Những ngày tháng Tư lịch sử qua lời kể của Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh

Khi ông cùng đồng đội hành quân thần tốc, đập tan tuyến phòng thủ cuối cùng của địch, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Sư đoàn 325, Quân đoàn 2 vinh dự là sư đoàn bộ binh chủ lực đầu tiên từ miền Bắc tiến vào miền Nam. 44 năm trước, với khí thế thần tốc, Sư đoàn 325 trong đội hình Quân đoàn 2 hùng dũng tiến vào giải phóng Sài Gòn... Một bộ phận của Sư đoàn cùng đội hình đột kích, thọc sâu của Quân đoàn 2 đánh chiếm, kéo lá cờ chiến thắng lên nóc Dinh Độc Lập, góp phần cùng quân dân cả nước giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

1. Bên cửa sổ của căn phòng làm việc ở Hội Nạn nhân da cam/dioxin Việt Nam, Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh nhớ lại: Khi ấy tôi đang là Tham mưu phó Sư đoàn 325, trong lúc dàn đội hình trên đường số 1, khu vực Nam Ô, Đà Nẵng chuẩn bị sẵn sàng tiến về Sài Gòn thì chúng tôi nhận được chỉ thị của Đại tướng Võ Nguyên Giáp với nội dung: “Thần tốc, thần tốc hơn nữa! Táo bạo, táo bạo hơn nữa! Tranh thủ từng giờ từng phút, xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng…”.

Hành quân nhiều ngày, đập tan tuyến phòng thủ của địch ở Phan Rang, ngày 20/4/1975, chúng tôi tập kết tại rừng Lá thuộc ấp Phú Minh và được lệnh chuẩn bị giải phóng Xuân Lộc. Trong hệ thống phòng thủ bảo vệ Sài Gòn, Xuân Lộc được xem là tuyến phòng thủ số 1, là điểm “trọng yếu”; “cánh cửa thép” phía Đông bảo vệ dinh lũy cuối cùng của chế độ ngụy quyền Sài Gòn. Tuy nhiên, sau một thời gian bị Quân đoàn 4 và một số đơn vị của Quân khu 7 bao vây, tiến công quyết liệt, liên tục, tàn quân địch ở Xuân Lộc đã tháo chạy theo đường số 2 xuống Bà Rịa. Xuân Lộc được giải phóng cũng đồng nghĩa cánh cửa vào Sài Gòn đã mở toang. Chúng tôi tiến vào Xuân Lộc và tập kết ở phía Nam Xuân Lộc, sẵn sàng đánh vào Sài Gòn.

2. Khoảng 5 giờ chiều ngày 26/4, cuộc tiến công của Quân đoàn 2 trên hướng Đông - Đông Nam Sài Gòn bắt đầu. Gần 20 tiểu đoàn pháo của Sư đoàn 325, của Quân đoàn 2, kết hợp với Quân đoàn 4 và Quân khu 7 đồng loạt trút bão lửa vào Trảng Bom, Hố Nai, Biên Hòa, Nước Trong, Long Thành, Đức Thạnh, Bà Rịa… Lực lượng cao xạ đánh trả máy bay, bảo vệ đội hình xe tăng, bộ binh và các trận địa pháo mặt đất. Trong ánh nắng hoàng hôn, các cứ điểm của địch chìm trong những quầng lửa sáng lòa.

Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh

Sau màn phát hỏa dồn dập hơn nửa giờ của pháo tầm xa và hỏa lực súng cối, pháo đi cùng, bộ binh và xe tăng của ta từ các cánh rừng cao su, vườn trái cây… ào ạt tiến công đánh chiếm các căn cứ, các trận địa phòng ngự của địch. Phía bên phải của Sư đoàn 325, Sư đoàn 340 đánh vào cứ Nước Trong. Phía bên trái Sư đoàn 3 tiến công Đức Thạnh, Bà Rịa.

Với Sư đoàn 325, chiến sự diễn ra ở khu vực Long Thành, Bình Sơn lúc đầu khá suôn sẻ. Các trung đoàn, tiểu đoàn nhanh chóng đánh chiếm khu vực ngã ba đường 10 và 15 (nay là Quốc lộ 15) và chiếm trận địa pháo của địch. Sau một ngày đêm chiến đấu, đến chiều ngày 27/4, Sư đoàn 325 đã làm chủ hoàn toàn chi khu Long Thành; phá vỡ một khâu quan trọng trên tuyến phòng thủ vòng ngoài hướng Đông Nam Sài Gòn.

