Thách thức bảo đảm nguồn lực tài chính tiến tới chấm dứt bệnh AIDS

Nhiều kết quả ấn tượng sau 10 năm thực hiện đề án

Ngày 23/11, tại Hà Nội, Bộ Y tế tổ chức "Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Đề án đảm bảo tài chính cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam".

Báo cáo tại hội nghị, đại diện Cục phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) thông tin, tính đến cuối tháng 9, số người nhiễm HIV/AIDS đang còn sống được quản lý là 219.146 trường hợp.

Đáng chú ý, ca nhiễm HIV/AIDS tại Việt Nam trong 2 năm gần đây có nhiều biến đổi với hình thái lây nhiễm thay đổi rõ rệt. Trong đó, tỷ lệ nam giới nhiễm tăng nhanh, phần lớn là nhóm nam có quan hệ tình dục đồng giới (MSM).

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh, công cuộc phòng chống HIV/AIDS đã trải qua 30 năm và thu được nhiều thành tựu quan trọng.

Việt Nam đã từng bước kiểm soát được dịch HIV trên cả 3 tiêu chí, đó là: giảm số người nhiễm HIV được phát hiện, giảm số người chuyển sang giai đoạn AIDS, giảm số người tử vong do AIDS.

"Nếu thời điểm đỉnh cao của dịch cách đây 13 năm, khi đó mỗi năm Việt Nam phát hiện được khoảng hơn 30.000 trường hợp nhiễm HIV và khoảng 10.000 trường hợp tử vong liên quan đến HIV/AIDS, thì có thời điểm chúng ta đã giảm tỷ lệ này xuống chỉ cỏn tương ứng với 1/3 và 1/5 ở thời kỳ dịch đỉnh cao.

Việt Nam đã giữ vững tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng dân cư luôn ở mức dưới 0,3%. Đây là những con số rất ấn tượng nói lên sự cam kết chính trị mạnh mẽ cũng như sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị ở Việt Nam", Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.

Sau khi các tổ chức quốc tế cắt giảm hỗ trợ nguồn lực tài chính cho các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam, Thủ tướng đã ký Quyết định 1899/QĐ-TTg vào ngày 15/10/2013 phê duyệt Đề án đảm bảo tài chính cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS. 

Trong 10 năm qua, Việt Nam đã thực hiện tiến trình chuyển đổi các nguồn lực tài chính trong nước cho công tác HIV/AIDS với một số kết quả hết sức ấn tượng: Tỷ trọng các nguồn tài chính trong nước đã tăng lên tới hơn 51% trong đó tỷ trọng ngân sách địa phương phân bổ cho phòng, chống HIV/AIDS không ngừng tăng lên qua các năm tăng từ 8% lên tới 17%.

Quỹ BHYT là bước đột phá của chương trình phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam với 95% người nhiễm HIV tham gia BHYT, tăng gấp 2 lần trong vòng 5 năm. Quỹ BHYT đến này trung bình chi trả 400 tỷ đồng/năm, trong đó khoảng 200 tỷ đồng cho dịch vụ khám chữa bệnh BHYT và 200 tỷ đồng cho thuốc ARV. Nguồn quỹ BHYT nâng tỷ trọng của Quỹ BHYT trong tổng chi cho HIV/AIDS tăng từ 4% lên tới 9%, chiếm tới 25% nguồn lực trong nước cho HIV.

Ngân sách nhà nước thông qua Chương trình quốc gia phòng, chống HIV/AIDS, dự án phòng, chống HIV/AIDS thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia y tế dân số giai đoạn vừa qua cũng đã tập trung nguồn lực để hỗ trợ các tỉnh thành phố thực hiện các mục tiêu của chiến lược, chiếm tới gần 10%. Các nguồn xã hội hóa khác cũng tăng đáng kể lên tới 8%.

Nhiều khó khăn, thách thức khi tình hình dịch đang có xu hướng phức tạp

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương, để thực hiện thành công chiến lược chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, Việt Nam vẫn phải đối mặt với các thách thức về bảo đảm nguồn lực tài chính và chuyển giao bền vững chương trình.

Nguồn lực huy động dự kiến thời giai đoạn 2021-2030 mới chỉ đáp ứng được 60-70% nhu cầu. Việt Nam sẽ còn rất nhiều việc phải làm để đạt được mục tiêu đề ra. Trong khi đó, tình hình dịch vẫn có xu hướng phức tạp.

Số người nhiễm HIV được báo cáo tăng cao trong 3 năm trở lại đây với hơn 13.000 trường hợp, nhiễm HIV tăng nhanh trong nhóm nam quan hệ đồng giới, nhóm chuyển giới. 

Một số tỉnh, khu vực vẫn còn nhiều nguy cơ cao về bùng phát dịch trở lại như Đồng bằng sông Cửu long, miền Đông Nam bộ.

Nguồn tài chính cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS vẫn còn phụ thuộc tới gần 50% vào các dự án quốc tế nhất là các hoạt động thuộc lĩnh vực dự phòng lây nhiễm HIV hiện quỹ BHYT sẽ không chi trả. 

Quá trình chuyển giao tài chính cho phòng, chống HIV/AIDS trước mắt cũng vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn.

Được biết, Chiến lược quốc gia kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030 đã được Chính phủ phê duyệt. Để đạt được mục tiêu này, nhiều giải pháp đã được đặt ra trong đó có việc 100% các địa phương phải xây dựng và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch và đề án đảm bảo tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS vào năm 2021. Tuy nhiên đến nay là cuối năm 2022 vẫn còn tới 12 tỉnh, thành phố chưa phê duyệt kế hoạch này.

"Do đó, Bộ Y tế yêu cầu các địa phương cần khẩn trương xây dựng, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch đảm bảo tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS. Bảo hiểm xã hội Việt Nam hoàn thiện hành lang pháp lý đảm bảo việc cung ứng thuốc ARV nguồn Bảo hiểm y tế được liên tục và ổn định cho người bệnh.

Bộ Y tế cũng mong rằng các nhà tài trợ tiếp tục vận động, kêu gọi kinh phí cho quá trình chuyển giao bền vững của Việt Nam trong chặng đường tiếp theo", bà Hương nói.