Lễ hội Đền Bà Triệu đón nhận danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Tham dự buổi lễ có bà Nguyễn Thị Minh Hương, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam; ông Nông Quốc Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cùng đại diện các ban, bộ, ngành Trung ương.

Về phía tỉnh Thanh Hóa có ông Đỗ Trọng Hưng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy; ông Đỗ Minh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh cùng đại diện các sở, ngành, huyện, thị xã, thành phố và đông đảo người dân, du khách thập phương.

Ông Nông Quốc Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa trao bằng công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia - Lễ hội Đền Bà Triệu cho đại diện tỉnh Thanh Hóa

Phát biểu tại buổi lễ, ông Đầu Thanh Tùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa khẳng định vai trò, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu và công đức của nữ anh hùng Triệu Thị Trinh; tôn vinh những giá trị độc đáo, quý báu của Lễ hội Đền Bà Triệu và Khu di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật Đền Bà Triệu; trách nhiệm và sự đóng góp của các cấp, các ngành, địa phương và Nhân dân trong công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản Lễ hội Đền Bà Triệu.

“Đây là một sự kiện quan trọng thể hiện sự tri ân sâu sắc và lòng tự hào của các thế hệ hôm nay đối với các bậc tiền nhân, những người đã đóng góp to lớn trong sự nghiệp chống giặc ngoại xâm, xây dựng và bảo vệ quê hương đất nước; đồng thời tăng cường giới thiệu và tôn vinh giá trị di sản văn hóa tỉnh Thanh Hóa đến với bạn bè trong nước và quốc tế”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Đầu Thanh Tùng nhấn mạnh.

Các đại biểu dâng hương tại Lễ hội Đền Bà Triệu năm 2023

Tại buổi lễ, thay mặt Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, ông Nông Quốc Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa đã trao bằng công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia - Lễ hội Đền Bà Triệu cho đại diện tỉnh Thanh Hóa.

Trong khuôn khổ lễ hội Đền Bà Triệu đã diễn ra nhiều nghi lễ, hoạt động văn hóa đặc sắc gồm: Lễ trình cáo, tế lễ, rước kiệu, rước bóng, tế Phụng Nghinh,... Bên cạnh đó là các tiết mục nghệ thuật tái hiện cuộc khởi nghĩa Bà Triệu, khẳng định vai trò và dấu ấn của nhân vật lịch sử Triệu Thị Trinh.

Nghi lễ tấu trình chúc văn

Theo sử sách ghi chép, bà Triệu tên húy là Triệu Thị Trinh, sinh ngày mồng 2 tháng 10 năm Bính Ngọ (năm 226) ở vùng núi Quan Yên, quận Cửu Chân (nay là huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa). Bà là người giỏi võ nghệ, có khí phách hiên ngang. Đất nước lúc bấy giờ bị giặc Đông Ngô chiếm đóng, dân chúng sống trong cảnh lầm than. Không cam chịu ách đô hộ tàn bạo của giặc Đông Ngô, dù mới 17-18 tuổi, Triệu Thị Trinh đã cùng anh trai Triệu Quốc Đạt tập trung lực lượng, dấy binh khởi nghĩa ở vùng núi Quan Yên, được nhân dân khắp nơi hưởng ứng tham gia.

Cuộc khởi nghĩa của anh em Bà Triệu đã giành được nhiều thắng lợi, làm chấn động Giao Châu, là nỗi khiếp sợ của quân giặc. Sau khi anh trai mất, Triệu Thị Trinh được nghĩa quân tôn làm chủ tướng, lãnh đạo cuộc khởi nghĩa. Bà Triệu cùng tướng sỹ lập căn cứ tại núi Tùng ở thôn Bồ Điền (nay thuộc làng Phú Điền, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc) để luyện tập quân sỹ và chống giặc.

Lễ rước kiệu

Trước sự lớn mạnh của nghĩa quân, năm Mậu Thìn (năm 248) triều Đông Ngô đã cử một đạo quân hùng mạnh gồm 8.000 quân sĩ, có cả chiến thuyền yểm trợ tiến vào nước ta để đối phó với khởi nghĩa Bà Triệu. Sau nhiều tháng vây hãm với hơn 30 trận đánh lớn nhỏ, giặc Ngô vẫn không đánh bại được nghĩa quân. Cuối cùng quân Ngô đã dùng mưu kế thâm hiểm để đối phó nghĩa quân Bà Triệu. Để giữ khí tiết anh hùng, Bà Triệu đã tuẫn tiết hy sinh trên đỉnh núi Tùng vào ngày 22 tháng 2 năm Mậu Thìn (năm 248), khi vừa mới 23 tuổi.

Mặc dù cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu bị thất bại nhưng đây là mốc son đỉnh cao khẳng định sự nổi dậy mạnh mẽ của nhân dân ta ở thế kỷ II - III, thúc đẩy ý chí quật cường cho nhân dân ta với quyết tâm đánh đuổi kẻ thù xâm lược trong suốt thời kỳ nghìn năm Bắc thuộc.

Hàng vạn người dân tham dự Lễ hội Đền Bà Triệu

Hình ảnh người nữ tướng Anh hùng Triệu Thị Trinh khi ra trận mặc giáp vàng, đi guốc ngà, cài trâm vàng, cưỡi voi trắng ra trận và câu nói: “Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp bằng sóng dữ, chém cá Kình ở Biển Đông, làm cho trời yên biển lặng, cứu vớt dân lành, chứ đâu giống như người đời cúi đầu khom lưng làm tì thiếp cho người ta” đã trở thành biểu tượng cho lòng yêu nước nồng nàn, ý chí quật cường, quyết tâm đánh đuổi kẻ thù xâm lược của nhân dân ta.

Tưởng nhớ công ơn của bà, nhân dân đã lập đền thờ, xây lăng mộ Bà trên đỉnh núi Tùng, xây dựng đền thờ Bà Triệu trên núi Gai và dựng một ngôi đình lớn ở giữa làng Phú Điền, tôn bà làm Thần hoàng làng và quanh năm hương khói thờ Bà (3 địa danh này đều thuộc xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa). Các triều Lý, Trần, Lê, Nguyễn đều cho tu sửa đền miếu, ban sắc phong và quy định tế lễ với nghi thức quốc lễ.

Lễ hội đền Bà Triệu được tổ chức từ ngày 19-22/2 âm lịch hằng năm để thể hiện sự tri ân, tôn vinh những cống hiến, hy sinh lớn lao của Bà Triệu và các bậc nghĩa sỹ đã có công dựng nước, giữ nước trong lịch sử của dân tộc.