Ma tuý tổng hợp được sử dụng nhiều thứ 2 trên thế giới

Theo thống kê, mỗi năm thế giới có 210 triệu người sử dụng ma túy và 200.000 người chết vì ma túy. Mặc dù các nước đã tiến hành nhiều biện pháp phòng ngừa, đấu tranh triệt phá nhiều băng, nhóm tội phạm ma túy nhưng tình hình sản xuất, vận chuyển, sử dụng trái phép các loại ma túy vẫn diễn biến phức tạp.

Thị trường ma túy truyền thống sụt giảm, số người nghiện tăng nhanh

Cần sa là là loại ma túy được sử dụng phổ biến hầu hết khắp các châu lục. Ở Bắc Mỹ, châu Âu và châu Đại Dương, loại cây này được trồng trong nhà kính. Khu vực trồng cần sa lớn nhất tại châu Phi là Morrocco chuyên cung cấp cho Trung Âu, Tây Âu và châu Phi, trong khi đó cần sa được trồng ở Bắc Phi và Afganistan cung cấp cho các châu Âu và châu Á.

Theo báo cáo từ Interpol, trong năm 2011, các lực lượng chức năng đã thu giữ 6.000 tấn lá cần sa, giảm 8% so với năm 2010 và nhựa cần sa 1.261 tấn, giảm 387 tấn so với năm 2009. Diện tích trồng cây coca năm 2011 chỉ còn 149ha, giảm 18% so với 2007.

Cần sa cũng đang bị tiêu huỷ tại một căn cứ quân sự ở Mexico

Thuốc phiện vẫn là loại ma túy được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu với khoảng 12-21 triệu người sử dụng, khoảng ¾ trong số đó sử dụng hêrôin. Khu vực trồng cây thuốc phiện khoảng 195.700ha, thấp 12% so với năm 2007. Afganistan là địa điểm trồng cây thuốc phiện lớn nhất với 123.000 ha, chiếm 74% thị phần thế giới, nhưng sản lượng thu hoạch lại giảm 38%, khiến sản lượng thuốc phiện toàn cầu giảm 45% trong vòng 5 năm qua. Kết quả là việc sản xuất hêrôin giảm từ 760 tấn năm 2007 xuống còn 400 tấn năm 2010 và đang có xu hướng tiếp tục giảm.

Một đứa trẻ Afghanistan trên cánh đồng trồng cây thuốc phiện.

Mặc dù số lượng các loại ma túy truyền thống có xu hướng giảm nhưng số lượng người nghiện ma túy tăng nhanh trong những thập kỷ gần đây. Theo thống kê chưa đầy đủ, có khoảng 149-272 triệu người, tức 3,3-6,1% dân số từ độ tuổi 15-64 sử dụng ma túy bất hợp pháp ít nhất 1 lần/năm, khoảng 1/2 số đó là con nghiện thường xuyên, trong khi đó vào những năm 1990 chỉ khoảng 15-39 triệu người nghiện. Có khoảng 125-203 triệu người sử dụng cần sa, tăng 2,8-4,5% so với năm 2009. Số người sử dụng cocain chiếm khoảng khoảng 0,3-0,5% dân số thế giới trong độ tuổi 15-64, tức là khoảng 14-20 triệu người.

Do nguồn cung tại chỗ ở một số nước không đủ cộng với sự kiểm soát gắt gao của các lực lượng chức năng nên giá cả tại khu vực Bắc Mỹ và châu Âu tăng cao. Ví dụ, tại Afganistan, 1 gram thuốc phiện có giá khoảng 4 đô la, khi xâm nhập thị trường Trung Âu và Tây Âu, giá được đẩy lên 40-100 đô la, ở Mỹ và Nam Âu là khoảng 170-200 đô la và ở Úc là khoảng 230-370 đô la.

