Sàn giao dịch xăng dầu sẽ loại bỏ tính độc quyền

Mới đây, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) cùng Liên minh Công bằng Thuế Việt Nam đã công bố kết quả nghiên cứu về thị trường xăng dầu tại Việt Nam và tác động lên phúc lợi của các hộ gia đình.

Theo ông Nguyễn Đức Thành, Giám đốc VESS, xăng dầu là một trong những mặt hàng thiết yếu đối với người tiêu dùng. Nghiên cứu cho thấy, cách tính giá cơ sở hiện tại tồn tại nhiều hạn chế, gây ra sự không phản ánh chính xác giá trị thực tế của xăng dầu và không đáp ứng kịp thời với biến đổi giá trị xăng dầu trên thị trường quốc tế. Hiện nay, tỷ lệ thuế theo Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu chiếm 35% trong giá cơ sở.

Các loại chi phí định mức trong giá cơ sở được tính bằng cách lấy trung bình và dựa trên báo cáo của tất cả các doanh nghiệp. Điều này dẫn đến việc một số doanh nghiệp phải đối mặt với chi phí cao hơn so với chi phí định mức, từ đó khiến các doanh nghiệp này rút lui khỏi thị trường do sự suy giảm động lực kinh doanh. Ngoài ra, việc giá cơ sở không phản ánh chính xác tình hình thực tế có thể dẫn đến tình trạng "gửi giá".

Thuế nhập khẩu xăng dầu được tính bằng cách áp thuế nhập khẩu vào giá cơ sở và điều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu theo mức trung bình của các thuế. Do đó, theo nhóm nghiên cứu, sẽ có sự chênh lệch giữa mức thuế thực tế doanh nghiệp phải nộp và mức thuế trung bình.

Theo VESS, để thị trường có thể tự quyết định giá xăng dầu, chính phủ sẽ đảm nhiệm vai trò giám sát. Đồng thời, cần thiết lập một sàn giao dịch xăng dầu để xác định giá thay vì dựa theo mức giá thế giới, nhằm đảm bảo giá xăng dầu hợp lý.

Ông Phạm Ngọc Hùng, chuyên gia trong lĩnh vực xăng dầu, cũng đồng ý với đề xuất thành lập sàn giao dịch xăng dầu. Ông nhấn mạnh rằng, Nghị định kinh doanh xăng dầu hiện tại tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt là trong chính sách kinh doanh, ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp và giá xăng dầu trong thời gian gần đây. Ông Hùng đặt câu hỏi tại sao không thành lập một sàn đấu giá xăng dầu.

Theo ông Hùng, sàn đấu giá xăng dầu sẽ mang lại sự công khai và minh bạch về giá cả, tránh sự thiên vị và độc quyền, đồng thời tăng cường dự trữ xăng dầu quốc gia cho các công ty đáp ứng đủ điều kiện kho cung ứng.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng Việt Nam có cách áp thuế lên xăng dầu khá khác biệt so với một số quốc gia lớn trên thế giới và trong khu vực. Việt Nam là một trong số ít các quốc gia chủ yếu sử dụng thuế tương đối để áp dụng cho xăng dầu, đồng thời cũng là quốc gia hiếm hoi áp dụng trực tiếp 2 khoản thuế đặc biệt về tiêu thụ và bảo vệ môi trường cho xăng dầu.

Theo nhóm nghiên cứu, mặc dù giá xăng dầu bán lẻ tại Việt Nam thấp hơn so với nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng so với thu nhập trung bình đầu người, mức giá này cao hơn so với một số quốc gia phát triển hoặc có điều kiện kinh tế tương tự như Mỹ, Nga, Malaysia, Indonesia... Việt Nam có thể đối mặt với lạm phát, tăng thuế, tăng giá nguyên vật liệu khi giá xăng dầu tăng, vì chi phí xăng dầu được xem là một trong những chi phí nguyên vật liệu sản xuất. Chính sách thuế hiện tại có thể không phù hợp với tình hình biến động bất thường của giá xăng dầu trên thế giới hiện nay.