Tăng thuế thuốc lá: ‘Đòn bẩy’ để 1,8 triệu người tránh tử vong sớm

Việt Nam là quốc gia có lượng tiêu dùng thuốc lá cao, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN và thứ 9 trên thế giới về số người hút thuốc lá. Trung bình cứ hai nam giới trưởng thành thì có một người hút thuốc, tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên (15-24 tuổi) là 24,3%. Việt Nam đã và đang chịu gánh nặng bệnh tật và kinh tế khổng lồ do sử dụng thuốc lá.

Năm 2015, tổng số tiền người dân Việt Nam bỏ ra mua thuốc lá lên tới 31.000 tỷ đồng. Bên cạnh đó, 24.000 tỷ đồng (tương đương gần 1% tổng GDP cả nước 2011) là tổng chi phí cho điều trị và mất khả năng lao động vì bệnh tật và tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh do thuốc lá gây ra, bao gồm ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ và nhồi máu cơ tim.

Thuốc lá là hung thủ gây ra 11 loại ung thư khác nhau là ung thư họng, hầu họng, thực quản, phổi- khí quản- phế quản, bạch cầu cấp, dạ dày, tụy, thận- niệu quản, đại tràng, cổ tử cung, bàng quang. Đặc biệt, thuốc lá chịu trách nhiệm gây ra hơn 70% các ca ung thư phổi. Cứ 100 ca thì có đến 75 ca mắc do thuốc lá.

Đáng nói, các chất độc này không chỉ gây hại cho người hút thuốc, mà những người ngồi xung quanh, phải hít khói thuốc thụ động cũng có nguy cơ mắc bệnh tương tự người hút.

Mỗi năm có 600.000 ca tử vong do hút thuốc thụ động, 64% số tử vong do hút thuốc thụ động là phụ nữ. Đáng sợ hơn, một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh viêm đường hô hấp, viêm tai giữa, hen, ung thư máu... ở trẻ em do khói thuốc lá.

Quang cảnh hội nghị

Phát biểu tại hội thảo, ông Jun Nakagawa - Phó Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, việc sử dụng thuốc lá đang gây ra 24 - 28% tử vong sớm ở nam giới Việt Nam trên 35 tuổi, hơn 40.000 ca tử vong do thuốc lá mỗi năm. Con số này sẽ tăng lên đến 70.000 người chết vào năm 2033 trừ khi các biện pháp mạnh mẽ và hiệu quả được thực hiện.

Theo đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, một trong các lý do chính cho tỷ lệ hút thuốc cao ở Việt Nam là do giá thuốc lá thấp, với mức giá xếp thứ 19 trong số 20 quốc gia ở khu vực Tây Thái Bình Dương. Đổi lại, giá thấp là do thuế thấp. Thuế thuốc lá ở Việt Nam chỉ chiếm 36% giá bán lẻ. Đây là mức thấp nhất trong số các quốc gia trong khu vực.

Ngoài ra, hệ thống thuế ở Việt Nam chỉ dựa vào thuế theo tỷ lệ, tạo ra khoảng cách giá lớn và có nhiều thuốc lá giá rẻ hơn, và dễ gây ra kẽ hở cho chuyển giá. Mặt khác, một hệ thống thuế tuyệt đối sẽ giúp giảm hút thuốc lá ở trẻ em và giúp dễ dàng quản lý thu thuế.

WHO đề xuất một hệ thống thuế hỗn hợp bằng cách áp dụng bổ xung thuế tuyệt đối trên hệ thống thuế cụ thể hiện tại. Với mức tăng thuế 5.000 đồng/bao thuốc sẽ giúp giảm 1,8 triệu người hút thuốc và giúp ngăn ngừa gần một triệu người chết sớm trong tương lai.

Đồng quan điểm, ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm - Chuyên gia Tổ chức Y tế Thế giới cho hay, tăng thuế thuốc lá có nhiều lợi ích. Trong đó, việc tăng thuế làm giảm sử dụng và ngăn ngừa trẻ em bắt đầu hút thuốc lá. Bởi tăng thuế thuốc lá làm tăng giá thuốc lá khiến một bộ phận người hút thuốc bỏ thuốc hoặc giảm số lượng điếu thuốc, đồng thời, giúp ngăn ngừa một số người bỏ ý định tập hút thuốc ngay từ ban đầu.

Cụ thể, Trung bình nếu giá thuốc lá tăng 10%, tiêu thụ thuốc lá sẽ giảm 4% ở những nước có thu nhập cao và giảm 5% ở những nước có thu nhập trung bình và thấp.

“Điều quan trọng, việc tăng thuế thuốc lá sẽ sẽ tác động mạnh hơn tới thanh thiếu niên. Việc tăng thuế đặc biệt có hiệu quả đối với nhóm trẻ và vị thành niên. Vì những đối tượng này còn đi học, nên khi giá thuốc lá tăng khả năng mua thuốc hút sẽ giảm. Ước tính, khi tăng thuế để giá tăng 10% thì tỷ lệ giảm tiêu dùng ở nhóm này cũng là 10% hoặc cao hơn”, bác sĩ Tuấn Lâm phân tích.