Ngay sau khi sư đoàn làm chủ hoàn toàn chi khu Long Thành, chúng tôi nhận được điện của Tư lệnh nhanh chóng tiến đánh chi khu, quận lỵ Nhơn Trạch, đưa pháo tầm xa vào tổ chức trận địa, kịp thời nổ súng đánh phá sân bay Tân Sơn Nhất, khóa chặt đường không và kịp thời đánh bịt đường rút của địch từ Sài Gòn.

Khói lửa ở quận lỵ Long Thành chưa tan, ngay đêm 27/4, bộ đội đã tích cực khẩn trương bổ sung gạo, đạn để kịp sáng ngày 28/4 tiếp tục hành quân chiến đấu.  Dẫn đầu đội hình của sư đoàn lúc này là Trung đoàn 46 do đồng chí Cao Ánh Đăng, Trung đoàn trưởng chỉ huy.

Sáng ngày 28/4, lệnh tiến công phát ra. Toàn bộ đội hình sư đoàn rời Long Thành theo trục lộ 25 tiến xuống Nhơn Trạch. Với phương châm “nhanh, mạnh, chắc”, chiều cùng ngày, bộ binh Trung đoàn 46 và xe tăng đã đột kích, bao vây tiến công liên tục chiếm gọn quận lỵ Nhơn Trạch và làm tan rã toàn bộ lực lượng địch chốt giữ nơi đây.

Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh (đứng giữa) giới thiệu với Đại tướng, Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng về mũi tiến công của Sư đoàn 325 trong chiến dịch Hồ Chí Minh sau khi giải phóng

Sau khi thông đường, các khẩu đội pháo tầm xa của Lữ đoàn 164 dồn dập tiến vào Nhơn Trạch, chọn vị trí xây dựng trận địa, chuẩn bị đánh sân bay Tân Sơn Nhất. Chỉ trong chiều và tối ngày 28/4, gần 40 khẩu pháo 130mm của Lữ đoàn 164 và 24 khẩu cao xạ 37mm, 57mm của Sư đoàn 673 dồn dập nối tiếp nhau tiến vào Nhơn Trạch, sẵn sàng nhả đạn bắn phá, căn cứ hải quân Cát Lái, săn diệt tàu địch trên sông Đồng Nai, sông Lòng Tàu...

3. Rạng sáng ngày 29/4, toàn mặt trận chính thức chuyển sang tổng công kích. Tư lệnh quân đoàn lệnh cho các trận địa pháo 130mm ở Nhơn Trạch bắn vào sân bay Tân Sơn Nhất, mở đầu cuộc tổng công kích.

Sau phát pháo mở màn vào lúc 4 giờ 30 phút, hơn 300 quả đạn 130mm cấp tập nã vào sân bay Tân Sơn Nhất. Tiếng pháo nổ làm rung chuyển đường phố Sài Gòn, báo hiệu sự cáo chung của ngụy quyền Sài Gòn, đồng thời cũng chính là lời báo cáo trước Bộ Tư lệnh quân đoàn và Bộ chỉ huy chiến dịch rằng: Sư đoàn 325 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đánh vu hồi chiến dịch.

Tiếng pháo từ trận địa Nhơn Trạch báo hiệu lệnh tổng công kích toàn mặt trận. Từ các hướng, các binh đoàn thọc sâu của 5 cánh quân đồng loạt ào ạt đánh vào nội đô.

Thực hiện kế hoạch tác chiến chiến dịch, cùng thời gian pháo binh bắn phá sân bay Tân Sơn Nhất, Sư đoàn 325 tổ chức đánh chiếm Thành Tuy Hạ, căn cứ hải quân Cát Lái và phát triển vào nội đô, giải phóng quận 9. Với hệ thống công sự phòng thủ khá vững chắc, lại sẵn trong tay vũ khí, đạn dồi dào, địch ở Thành Tuy Hạ phản kích quyết liệt, gây cho ta nhiều khó khăn.

Để nhanh chóng đập tan sự kháng cự của địch, chúng tôi quyết định sử dụng xe tăng và một phần lực lượng Trung đoàn 101 hình thành một mũi tiến theo đường 25, đánh thẳng vào cổng chính Thành Tuy Hạ; điều pháo 85mm nòng dài lên bố trí trận địa bắn ngắm trực tiếp, hỗ trợ cho bộ binh “công thành”. Theo phương án đó, thành Tuy Hạ được giải quyết gọn sau hơn một giờ bộ đội ta tiến công dồn dập, dứt điểm.

