Đổi mới tổ chức bộ máy TAND tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả

Nhóm PV| 13/09/2021 07:51
Theo dõi Báo điện tử Công lý trên

Mục tiêu đổi mới tổ chức bộ máy TAND là bảo đảm tinh gọn về cơ cấu tổ chức, nâng cao chất lượng xét xử, tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động tư pháp cũng như uy tín của TAND với vai trò là cơ quan duy nhất được Hiến pháp trao thực hiện “quyền tư pháp”. Đồng thời, xây dựng hệ thống TAND chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

Đổi mới tổ chức bộ máy TAND là yêu cầu cấp thiết

5-doi-moiu-tabd-1-.jpg
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương dự Hội nghị triển khai công tác Tòa án năm 2019

Trải qua hơn 76 năm xây dựng và phát triển, hệ thống TAND đã không ngừng đổi mới cả về tổ chức và hoạt động để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao, nhiệm vụ ngày càng nặng nề đặt ra trong các giai đoạn cách mạng của đất nước. Địa vị pháp lý của Tòa án được khẳng định là trung tâm của hoạt động tư pháp; tổ chức bộ máy dần được hoàn thiện; chức năng, nhiệm vụ được tăng cường; chất lượng, hiệu quả công tác không ngừng được nâng cao, hoàn thành tốt các chỉ tiêu, yêu cầu Quốc hội đề ra. Đội ngũ Thẩm phán, cán bộ Tòa án dần được củng cố về số lượng và nâng cao chất lượng; cơ sở vật chất, điều kiện bảo đảm có bước cải thiện đáng kể.

Việc đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với xây dựng TAND trong sạch, vững mạnh trong thời gian gần đây theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI và XII) đã nâng cao vị thế, uy tín của Tòa án và góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế, uy tín quốc tế như ngày nay.

Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn hoạt động của TAND thời gian qua đã bộc lộ một số bất cập, hạn chế, như tổ chức bộ máy ở một số Tòa án có chỗ chưa thực sự khoa học, thiếu đồng bộ, chưa sát thực tiễn; biên chế thiếu nhiều so với yêu cầu, nhiệm vụ; đội ngũ cán bộ có chức danh tư pháp còn thiếu, cơ cấu không hợp lý, chuyên gia đầu ngành còn ít; một số cán bộ hạn chế về trình độ, năng lực; công tác hành chính tư pháp, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động chưa đáp ứng yêu cầu; chính sách tiền lương còn bất cập; cơ sở vật chất, phương tiện làm việc của Tòa án chưa thực sự đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ. Bên cạnh đó, tình hình quốc tế hiện nay có nhiều diễn biến mới, phức tạp, khó dự báo; đất nước đứng trước nhiều thuận lợi, thời cơ, nhưng cũng phải đối diện với những khó khăn, thách thức mới. Bối cảnh đó đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với hệ thống TAND.

10 năm qua, quy mô dân số và quy mô nền kinh tế tăng nhanh (dân số tăng thêm gần 11 triệu người và GDP tăng gấp 2,4 lần); đất nước hội nhập quốc tế sâu rộng đã kéo theo sự gia tăng mạnh các loại tội phạm, tranh chấp và khiếu kiện, nhất là các tội phạm phi truyền thống, tội phạm xuyên quốc gia và các loại tranh chấp mới. Sự ra đời và phát triển nhanh chóng của kinh tế số, kinh tế chia sẻ đã làm phát sinh nhiều loại tranh chấp chưa từng xảy ra trước đây, đặt ra nhiệm vụ cho tòa án phải theo kịp xu thế và giải quyết kịp thời.

Quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật thời gian qua đã giao thêm cho Tòa án nhiều nhiệm vụ, thẩm quyền mới để phù hợp với vị trí, vai trò là cơ quan thực hiện quyền tư pháp. Trong đó, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định, Tòa án không được từ chối giải quyết vụ, việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Xu thế mở rộng thẩm quyền, tăng thêm nhiệm vụ cho Tòa án cũng góp phần dẫn tới thực trạng số lượng vụ việc Tòa án phải giải quyết hằng năm tăng trung bình 8%. Thực tế cho thấy, số lượng vụ việc Tòa án giải quyết năm 2020 cao gấp hơn 3 lần so với năm 2005 và cao gấp gần 2 lần so với năm 2012.

5-doi-moiu-tabd-2-.jpg
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương làm việc với Ban cán sự đảng TANDTC về dự thảo đề án “Đổi mới tổ chức bộ máy toàn án nhân dân tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, ngày 7/6/2021

Thực trạng tổ chức và hoạt động của TAND đang tồn tại mâu thuẫn lớn giữa sự gia tăng mạnh về số lượng công việc phải giải quyết với yêu cầu tinh giản biên chế theo Nghị quyết số 39-NQ/TW, ngày 17/4/2015, của Bộ Chính trị, “Về việc tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức”; giữa việc thực hiện chế độ, chính sách theo quy định hiện hành với việc bảo đảm chế độ, chính sách cho cán bộ, công chức, tương ứng với sự gia tăng về khối lượng và hiệu quả công tác, cũng như theo yêu cầu ngày càng cao của cải cách tư pháp.

Yêu cầu, đòi hỏi của nhân dân đối với hoạt động của Tòa án ngày càng cao; nhiệm vụ bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp năm 2013 đặt ra cho hệ thống TAND trọng trách lớn, phải không ngừng nỗ lực để nâng cao uy tín trước nhân dân, thực sự là chỗ dựa của người dân trong bảo vệ công lý.

Xu thế hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng đã và đang đặt ra yêu cầu phải thực hiện đầy đủ, hiệu quả các cam kết quốc tế của Việt Nam, chủ động, tích cực tham gia có trách nhiệm vào các định chế pháp lý quốc tế. Do vậy, Tòa án phải rà soát, đề xuất cải cách thể chế, pháp luật cho phù hợp; đồng thời, khẩn trương đào tạo nguồn cán bộ chất lượng cao, đủ trình độ giải quyết các tranh chấp quốc tế, các vụ việc có yếu tố nước ngoài và các loại vụ việc mới phát sinh thuộc thẩm quyền.

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo ra thời cơ đối với Tòa án trong việc ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo để đổi mới tổ chức bộ máy; nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động; tăng cường công khai, minh bạch; tạo các điều kiện thuận lợi để người dân tiếp cận công lý; tăng cường quản lý, giám sát hoạt động của tòa án theo thời gian thực tế.

Cải cách tư pháp nói chung, đổi mới tổ chức và hoạt động của Tòa án nói riêng là xu thế toàn cầu, có tính liên tục, phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà còn diễn ra ở tất cả các quốc gia trên thế giới. Ở nước ta, nhiệm vụ này đặc biệt cần thiết trong bối cảnh nền tư pháp còn nhiều yếu kém, hạn chế trên các phương diện: thể chế pháp lý, tổ chức bộ máy, năng lực trình độ và điều kiện bảo đảm. Bên cạnh đó, thực tiễn thi hành Luật Tổ chức TAND năm 2014 và một số đạo luật về tố tụng tư pháp đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập trong tổ chức và hoạt động cần sớm được sửa đổi để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, xây dựng Tòa án xứng đáng là biểu tượng của công lý, lẽ phải và niềm tin.

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đặt ra nhiệm vụ phải xây dựng tòa án chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Đây là cấu phần quan trọng của Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045.

Hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách tiếp tục được hoàn thiện, nhưng thực tiễn thi hành cũng đang bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng kịp thời, đầy đủ yêu cầu của thực tiễn. Luật Tổ chức TAND năm 2014 sau hơn 5 năm thi hành cũng đã phát sinh nhiều bất cập cần phải nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung, để phù hợp với chủ trương cải cách tư pháp, bảo đảm tính độc lập của Tòa án, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.

