Mũ bảo hiểm cho trẻ nhỏ: Sự an toàn và bài học giáo dục từ gia đình

Những con số cảnh báo

Trên khắp các tuyến đường vào giờ cao điểm, nhất là đầu buổi sáng, hình ảnh những đứa trẻ ngồi sau xe máy không đội mũ bảo hiểm vẫn diễn ra phổ biến, bất chấp các quy định pháp luật đã ban hành và hàng loạt chiến dịch tuyên truyền được triển khai. Hiện tượng này phản ánh một thực tế đáng lo ngại. Đó là sự chủ quan và thờ ơ của không ít bậc phụ huynh đối với chính sự an toàn của con em mình.

Theo ông Hà Đình Bốn - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, trẻ em là một trong những đối tượng yếu thế nhất khi tham gia giao thông và tai nạn giao thông là nguyên nhân gây tử vong thứ hai đối với lứa tuổi 4- 15 tại nước ta nhưng tỷ lệ trẻ em đội mũ bảo hiểm vẫn còn ở mức thấp. Đáng chú ý, có việc hiểu không đúng về trẻ em dưới 6 tuổi không cần đội mũ bảo hiểm; không xử phạt người lớn chở trẻ em dưới 6 tuổi không đội mũ bảo hiểm trên xe máy và cũng chưa có quy chuẩn về mũ bảo hiểm cho trẻ dưới 6 tuổi.

Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 2.000 trẻ em tử vong và 4.000 trẻ bị thương do tai nạn giao thông, trong đó trẻ dưới 14 tuổi chiếm 13,4% số ca chấn thương sọ não. Một phần đáng kể của các trường hợp này xảy ra khi trẻ không đội mũ bảo hiểm trên mô tô, xe máy. Đây là hồi chuông cảnh báo về sự cần thiết của việc bảo vệ vùng đầu cho trẻ - bộ phận dễ tổn thương nhất trong các vụ tai nạn.

Tuy nhiên, theo khảo sát của Trường Đại học Y tế công cộng tại 10 tỉnh, thành phố lớn, tỷ lệ trẻ em đội mũ bảo hiểm chỉ dao động từ 40-44%. Con số này cho thấy, dù luật đã có, dù cảnh báo đã được đưa ra, hành vi đội mũ bảo hiểm cho trẻ vẫn chưa trở thành một thói quen phổ biến. Trách nhiệm cho tình trạng này, trước hết thuộc về chính các gia đình - nơi hình thành nhận thức đầu tiên của trẻ em về sự an toàn và tuân thủ pháp luật.

Khi được hỏi lý do vì sao không đội mũ bảo hiểm cho con, không ít phụ huynh đưa ra những lời biện minh quen thuộc như “nhà gần trường” hoặc “trẻ con không chịu đội mũ”... Dưới góc nhìn của người lớn, đó có thể là những điều nhỏ nhặt, nhưng trong thực tế, tai nạn giao thông không phân biệt quãng đường dài hay ngắn, và hậu quả thì không cho phép sự chủ quan. Chỉ một va quệt nhỏ cũng có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng nếu trẻ không được bảo vệ đúng cách. Và thực tế đã có nhiều vụ tai nạn xảy ra chỉ trong quãng đường vài trăm mét từ nhà đến trường, để lại những hậu quả đau lòng mà lẽ ra có thể phòng tránh nếu phụ huynh cẩn trọng hơn.

Theo quy định hiện hành, trẻ em từ 6 tuổi trở lên khi tham gia giao thông bằng xe máy bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm và cài quai đúng cách. Nghị định 168/2024/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025) quy định rõ: người điều khiển phương tiện chở trẻ không đội mũ sẽ bị xử phạt từ 400.000 đến 600.000 đồng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc xử lý vi phạm vẫn chưa được triển khai thường xuyên, đặc biệt tại khu vực trường học – nơi hằng ngày có hàng nghìn lượt phụ huynh đưa đón con. Chính sự thiếu quyết liệt này khiến nhiều người lớn tiếp tục xem nhẹ quy định mà không lo ngại bị nhắc nhở.

Chế tài đã có, nhưng hiệu quả chỉ phát huy khi mỗi gia đình thật sự coi trọng luật. Nếu cha mẹ dễ dãi bỏ qua, điều nguy hại không chỉ nằm ở vi phạm giao thông, mà còn ở thông điệp vô hình truyền đến con trẻ: rằng an toàn có thể bị coi nhẹ và pháp luật có thể linh hoạt theo cảm tính. Đây là cách gieo mầm cho sự thờ ơ, thiếu ý thức ngay từ những bài học đầu đời.

Trẻ nhỏ không tiếp thu từ những lời răn dạy suông, mà học bằng cách quan sát và bắt chước hành vi của người lớn. Khi cha mẹ kiên trì đội mũ bảo hiểm cho con, biến việc đó thành thói quen, thì chính hành động lặp đi lặp lại ấy trở thành “bài học sống” đầu tiên về trách nhiệm công dân và ý thức an toàn.

