Sửa Luật Sở hữu trí tuệ để phù hợp với chuyển đổi số

Góp ý vào dự án Luật, tại Tổ 3, đại biểu Võ Mạnh Sơn (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) thống nhất cao với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật. Việc sửa đổi luật phù hợp với điều kiện số hóa, chuyển đổi số trong giai đoạn hiện nay.

Đại biểu Võ Mạnh Sơn cho rằng, trên thực tế vi phạm sở hữu trí tuệ trên nền tảng số diễn ra ngày càng nhiều, đặc biệt là hàng giả, hàng nhái bị giả mạo, vi phạm bản quyền nội dung số... Do đó, đây là vấn đề thách thức hiện nay, mà chúng ta cần phải tiếp tục sửa đổi luật để có điều chỉnh.

Đại biểu đề nghị cần có quy định rõ ràng hơn về cách xác định tính mới, tính độc đáo về các sản phẩm phi vật lý hiện nay; cần làm rõ hơn về cơ sở pháp lý để Tòa án quyết định việc quyền sở hữu trí tuệ trong các trường hợp xâm phạm; các điều kiện về giới hạn đối với việc sử dụng dữ liệu công khai trong nghiên cứu trí tuệ nhân tạo, tránh việc khai thác quá mức và vi phạm quyền lợi của tác giả.

Đồng thời cần quy định rõ ràng hơn về giá trị quyền sở hữu trí tuệ nhằm tránh tranh chấp; việc dùng quyền sở hữu trí tuệ là tài sản thế chấp thì cần có cơ sở pháp lý đầy đủ, nhằm tránh rủi ro quyền đó không còn hiệu lực hoặc bị vi phạm.

Tại Tổ 11, đại biểu Lò Thị Luyến (Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên) cho biết, dự thảo Luật quy định, đối với các quyền sở hữu trí tuệ chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán, chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ được tự xác định giá trị và lập thành danh mục riêng để quản trị. Chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ có thể dùng quyền sở hữu trí tuệ để thực hiện các giao dịch thương mại, góp vốn, huy động vốn bằng các hình thức theo quy định của pháp luật.

Theo đại biểu, việc cho phép chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ tự xác định giá trị có thể dẫn đến không trung thực khi định giá (nâng cao lên so với giá trị thực), định giá không chính xác (quá thấp hoặc cao quá).

Như vậy, khi chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ dùng quyền sở hữu trí tuệ để thực hiện các giao dịch thương mại, góp vốn, huy động vốn theo quy định tại khoản này có thể gặp khó khăn hoặc khi xảy ra tranh chấp thì cũng khó xử lý.

Đại biểu đề nghị, giao Chính phủ quy định chi tiết hồ sơ, trình tự, thủ tục tự xác định giá trị; cân nhắc việc giao cho một tổ chức là cơ quan nhà nước thẩm định giá hoặc một tổ chức định giá độc lập để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong giao dịch liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ.

Dự thảo Luật quy định doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian có trách nhiệm triển khai các biện pháp quản lý kỹ thuật, phối hợp với các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, các chủ thể quyền thực hiện các biện pháp bảo vệ đối với kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý và tên thương mại trên môi trường mạng viễn thông và mạng internet, tuy nhiên chưa có cơ chế giám sát và chế tài xử lý .

Đại biểu chỉ ra rằng, tình trạng giả mạo, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên không gian mạng như việc “sao chép nhãn hiệu, logo, giả mạo thương hiệu trên các nền tảng Facebook, TikTok…” đang diễn ra phổ biến, gây thiệt hại nghiêm trọng cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Do đó, cần xem xét ban hành quy định đủ mạnh, đủ sức răn đe, đảm bảo đồng bộ với Luật An ninh mạng để xử lý các hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trên không gian mạng.

Góp ý đối với quy định tại Điều 3 - Đối tượng quyền sở hữu trí tuệ, đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ) cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung, quy định “Đối tượng quyền tác giả, bao gồm tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học; đối tượng quyền liên quan, đến quyền tác giả, bao gồm cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu cáp, mang chương trình được mã hóa, tín hiệu vệ tinh, mang chương trình được mã hóa.”

Để phù hợp với tình hình thực tế hiện nay và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, đại biểu Tô Ái Vang kiến nghị ban soạn thảo xem xét, bổ sung 2 đối tượng phát sinh, đó là: đối tượng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và đối tượng là phóng viên, các tổ chức báo chí.

Theo đại biểu lý giải, hiện nay, trí tuệ nhân tạo đã tạo ra các tác phẩm như âm nhạc, văn học, nghệ thuật… Vì thế, cần có quy định rõ ràng, về quyền tác giả, đối với các tác phẩm được làm ra và xác định chủ sở hữu, về quyền và trách nhiệm của người lập trình, của các nhà cung cấp dịch vụ trung gian và cơ chế phối hợp liên ngành, trong xử lý tranh chấp, khi có tình huống vi phạm bản quyền xảy ra.

Về bổ sung đối với đối tượng là các tổ chức, phóng viên báo chí, theo đại biểu Tô Ái Vang, các cơ quan báo chí và phóng viên, cần một hành lang pháp lý, để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, giúp họ có thêm động lực, để đầu tư vào nội dung gốc, có chất lượng cao, thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới trong hoạt động báo chí chuyên nghiệp và thúc đẩy sự phát triển bền vững, của ngành truyền thông, trong bối cảnh kinh tế số.

“Đặc biệt, Việt Nam đã tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đòi hỏi hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ, phải được sửa đổi, để phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, trong đó, đối tượng là các tổ chức, phóng viên báo chí phải được nội luật hóa, các cam kết này, là điều rất cần thiết”, đại biểu nhấn mạnh.