Những món lợi khổng lồ từ việc kinh doanh ma tuý đem lại đang thúc đẩy những tập đoàn tội phạm quốc tế đầu tư hàng trăm tỷ đô la thiết lập đường dây vận chuyển, phân phối ma túy gây ra nhiều thách thức cho an ninh các nước. Những đường dây vận chuyển ma tuý xuyên quốc gia, xuyên châu lục đã được hình thành…

Nguy cơ nhiễm HIV/AIDS trên người nghiện ma túy

Việc sử dụng ma túy nói chung có tác động nghiêm trọng đến sức khỏe. Nghiêm trọng nhất là số người bị HIV chiếm khoảng 17,9% hoặc tương ứng khoảng 2,8 triệu người sử dụng ma tuý qua đường tiêm tĩnh mạch. Điều này có nghĩa là khoảng 1/5 số người sử dụng kim tiêm đang sống chung với HIV. Châu Âu và các quốc gia Đông Nam Á đang bị đe dọa vởi tỉ lệ nhiễm HIV cao nhất thế giới do số người tiêm chích MTTH ngày càng tăng.

Mặt khác, người sử dụng chung kim tiêm bị nhiễm viêm gan C rất phổ biến, chiếm khoảng 50% số người dùng chung kim tiêm. Khoảng 8 triệu người sử dụng kim tiêm trên thế giới bị nhiễm HIV cũng có khả năng bị nhiễm viêm gan C. Khoảng 104.000 - 263.000 người bị chết có liên quan đến việc sử dụng ma túy, tương ứng với 23-58 người chết/triệu người trong độ tuổi 15-64, trong đó 1/2 là do sốc thuốc...

MTTH được sử dụng nhiều thứ 2 trên thế giới

Trong báo cáo hàng năm về mức độ ảnh hưởng và phạm vi sử dụng của các chất gây nghiện, Ủy ban Liên hợp quốc cho biết, sau cần sa, ma túy tổng hợp (MTTH) là chất gây nghiện được sử dụng nhiều thứ 2 trên thế giới, vượt lên cả hêrôin và cocain. Theo ghi nhận của Ủy ban này, các chất MTTH bao gồm thuốc lắc và thuốc kích thích.

Với giá cả phải chăng và dễ dàng sản xuất, các loại MTTH nhanh chóng hấp dẫn hàng triệu người sử dụng trên toàn thế giới. Không những thế, nó còn gián tiếp mở đường cho bọn tội phạm ma túy khai thác và cung cấp MTTH vào các thị trường mới một cách dễ dàng.

Không giống như các chất gây nghiện có nguồn gốc thực vật như cần sa và cocaine, MTTH có thể sản xuất ở bất cứ nơi nào với vốn đầu tư ít và đem lại lợi nhuận cao. Vì vậy chúng trở thành lựa chọn số một của bọn buôn bán ma túy và cũng là lựa chọn tối ưu đối với những người nghiện ma túy.

Cảnh sát Thái Lan canh giữ hơn 5.800kg ma túy, gồm methamphetamine, heroin... thu giữ được ở tỉnh Ayutthaya hôm 24-6 (Ảnh: Reuters)

Trong khi các chất ma túy truyền thống có xu hướng giảm xuống ở một số khu vực tiêu thụ chính, thì các loại MTTH mới ngày càng gia tăng, làm sôi động thị trường ma túy. Nhiều loại ma túy được đánh giá có mức độ tác động thần kinh rất cao do pha trộn nhiều chất phụ gia hướng thần như piperazine và mephedrone nhưng lại không bị các cơ quan chức năng quản lý.

Sản xuất các chất MTTH giờ đây đã không còn phụ thuộc vào yếu tố địa lý, các xưởng chế biến MTTH thường hoạt động ngay gần các thị trường tiêu thụ. Theo ước tính, Tây Phi và châu Mỹ La tinh là những khu vực sản xuất ma túy điển hình bởi số lượng tăng đột ngột các nhà máy sản xuất. Chỉ riêng năm 2009, khoảng 10.600 cơ sở sản xuất MTTH đã bị phát hiện, bắt giữ, phần lớn là sản xuất methamphetamine ở Mỹ. Ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á, thị trường MTTH càng phát triển mạnh.