Một chiếc mũ bảo hiểm nhỏ bé, khi được sử dụng đúng cách, không chỉ bảo vệ cơ thể trẻ trước rủi ro giao thông, mà còn có giá trị lớn hơn: hình thành lối sống tôn trọng pháp luật và quan tâm đến sự an toàn của bản thân lẫn cộng đồng. Đó là bước khởi đầu cần thiết để xây dựng một thế hệ tương lai có trách nhiệm và kỷ luật.

Làm gương cho con

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, để thay đổi thực trạng xem nhẹ việc đội mũ bảo hiểm cho trẻ nhỏ, cần có sự vào cuộc đồng bộ, kiên trì và mạnh mẽ từ cả cơ quan chức năng, nhà trường, cộng đồng và đặc biệt là các bậc phụ huynh. Đây không chỉ là câu chuyện của luật lệ, mà còn là vấn đề ý thức, thói quen và văn hóa an toàn.

Trước hết, vai trò của lực lượng chức năng cần được phát huy rõ nét hơn. Thực tế cho thấy, dù pháp

luật đã quy định cụ thể về xử phạt hành vi chở trẻ em không đội mũ bảo hiểm, song việc thực thi vẫn còn lỏng lẻo, đặc biệt tại những “điểm nóng” gần trường học vào giờ tan tầm. Nhiều phụ huynh vẫn thản nhiên chở con không mũ, thậm chí cả ba cùng ngồi trên một xe máy mà không lo ngại bị xử lý. Do đó, cần đẩy mạnh tuần tra, nhắc nhở và xử phạt nghiêm minh, vừa để răn đe, vừa để nâng cao ý thức tuân thủ của người dân.

Bên cạnh công tác xử phạt, những chính sách mang tính hỗ trợ cũng cần được chú trọng. Một trong những đề xuất được nhiều chuyên gia đồng tình là triển khai chương trình tặng mũ bảo hiểm đạt chuẩn cho học sinh lớp 1, tương tự như các chiến dịch đã từng được thực hiện trước đây. Đặc biệt, ở những vùng khó khăn, nơi thu nhập của người dân còn hạn chế, việc hỗ trợ mũ đạt chuẩn không chỉ giúp trẻ có phương tiện bảo vệ mà còn gửi đi thông điệp rõ ràng: Xã hội quan tâm đến sự an toàn của thế hệ tương lai.

Song song với đó, các chiến dịch truyền thông cần được tổ chức thường xuyên, với cách thức đa dạng và phù hợp với từng nhóm đối tượng. Nếu như trong trường học, việc giáo dục có thể thông qua giờ chào cờ, hoạt động ngoại khóa, thì ngoài xã hội, cần tận dụng sức mạnh của truyền hình, phát thanh, mạng xã hội và cả pano, áp phích tại cổng trường, khu dân cư. Các thông điệp cần ngắn gọn, dễ nhớ, đánh thẳng vào nhận thức của phụ huynh. Khi thông điệp ấy được lặp đi lặp lại đủ nhiều, nó sẽ tạo thành sức ép dư luận, thúc đẩy sự thay đổi hành vi.

Tuy nhiên, trong tất cả các giải pháp được đưa ra, cha mẹ vẫn đóng vai trò then chốt. Không ai có thể thay thế phụ huynh trong việc rèn luyện thói quen an toàn cho con. Nhà trường có thể nhắc nhở, lực lượng chức năng có thể xử phạt, truyền thông có thể lan tỏa thông điệp, nhưng chính cha mẹ mới là người đồng hành cùng trẻ mỗi ngày trên từng chuyến xe. Nếu phụ huynh xem việc đội mũ bảo hiểm là điều hiển nhiên, nghiêm túc thực hiện và kiên quyết yêu cầu con tuân theo, hành động ấy sẽ dần trở thành thói quen bền vững.

Trẻ em vốn học bằng cách quan sát hơn là nghe giảng giải. Một lời khuyên suông khó tạo ấn tượng bằng hình ảnh cha mẹ cẩn thận đội mũ cho con, chỉnh quai ngay ngắn trước khi nổ máy xe. Sự lặp lại hàng trăm, hàng nghìn lần hành động ấy sẽ khắc sâu trong nhận thức của trẻ bài học về an toàn, kỷ luật và trách nhiệm. Đây cũng chính là nền tảng để xây dựng ý thức công dân ngay từ khi còn nhỏ.

Mỗi chiếc mũ bảo hiểm được đội lên đầu trẻ không chỉ là lớp bảo vệ thể chất, mà còn là cam kết của gia đình với sự an toàn, là bài học về sự tuân thủ và tình yêu thương. Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên, nơi trẻ học cách sống có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng. Khi người lớn thay đổi nhận thức, hành động đúng mực và kiên trì làm gương, thì không chỉ giảm thiểu rủi ro tai nạn, mà còn góp phần tạo dựng một thế hệ văn minh, kỷ luật, biết tôn trọng pháp luật.

Vì vậy, đừng để sự vội vàng, chủ quan hay thiếu hiểu biết trở thành nguyên nhân khiến con trẻ phải gánh chịu hậu quả nặng nề. Một chiếc mũ bảo hiểm tưởng chừng nhỏ bé lại có thể là ranh giới giữa sự sống và mất mát. Và việc cha mẹ kiên trì duy trì thói quen này chính là cách đơn giản nhưng bền vững nhất để nuôi dưỡng một thế hệ an toàn hơn cho tương lai.