Từ những vấn đề đặt ra như trên, cần thiết phải đổi mới tổ chức bộ máy TAND để khắc phục cho được những bất cập, hạn chế trong thực tiễn và đáp ứng tốt yêu cầu của tình hình mới.

Mục tiêu, quan điểm chỉ đạo đổi mới tổ chức bộ máy TAND

153d1152326t56067l0.jpg
Đoàn công tác của TANDTC làm việc với tỉnh Thanh Hóa về góp ý kiến vào dự thảo Đề án "Đổi mới bộ máy TAND tinh gọn hoạt động hiệu lực, hiệu quả

Mục tiêu đổi mới tổ chức bộ máy TAND là bảo đảm tinh gọn về cơ cấu tổ chức, nâng cao chất lượng xét xử, tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động tư pháp cũng như uy tín của TAND với vai trò là cơ quan duy nhất được Hiến pháp trao thực hiện “quyền tư pháp”. Đồng thời, xây dựng hệ thống TAND chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, hoàn thành trọng trách bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân. Để đạt được mục tiêu trên, cần quán triệt các quan điểm chỉ đạo sau:

Một là, việc đổi mới tổ chức bộ máy TAND phải bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện của Đảng; thực hiện được những chủ trương cốt lõi đã được khẳng định trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các nghị quyết về cải cách tư pháp.

Hai là, đổi mới tổ chức bộ máy phải bảo đảm cho TAND hoạt động độc lập, công khai, minh bạch, hiệu lực, hiệu quả; kế thừa những thành tựu đã đạt được trong nhiều năm qua; khắc phục những hạn chế, bất hợp lý, khó khăn trong thực tiễn; đồng thời, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế, phù hợp với điều kiện Việt Nam để xây dựng nền tư pháp Việt Nam tương đồng với mức độ phát triển chung của thế giới.

Ba là, đổi mới tổ chức bộ máy phải gắn với đổi mới hoạt động, phương thức lãnh đạo, cải cách chế độ tiền lương; cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; thu hút và phát huy năng lực người có đức, có tài; bố trí đủ nguồn lực cần thiết và có cơ chế, chính sách phù hợp đối với những người bị ảnh hưởng từ việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy.

Bốn là, các giải pháp đổi mới bộ máy phải bảo đảm khoa học, có cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn. Việc tiến hành đổi mới phải có trọng tâm, trọng điểm, có lộ trình, bước đi vững chắc, đáp ứng cả nhiệm vụ trước mắt và lâu dài. Đối với những vấn đề đã rõ thì thực hiện ngay; vấn đề mới cần nghiên cứu kỹ, tham khảo ý kiến của các cơ quan liên quan, triển khai thí điểm, tạo cơ sở đề xuất, tham mưu với Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Chấp hành Trung ương để có quyết sách phù hợp trong tổng thể Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Năm là, bảo đảm sự thống nhất về nhận thức, phương châm hành động trong toàn hệ thống về đổi mới tổ chức bộ máy tòa án, trong đó làm tốt công tác tư tưởng đối với cán bộ, đảng viên về tầm quan trọng của việc đổi mới, tinh gọn tổ chức bộ máy; tăng cường tuyên truyền, quán triệt, tạo sự đồng thuận trong cấp ủy, lãnh đạo Tòa án các cấp, sự ủng hộ của các cơ quan, tổ chức liên quan nói riêng và nhân dân nói chung.

Nhiệm vụ, giải pháp đổi mới tổ chức bộ máy TAND được xác định:

Thứ nhất, kiện toàn, tinh gọn tổ chức bộ máy Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân cấp cao.

Thứ hai, kiện toàn, tinh gọn tổ chức bộ máy của TAND cấp tỉnh.

Thứ ba, kiện toàn, tinh gọn tổ chức của tòa án nhân dân cấp huyện.

Thứ tư, bảo đảm số lượng biên chế để TAND đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ.

Thứ năm, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của TAND.

Thứ sáu, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là các chức danh tư pháp.

