Khi “chim ưng thép” F-16 của Mỹ bay đối đầu tàu chiến Mỹ ở Caribe

Trong đầu tháng 9, hai lần liên tiếp tiêm kích F-16 của Venezuela bay gần tàu khu trục USS Jason Dunham của Hải quân Mỹ tại vùng biển quốc tế. Bộ Quốc phòng Mỹ gọi hành động này là “một trò chơi nguy hiểm”. Diễn biến xảy ra đúng lúc Washington gia tăng lực lượng ở vùng biển Caribe trong các chiến dịch chống buôn ma túy.

Chính quyền Mỹ cáo buộc lượng lớn ma túy từ Venezuela đã được đưa vào Mỹ. Trước đó, quân đội Mỹ từng tấn công một con tàu bị nghi ngờ xuất phát từ Venezuela và liên quan đến băng nhóm Tren de Aragua, gây phẫn nộ cho Caracas. Tổng thống Nicolas Maduro gọi đây là “cuộc thảm sát phi pháp”.

Đáng chú ý, trong số 25 quốc gia đang vận hành F-16, chỉ có Venezuela được Mỹ coi là đối thủ. Tình huống này khiến nhiều người liên tưởng đến Iran, quốc gia Trung Đông vẫn còn sử dụng F-14 Tomcat do Mỹ sản xuất dù quan hệ với Washington đã ở thế đối đầu.

Venezuela sở hữu F-16 như thế nào?

Quan hệ giữa Mỹ và Venezuela từng rất nồng ấm. Ngay từ thế kỷ 19, Washington đã công nhận nền độc lập của Caracas, ký kết các hiệp định thương mại và thậm chí ủng hộ Venezuela trong tranh chấp lãnh thổ với Anh. Khi những mỏ dầu khổng lồ được phát hiện, các tập đoàn Mỹ nhanh chóng giành được quyền khai thác, đưa Venezuela trở thành nhà cung cấp dầu quan trọng cho Mỹ.

Trong Chiến tranh Lạnh, Venezuela nổi bật như một đồng minh dân chủ ổn định của Mỹ ở Nam Mỹ. Được hậu thuẫn bởi nguồn thu dầu mỏ dồi dào, Caracas khi đó được coi là hình mẫu phát triển trong khu vực.

Trong bối cảnh muốn hiện đại hóa lực lượng không quân, Venezuela đánh giá nhiều mẫu máy bay như JA-37 Viggen của Thụy Điển, Mirage 50 và 2000 của Pháp hay Kfir C.7 của Israel. Cuối cùng, Caracas chọn F-16 nhờ khả năng vượt trội.

Tháng 5/1982, theo chương trình “Peace Delta”, Venezuela ký hợp đồng mua 16 chiếc F-16A và 8 chiếc F-16B, chuẩn Block 15. Lô máy bay được bàn giao trong giai đoạn 1983–1985, kèm 150 tên lửa AIM-9 Sidewinder. Đây là phi đội F-16 đầu tiên ở Nam Mỹ, thay thế cho những chiếc Mirage III và Mirage 5 đã cũ. Việc sở hữu F-16 trở thành niềm tự hào quốc gia khi đó.

Năm 1999, Venezuela nhanh chóng chuyển hướng, thắt chặt hợp tác quân sự với Nga và Trung Quốc. Mỹ đáp trả bằng lệnh cấm vận vũ khí. Thậm chí, Tổng thống Hugo Chávez từng dọa sẽ bán F-16 cho Iran, khiến quan hệ hai nước thêm căng thẳng.

Do không thể mua phụ tùng từ Mỹ, Venezuela buộc phải tìm đến Israel để duy trì hoạt động cho phi đội F-16, song hiện nay chỉ còn số ít máy bay sẵn sàng chiến đấu.

Bộ đôi F-16 và Su-30

Ngoài F-16, Venezuela còn mua 21 chiếc Su-30MK2 từ Nga. Nhờ đó, quốc gia Nam Mỹ này trở thành một trong hai nước trên thế giới – cùng với Indonesia – vận hành đồng thời cả F-16 Fighting Falcon của Mỹ và Su-30 Flanker của Nga.

Trong khu vực, Ba Lan có F-16 nhưng không sở hữu Su-30, còn Malaysia có Su-30 nhưng không dùng F-16. Argentina chỉ mới mua lại F-16 đã qua sử dụng từ Đan Mạch.

Tháng 3/2024, không quân Venezuela công bố đoạn video từ buồng lái cho thấy một chiếc F-16A thuộc Phi đoàn 16 bắn hạ máy bay không xác định xâm phạm không phận mà không có kế hoạch bay. Sự kiện này khẳng định F-16 vẫn giữ vai trò quan trọng trong phòng thủ của Venezuela.

Dù bị cấm vận và gặp khó khăn về bảo dưỡng, những chiếc F-16 của Venezuela vẫn tiếp tục tham gia vào các cuộc đối đầu trực tiếp với quân đội Mỹ. Điều đó cho thấy, sau hơn 40 năm, “chim ưng thép” của Mỹ vẫn chưa hề hết thời ở bầu trời Nam Mỹ.