Một người đàn ông đang giúp người phụ nữ thoả mãn cơn nghiện.

Nhiều chuyên gia nhận định, do nhu cầu sử dụng các chất MTTH, chủ yếu là methamphemmine rất lớn, trong khi đó một số loại ma túy mới và tiền chất hướng thần như ketamine, benzodiazepines, ephedrine và pseudoephedrine đang có xu hướng lan rộng do không bị kiểm soát, đang được sử dụng rộng rãi ở các khu vực như Brunei, Malaysia, Singapore. Các vụ bắt giữ các cơ sở chế tạo các tiền chất MTTH như ephedrine và pseudoephedrine đã tăng gấp đôi trong những năm gần đây. Mặc dầu những tiền chất hướng thần có tác dụng nguy hiểm đến sức khỏe con người, đặc biệt là hệ thần kinh nhưng lại chưa hoặc ít có cảnh báo.

Ngoài ra các cơ quan chức năng còn cho biết việc hiện nay nhiều cơ sở y tế sử dụng các chất kích thích hoặc chất gây nghiện để điều chế hoặc sử dụng thay một số loại thuốc chính thống như thuốc giảm đau đang là một vấn đề khá nghiêm trọng. Mặc dù mức độ nguy hiểm của các loại MTTH này rất lớn nhưng chúng vẫn được xem là hợp pháp ở nhiều quốc gia và được giao bán rộng rãi trên mạng internet.

Kiểm soát chặt tiền chất, chặn đứng "vòi" cung cấp MTTH

Tại Việt Nam, lực lượng chức năng ghi nhận một số loại MTTH mới trên thế giới đã xuất hiện ở nước ta như 2C-B, nhóm hướng thần benzodiazepine, 2C-E, TFMPP; GHB, BZP, Diethylpropion... Đây là các chất gây nghiện có tác dụng kích thích thần kinh trung ương, gây ảo giác như các chất ma túy khác mà một số nước trên thế giới đã đưa vào danh mục chất ma túy cần quản lý.

Theo Đại tá Nguyễn Đức Long, Trưởng phòng CSĐTTP về ma tuý Công an Hà Nội, thì tình hình về tội phạm và tệ nạn MTTH có diễn biến phức tạp, do nguồn ma tuý này thẩm lậu từ nước ngoài vào Việt Nam rồi từ các tỉnh, thành phố giáp biên đưa về Hà Nội tiêu thụ. Người sử dụng MTTH thường đến các cơ sở kinh doanh dịch vụ có điều kiện nhạy cảm về ANTT để sử dụng như vũ trường, quán karaoke, nhà hàng và câu lạc bộ có sử dụng nhạc mạnh, khách sạn, nhà nghỉ.

Cũng chính vì lẽ đó nên tội phạm ma tuý đã lợi dụng nơi này để hoạt động, chứa chấp, tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý, cũng như đem ma tuý đến những địa điểm này để tiêu thụ. Phương thức thủ đoạn của hoạt động này đã ngày càng tinh vi, sử dụng công nghệ thông tin viễn thông để hoạt động phạm tội, xuất hiện nhiều loại MTTH mang tính nguy hại cao.

Lực lượng chức năng đột kích một vũ trường, phát hiện nhiều đối tượng dương tính với ma túy

Các đơn vị chức năng đã rất tích cực điều tra và ngăn chặn kịp thời nhiều điểm nhỏ lẻ có hoạt động điều chế MTTH từ tiền chất. Thế nhưng trước những diễn tiến trên thế giới về loại tội phạm này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về công tác quản lý tiền chất trong nội địa.

Hồng Anh (Văn phòng Interpol Việt Nam)