Thứ bảy, đổi mới thủ tục hành chính tư pháp, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận tòa án.

Thứ tám, cải cách tư pháp trong TAND và định hướng sửa đổi Luật Tổ chức TAND năm 2014.

Tác động của việc đổi mới tổ chức bộ máy TAND

article.jpg
Bảo đảm số lượng biên chế để TAND đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ 

Việc đổi mới tổ chức bộ máy TAND các cấp và sáp nhập TAND cấp huyện sẽ tạo ra nhiều tác động tích cực.Tổ chức bộ máy được kiện toàn, sắp xếp theo hướng tinh gọn, chuyên sâu, khoa học do giảm được nhiều đầu mối, đơn vị giúp việc và khâu trung gian, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lắp chức năng, nhiệm vụ. Đặc biệt, việc sáp nhập các TAND cấp huyện sẽ khắc phục được tình trạng thừa - thiếu cục bộ, dàn trải, lãng phí về biên chế và nguồn lực, tạo cơ sở để tập trung cho chuyên sâu về nghiệp vụ cho cấp này. Đội ngũ cán bộ sẽ giảm nhiều chức danh lãnh đạo và biên chế phục vụ, từ đó tăng phân bổ biên chế cho hoạt động nghiệp vụ; khắc phục một bước tình trạng thiếu hụt biên chế và mất cân đối về cơ cấu chức danh tư pháp, bảo đảm sử dụng hiệu quả biên chế được giao. Chất lượng công tác sẽ được nâng cao hơn, nhất là trong bối cảnh Tòa án cấp huyện tập trung giải quyết, xét xử trên 80% số lượng vụ, việc theo thủ tục sơ thẩm. Sau đổi mới, Tòa án cấp huyện sẽ hoạt động hiệu quả hơn, tổ chức được các tòa chuyên trách với đội ngũ Thẩm phán có trình độ chuyên sâu và ngày càng có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực được phân công phụ trách. Đồng thời, việc tổ chức Tòa án cấp huyện theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính sẽ bảo đảm thực hiện tốt hơn nguyên tắc độc lập xét xử, bảo đảm Tòa án ban hành được các phán quyết công minh, công bằng, không bị can thiệp bởi cơ quan, tổ chức, cá nhân dưới bất kỳ hình thức nào, nhất là trong các vụ án hành chính.

Các cơ quan tư pháp cấp huyện (Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, cơ quan Thi hành án) tiếp tục tổ chức, thực hiện thẩm quyền như hiện nay và không bị ảnh hưởng bởi việc thay đổi tổ chức của Tòa án. Do các TAND cấp huyện sau khi sáp nhập vẫn thực hiện thẩm quyền giải quyết vụ việc theo lãnh thổ phù hợp với pháp luật tố tụng hiện hành nên không làm xáo trộn, phát sinh, thay đổi tổ chức và thẩm quyền của các cơ quan tư pháp trên địa bàn cấp huyện.

Đối với người dân, việc sáp nhập TAND cấp huyện sẽ giúp người dân được phục vụ chuyên nghiệp, hiệu quả hơn bởi đội ngũ Thẩm phán có trình độ chuyên môn cao và giàu kinh nghiệm hơn; từ đó, chất lượng xét xử được bảo đảm tốt hơn.

Bên cạnh đó, để tạo thuận lợi cho người dân, trụ sở của các Tòa án bị sáp nhập sẽ được giữ lại một phần để duy trì các hoạt động tố tụng nhằm khắc phục việc người dân đi lại khó khăn khi tiếp cận Tòa án. Đồng thời, hệ thống Tòa án đã và đang áp dụng nhiều giải pháp, trong đó có các giải pháp về công nghệ để giảm bớt chi phí, hạn chế việc người dân phải đi lại nhiều lần khi có công việc yêu cầu Tòa án giải quyết.

(0) Bình luận
Nổi bật
Đừng bỏ lỡ
Đổi mới tổ chức bộ máy TAND tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả