước có hiệu lực. Điều này có ý nghĩa vô cùng quan trọng để ngăn nguy cơ chiến tranh hạt nhân, thảm họa hạt nhân, ngăn “quả bom nguyên tử nổ chậm” có thể bùng cháy vào bất cứ lúc nào.

Việt Nam tái khẳng định chính sách về không phổ biến, giải trừ vũ khí hạt nhân

Phát biểu tại cuộc họp, Đại sứ Đặng Đình Quý - Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ chia sẻ nhiều ý kiến trên và nhấn mạnh những thành tựu đạt được về Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện là nhờ các cam kết, nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế về cấm thử, chống phổ biến và giải trừ quân bị hạt nhân.

Đại sứ tái khẳng định chính sách của Việt Nam về không phổ biến, giải trừ vũ khí hạt nhân, nhấn mạnh Việt Nam đã tham gia, thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ theo các điều ước quốc tế, trong đó có Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT), Hiệp ước Cấm vũ khí hạt nhân (TNPW) và các nghị quyết liên quan của Hội đồng Bảo an.

Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ cũng khẳng định quyền của các nước về nghiên cứu, phát triển, sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Cũng tại cuộc họp, đại diện Việt Nam kêu gọi sử dụng các cơ sở dữ liệu của Tổ chức Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBTO) về thực hiện chống phổ biến, giải trừ quân bị hạt nhân và phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.