Phiên họp thứ 47 UBTVQH: Có nên chấm dứt dùng sổ hộ khẩu từ năm 2021?

Cần có giai đoạn chuyển tiếp

Báo cáo một số vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật cư trú (sửa đổi), Chủ nhiệm UBPL Hoàng Thanh Tùng cho biết, việc đổi mới phương thức quản lý cư trú của công dân từ cách thức thủ công, truyền thống bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú... sang quản lý số hóa qua Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là hoàn toàn phù hợp với xu thế hiện đại hóa quản lý nhà nước, thuận lợi cho người dân.

Thường trực UBPL cho biết, hiện vẫn có gần 30 thủ tục hành chính ở cấp bộ đang yêu cầu xuất trình sổ hộ khẩu, sổ tạm trú và các giấy tờ chứng minh nơi cư trú. Vì vậy, cần có quá trình chuyển tiếp, đến năm 2025 mới chấm dứt sự tồn tại của sổ hộ khẩu.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân phát biểu tại phiên họp

Theo Chủ nhiệm UBPL Hoàng Thanh Tùng, có ý kiến băn khoăn về tính khả thi của phương thức quản lý này và cho rằng quy định thời điểm có hiệu lực của Luật Cư trú (sửa đổi) từ ngày 1/7/2021 như Chính phủ trình là "không đủ thời gian để bảo đảm các cơ sở dữ liệu liên quan có thể hoàn thiện và vận hành ngay được trên thực tế.

Để áp dụng phương thức quản lý cư trú mới theo quy định của dự luật, cần ít nhất hai điều kiện cơ bản, đó là: Phải hoàn thành việc xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú và cấp đầy đủ số định danh cá nhân cho mọi công dân; tất cả các cơ quan đăng ký cư trú theo quy định mới của Luật phải được trang bị đủ máy móc, thiết bị, hạ tầng mạng; cán bộ, chiến sĩ đủ năng lực để thực hiện việc cập nhật, quản lý, xử lý thông tin về cư trú trên hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia.

Qua kết quả khảo sát, Thường trực UBPL nhận thấy còn khá nhiều ý kiến lo ngại về việc bảo đảm thực hiện các điều kiện thi hành luật sau khi ban hành. Cụ thể, tính đến thời điểm này vẫn còn một số địa phương chưa thu thập đủ phiếu thông tin về dân cư; một số phiếu đã thu thập nhưng còn sai sót, thiếu thông tin, hoặc chưa đạt yêu cầu; việc trang bị máy tính, cơ sở vật chất, tập huấn nghiệp vụ cho công an cấp xã để thực hiện nhiệm vụ còn nhiều hạn chế ...

Nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị trong luật cần quy định về lộ trình chuyển tiếp phù hợp để bảo đảm việc chuyển sang phương thức quản lý cư trú mới thực sự khả thi, trong quá trình đó, cần tiếp tục sử dụng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú.

Nếu bỏ ngay sổ hộ khẩu, sổ tạm trú trong khi các cơ quan chưa sẵn sàng cho việc kết nối, chia sẻ, truy cập trực tuyến Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để xác định thông tin về nơi cư trú của công dân thì sẽ gây xáo trộn lớn đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, gây khó khăn, phiền phức cho người dân khi thực hiện thủ tục hành chính và các giao dịch dân sự khác có đòi hỏi chứng minh thông tin về nơi cư trú.
Vì vậy, Thường trực UBPL đề nghị bổ sung vào dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) quy định một thời kỳ chuyển tiếp, cho phép sử dụng sở hộ khẩu, sổ tạm trú đã được cấp song song với hệ thống điện tử cho tới hết 31/12/2025.

Không nên kéo dài thêm 5 năm nữa

Qua thảo luận, một số ý kiến đồng tình và cho rằng cần có quá trình chuyển tiếp, đến năm 2025 mới chấm dứt sự tồn tại của sổ hộ khẩu. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, đề xuất này phù hợp với thực tế. Việc này giống như thu phí giao thông, hiện vẫn có hai làn, một dành cho thu phí không dừng và một dành cho thu vé truyền thống.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm đề nghị giữ nguyên phương án Chính phủ trình là Luật cư trú (sửa đổi) có hiệu lực từ 1/7/2021, không quy định thời gian chuyển tiếp tới năm 2025.

Quang cảnh phiên họp

Bộ trưởng cho rằng, nếu vẫn lưu lại sổ hộ khẩu cho tới năm 2025 là không phù hợp, không thực tế. Chủ tịch Quốc hội cũng đã nói rồi, đây là sự thay đổi rất căn bản, là mong muốn của nhân dân, các công dân. Nếu kéo dài thêm một nhiệm kỳ 5 năm nữa thì quyết tâm thực hiện không cao.

Phát biểu ý kiến về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, có một số ý kiến lo ngại không đủ thời gian thực hiện, nhưng Chính phủ, Bộ Công an khẳng định đủ thời gian thưc hiện chuyển tiếp. Nếu trong quá trình thực hiện, có vướng mắc thì Quốc hội có thể ra nghị quyết gia hạn thêm thời gian thực hiện. Việc đưa ra mốc thời gian cụ thể để Chính phủ, các bộ ngành, địa phương cố gắng phấn đấu thực hiện mục tiêu đề ra, bởi thực tế, hiện cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia cũng đang được triển khai.

Chủ tịch Quốc hội cũng thống nhất với đề xuất của Chính phủ về thời điểm có hiệu lực là từ ngày 01/7/2021. Trong quá trình thẩm tra, thảo luận còn một số ý kiến khác nhau, đề nghị UBPL và Ban soạn thảo tiếp tục trình Quốc hội những vấn đề còn ý kiến khác nhau trong kỳ họp tới.

Phát biểu kết luận nội dung cho ý kiến về một số vấn đề còn ý kiến khác nhau của Luật Cư trú (sửa đổi), Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu khẳng định: UBTVQH hoan nghênh, đánh giá cao cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra đã nghiêm túc thiếp thu, chỉnh lý dự án luật.

Về thời điểm có hiệu lực pháp luật và quy định chuyển tiếp là vấn đề có ý kiến khác nhau giữa thường trực UBPLvà cơ quan soạn thảo. Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, nếu quy định hiệu lực luật này là 01/7/2021 nhưng thời điểm chuyển tiếp là 31/12/2025, tức là sau 5 năm thì mới bỏ việc sử dụng sổ hộ khẩu, tạm trú, quy định như vậy thì không phù hợp.

Vì thực tế hiện nay chỉ thay phương thức quản lý bằng phương pháp thô sơ (sổ hộ khẩu, sổ tạm trú) chuyển sang phương pháp mới (số định danh cá nhân, cơ sở dữ liệu dân cư về cư trú). Mục tiêu cuối cùng là giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho người dân, đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước, nếu kéo dài thời gian chuyển tiếp thì không phù hợp.

Vì vậy, Chính phủ, Bộ Công an, chính quyền địa phương các cấp cần có các biện pháp chỉ đạo, tổ chức quyết liệt để xây dựng số định danh cá nhân, cơ sở dữ liệu dân cư; đồng thời đẩy nhanh việc đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo nhân lực thực hiện nhiệm vụ này.

Chính phủ và Bộ Công an cũng cần xây dựng dự toán kinh phí ngân sách dành cho lĩnh vực này, trình Quốc hội vào cuối năm 2020 để sang năm 2021 có kinh phí để triển khai, nhằm sớm đạt được mục tiêu đề ra, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Trước đó, UBTVQH cũng cho ý kiến về Luật xử lý vi phạm hành chính (sửa đổi).