Đề xuất bỏ quy định cặp vợ chồng chỉ "sinh một hoặc hai con"

Trong báo cáo đánh giá tác động dự án Luật Dân số đang được lấy ý kiến, Bộ Y tế cho hay, mức sinh thay thế đang giảm nhất trong 12 năm trở lại đây và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo.

Cụ thể, tổng kết công tác dân số năm 2023, ông Mai Trung Sơn, Cục Dân số cho biết, giảm sinh là xu hướng toàn cầu nhưng Việt Nam nhanh hơn thế giới và ngày càng rõ nét. Những năm trước, mỗi phụ nữ thành thị sinh hơn 1,7 con, song hai năm gần đây mức sinh xuống dưới 1,7. Ở nông thôn, mức sinh năm nay ước tính cũng xuống dưới mức sinh thay thế.

Hai khu vực báo động là Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long khi mức sinh tiếp tục xuống sâu, khoảng 1,5 con/phụ nữ. Hiện chỉ có vùng trung du miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ mức sinh cao. Trong bối cảnh suy giảm dân số toàn cầu, nếu Việt Nam duy trì vững chắc mức sinh thay thế sẽ ổn định quy mô dân số trên 100 triệu dân.

Thực tế trong ba năm qua, tỷ suất 21 tỉnh thành thuộc vùng mức sinh thấp đã tăng nhẹ. Tuy nhiên, một số địa phương vẫn có xu hướng tiếp tục giảm sâu như Bạc Liêu, Hậu Giang, Bến Tre, Bình Dương, cá biệt TP HCM giảm còn 1,32. Hiện chỉ 4 địa phương đạt mức sinh thay thế gồm Hà Nội, Lâm Đồng, Phú Yên và Bình Định.

Để duy trì vững chắc mức sinh thay thế (bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có 2,1 con) trên phạm vi cả nước, Bộ Y tế đề xuất các cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định tự nguyện, bình đẳng và có trách nhiệm trong việc sinh con, thời gian sinh con, số con. Khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cặp vợ chồng, cá nhân.

Bộ Y tế nhấn mạnh, chính sách mới này sẽ giúp khắc phục tình trạng mức sinh xuống quá thấp, đồng thời tránh được nguy cơ già hóa dân số nghiêm trọng.

Trong dự án luật, Bộ Y tế cũng hướng đến chính sách giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Từ năm 2012 đến nay, tỉ số giới tính khi sinh luôn duy trì ở mức trên 112 bé trai/100 bé gái. Nếu tiếp tục duy trì như vậy, đến năm 2050, Việt Nam sẽ có khoảng 2,3-4,3 triệu nam thanh niên khó có cơ hội lấy vợ trong nước, gây hệ lụy nghiêm trọng.

Mục tiêu của chính sách được Bộ Y tế đưa ra là xây dựng các giải pháp khống chế, giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, tiến tới đưa tỉ số giới tính khi sinh trở lại mức cân bằng tự nhiên, góp phần khắc phục những hệ lụy về xã hội và nhân khẩu học do tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh gây ra, thúc đẩy bình đẳng giới.

Ngoài ra, dự án Luật Dân số cũng xây dựng các chính sách liên quan đến thích ứng với già hóa dân số, dân số già; phân bổ dân số hợp lý; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.