Hải Phòng: Sôi nổi Lễ hội Bơi trải đền, chùa Ngọ Dương

Lễ hội diễn ra trong ba ngày từ 12-14/2 (tức ngày 3-5 tháng Giêng Âm lịch) tại bến sông Cổ Bồng, đình Ngọ Dương, xã An Hoà, huyện An Dương, TP. Hải Phòng.

Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, đền, chùa Ngọ Dương thờ vị Thành Hoàng tôn kính tên huý là “Hoàng Độ” cư sỹ, nguyên quán thôn Nái Đông, xã Tam Kỳ, Kim Thành, Hải Dương. Năm 40, Thành Hoàng Hoàng Độ đã cùng 6 anh em lên đường theo Hai Bà Trưng đánh dẹp quân Đông Hán, giành lại giang sơn cho dân tộc. Hai Bà Trưng lên ngôi vua, xét phong thưởng cho tướng sỹ lập công, trong đó có 7 anh em họ Hoàng đều được phong thưởng. Riêng đức Thành Hoàng Hoàng Độ được phong làm Đô uý chỉ huy sứ tướng quân làm Tổng quản cùng anh em ngài bảo vệ, chấn giữ vùng đất phía Đông (Hải Dương - Hải Phòng ngày nay).

Để tưởng nhớ công lao to lớn của vị Hoàng Độ cư sĩ với đất nước, với quê hương, vào ngày 25/12 Âm lịch hàng năm, nhân dân làng Ngọ Dương tổ chức lễ hội bơi trải và kết thúc vào ngày 5 tháng Giêng của năm mới.

Sau khi làm lễ nhập tịch (ngày 25), các dòng họ, các đoàn rước lễ ra đền với các lễ vật do nhân dân tự làm như: bánh dày, bánh đường, bánh xu xê, bánh khảo, bánh gai, bánh gấc…

Nghi thức rước nước được tiến hành từ đền Ngọ Dương qua nghi môn, ra bến sông Cổ Bồng trước cửa đền, rồi xuống trải, bơi trải ra chỗ nước trong giữa sông lấy nước vào bát được đặt trên mâm bồng phủ tấm vải vuông màu đỏ. Khi ra đến đoạn giữa sông, chủ tế cùng tế đám của 5 trải làm lễ thỉnh cầu thần linh, đồng thời tiến hành lấy nước. Sau đó, rước nước về đền làm lễ tế ngoại tán trước cửa đền Ngọ Dương và thờ trong đền suốt dịp lễ hội.

Sau lễ rước nước, đại diện của 5 đội trải bắt thăm chọn vị trí đường đua. Trên từng lá thăm có ghi sẵn vị trí xuất phát. Theo quy định của làng, người tham gia bơi trải phải trong sạch, trong năm đó không có tang trở, trong những ngày thi đấu phải ở tập trung, tuyệt đối không được dùng rượu và đồ mặn (chỉ được ăn đồ chay).

Ban Tổ chức lễ hội cho biết, tham gia bơi trải là những nam giới từ 18 đến 45 tuổi, có sức khỏe, hiểu biết về bơi trải. Trang phục của các thành viên mỗi trải theo 5 màu ngũ hành (đỏ, vàng, xanh nõn chuối, xanh lam và màu hồng), lưng và đầu thắt dải lụa đỏ. Mỗi trải có 16 người, gồm: 1 lái, 1 dậm cốc và 14 tuyển thủ. Các trải đều được sơn vẽ mầu vàng. Trước khi các đội tham gia bơi trải đều phải vào đền lễ Thành Hoàng. Sau đó ra bến tập kết các trải, mỗi đội lên trải của đội mình.

Bơi trải Ngọ Dương được trình diễn trên sông Cổ Bồng trước cửa đền Ngọ Dương, đoạn sông dài 1000m, chia làm 3 vòng (2 vòng đơn và 1 vòng kép). Sông Cổ Bồng bắt nguồn từ sông Lạch Tray chảy qua cửa đền, chùa Ngọ Dương và tiếp tục chảy qua địa phận huyện Kim Thành, Hải Dương.

Nét độc đáo của bơi trải Ngọ Dương so với các lễ hội bơi trải trong vùng và địa phương khác là ở quá trình thực hành bơi và kỹ thuật chơi. Lễ hội bơi trải Ngọ Dương kết hợp cả về tốc độ và kỹ thuật bơi cao, đòi hỏi phải bơi các “vòng đơn và vòng kép”, nếu không có kỹ thuật bơi tốt, các trải rất dễ bị lật thuyền và bơi vòng rộng hoặc các trải có thể va chạm nhau trong quá trình bơi.

Bên cạnh các nghi lễ cúng Thánh, giải đua trải, nhân dân còn tổ chức các hoạt động văn nghệ, các trò chơi như: cầu thùm, đập niêu... trong không gian đền Ngọ Dương và trên sông Cổ Bồng.

Với những giá trị tiêu biểu, Lễ hội bơi trải đền, chùa Ngọ Dương được Bộ VHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 2740/QĐ-BVHTTDL ngày 30/9/2020.

Lễ hội bơi trải đền, chùa Ngọ Dương, ngoài ý nghĩa gắn với ngày hoá của vị Thành Hoàng, tưởng nhớ vị tướng thời Hai Bà Trưng có công đánh giặc bảo vệ đất nước, còn thể hiện tinh thần thượng võ của dân tộc, sự gắn kết cộng đồng. Lễ hội nhằm giáo dục truyền thống, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, truyền thống “ăn quả nhớ người trồng cây” của dân tộc đến các thế hế hậu sinh.