Khi mấy anh em chúng tôi trong Sở chỉ huy nhẹ của Sư đoàn cùng lực lượng phái đi trước có mặt ở bên phà phía Bắc, thì các căn cứ của địch ở quận 4, quận 1 Sài Gòn đã hiện lên sừng sững trong ánh hoàng hôn.

Tối 29/4, các đơn vị khẩn trương tổ chức triển khai lực lượng vượt sông đánh vào Sài Gòn. Không khí của đêm trước trận đánh cuối cùng với chúng tôi lúc đó thật khó tả xiết. Háo hức, rộn rịp, thúc bách, căng thẳng...

Rạng sáng ngày 30/4, khi trận địa pháo tầm xa của Lữ đoàn 164 ở Nhơn Trạch được lệnh thôi bắn vào sân bay Tân Sơn Nhất, cũng là lúc cuộc vượt sông lịch sử của chúng tôi bắt đầu. Mặc dù đã chuẩn bị đối phó từ trước, nhưng với đòn tập kích hỏa lực mạnh mẽ của pháo binh ta, địch ở cảng Cát Lái không khỏi bất ngờ, choáng váng.

Tới 9 giờ ngày 30/4, cuộc tiến công vượt sông Đồng Nai bằng sức mạnh hiệp đồng binh chủng của Sư đoàn 325, của Binh đoàn Hương Giang kết thúc thắng lợi. Nắng hè chói chang, rực rỡ soi rọi màu cờ giải phóng in trên mặt sông Đồng Nai, trên căn cứ hải quân Cát Lái.

Trên đà thắng lợi, ngay sau khi đập vỡ tuyến phòng thủ của địch ở Cát Lái, Bộ Tư lệnh sư đoàn lệnh cho Trung đoàn 101 cùng lực lượng xe tăng đi cùng phát triển tiến công đánh vào quận 9 và khu vực Tân Cảng. Trung đoàn 46 và Trung đoàn 84 ở lại bảo vệ địa bàn và khóa chặt sông Lòng Tàu, không cho địch rút chạy ra biển.

Từ 9 giờ đến 12 giờ ngày 30/4, các chiến sĩ Trung đoàn 101 dồn dập đánh chiếm quận 9, Bộ Tư lệnh hải quân ngụy và khu vực Tân Cảng, thu hồi và bắt giữ hàng trăm tàu địch trên sông Sài Gòn.

Vượt qua cầu Sài Gòn, lực lượng đột kích thọc sâu của Quân đoàn 2 gồm Trung đoàn bộ binh 66, Sư đoàn 304, xe tăng Lữ đoàn 203 ào ạt tiến vào nội đô. Được tự vệ thành và nhân dân dẫn đường, đoàn xe tăng, cơ giới của ta theo đường Hồng Thập Tự và đường Thống Nhất rầm rập tiến vào dinh Độc Lập, bắt Tổng thống Dương Văn Minh và toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn.

Đúng 11 giờ 30 phút ngày 30/4, lá cờ giải phóng tung bay trên nóc dinh Độc Lập, chính thức báo hiệu chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước toàn thắng.

Đã 44 năm qua, nhưng ký ức của một thời hoa lửa vẫn còn sống mãi trong tâm khảm những con người đã một thời từng sống, chiến đấu trong những ngày tháng hào hùng ấy.

Được tham gia trận quyết chiến chiến lược cuối cùng giải phóng Sài Gòn - Gia Định, lại là người lính của Binh đoàn vào dinh lũy cuối cùng của địch, bắt Tổng thống cùng toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn đầu hàng vô điều kiện, Thượng tướng Nguyễn Văn Rinh luôn cảm thấy vinh dự, tự hào đã góp một phần để có được chiến thắng ngày 30 tháng 4 năm 1975; giải phóng Sài Gòn - Gia Định nhanh, gọn, vẹn toàn - như biểu tượng sáng ngời của sức mạnh Việt Nam, của triết lý nhân văn, nhân nghĩa Việt Nam.

Long Thành, Nhơn Trạch chiến trường cũ giờ đây đã thay da đổi thịt từng ngày, không mảy may một dấu tích chiến tranh sót lại. Đặc biệt, Nhơn Trạch đã hiển hiện là một đô thị mới, đường nội thị thênh thang, ngang dọc. Còn phà Cát Lái, vào mùa con nước lên ròng, mặt sông Đồng Nai mênh mông, sóng vỗ bờ, mỗi chuyến phà qua chỉ mất 5 phút mà ngày ấy phải mất gần cả buổi sáng ngày 30/4 với bao tổn thất, cuộc vượt sông của sư đoàn mới hoàn tất.